(Эвел — 40-41-нумрайра)
Закат къаза хъувун
Закат къаза хъувуникай рахайтIа, инсанди рикIел хкана кIанда: сифте сефер вичиз гьи йисуз закат гудай малдин нисаб (кьадар) кIватI хьанатIа. Ахпа адалай гуьгъуьна авай йис ва гьа икI нисабдилай артух кьадар аваз, адалай закат тагай вири йисар рикIел хкун герек я. Месела, са хизандиз Советрин девирда 1980-йисуз банкуна агъзур манат пул авай. 1980-йисуз къизилдин са граммдин къимет гьикьван тиртIа, чирна кIанда. Месела 1 гр къизил тахминан 8 манат тир а чIавуз. Эгер гьакI ятIа, чна муьжуьд 85 граммдиз зарбзава. Нетижада 680 манат жезва. И кьадар вичелай закат къвезвай нисаб (лап тIимил кьадар) жезва. 680 манат (ва я адалай артух) кIватI хьайидалай кьулухъ са йис алатайла (яни 1981-йисуз), банкуна авай вири кьадардилай (яни 1 агъзур манатдилай) 1/40 пай (ва я 2,5%) закат хгана кIанда. (Яни 1000 манатдилай гузвай закатдин кьадар 25 манат жезва). Гьа икI гуьгъуьнай къвезвай гьар са йис. Эгер банкуна авай пул бязи йисара, хизандиз герек харжияр авуна, тIимил ва я михьиз куьтягь хьанатIа, а дуьшуьшда адалай закат гунин лазимвал авач.
Лугьун лазим я, алатай йисарин закат къаза хъийидайла, къизилдин гилан къиметралди закат хгана кIанда, вучиз лагьайтIа, а девирдин виш манатни исятда авай виш манат сад туш. (Къизилдин къиметдив гекъигна кIанда. Месела, чна винидихъ гъайи 1980-йисан мисалдай аквазвайвал,1000 манатдилай 25 манат закат къвезва ва а кьадар (25 манат) а вядедин 3,125 гр къизилдин къиметдиз (25:8=3,125 гр) барабар я. Гила, къаза хъийидайла, а 25 манатдин чкадал исятда авай 3,125 гр къизилдин къимет фикирда кьуна, закат хгана кIанзава. Яни 3,125 грх4300 манат=13 437 манат).
КIватIнавай пуларилайни (гьатта а пул машин къачуз, мехъер авун патал ва маса дердийриз кIватIнаватIани) закат гана кIанда. Амма инсандиз къвезвай мажиб (доход) хизандиз ва герек маса чкайриз харж ийиз куьтягь жез хьайитIа (артуханди амукь тийиз кIватI тежез хьайитIа), ахьтин касдал закат алач. Гьелбетда, къаза хъийидалди вилик ферз кар вахтунда тавуна хьайи гунагьдин гьакъиндай туба хъувуна кIанда.
Закат ва садакьаяр гуникай гзаф ва зурба менфятар ава
- Ам Аллагь-Тааладин ва Адан расулдин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) эмирар кьилиз акъудун я.
- Закат гуни мискьивилин къилихдикай (шкьакьвилин сифетдикай) михьзава.
- Хъсан крар авунин ва (Аллагьдихъай) кичIевал хьунин карда сада-садаз куьмек гун я.
- Садакьа адан сагьибдин иман къалурзавай делил я.
- Закатди ва садакьайри ам гузвай ксарин чанар (рикIер) михьи ийизва ва хъсанарзава.
- Сувабар ва хъсан крар хейлин артухарзава.
- Закат ва садакьа гун малдин няметрай шукур авунин делил я.
- Закат гун гунагьрилай гъил къачун, пис крар багъишламишун ва гунагьрин цIай туьхуьрун я.
- Эхиратда малдин завалдикай (зияндикай) саламатвал я.
- Тамам диндарвилин дережадив агакьун я. Аллагь-Таалади лугьузва (3-сура, 92-аят, мана): “Гьич агакьдач куьн тамам диндарвилив (зурба хийирлу кар ийизвайбурун дережадив Аллагьдин вилик) та куьне квез (гзаф) кIани тир (куь рикI алай) затIарикай (Аллагьдин рекье) харж ийидалди…”.
- Аллагьдин рекье харж авун (Аллагьдихъай) кичIебурун сифетрикай (гьаларикай, ерийрикай) я.
- Хъсан ахлакьар ва диндар крар артмишун (артухарун) я.
- Закат гуни инсандиз Къияматдин Юкъуз жедай кичIевиликай саламатвал (ва хатасузвал) гузва.
- Закат гун мал хуьн, ам сахламишун ва зияд (артух) авун я.
- Садакьа гун — рикIер ва беденар гзаф азаррикай ва начагъвилерикай хуьдай дава-дарман я.
- Садакьа гун чанарилай ва хизан-эгьлийрилай гзаф балаяр ва пис начагъвилер алуддай са себеб я.
- Садакьа гун инсанрин арада кIанивилер хьунин, ахьтин гьиссер арадал гъунин себеб я.
- Закатдин ва (Аллагьдин рекье) харжарин сагьибриз эвез хъувун ва тамамвилелди гьакъи хгун хиве кьунва. Аллагь-Таалади лугьузва (8-сура, 60-аят, мана): “Ва вуч куьне Аллагьдин рекье харжайтIани, квев (ам, адан эвез Аллагьди) тамамвилелди ахгакьарда ва квез са зулумни (тIимилвал) ийидач”. Аллагь-Таалади мадни лугьузва (2-сура, 276-аят, мана): “Аллагьди “риба” пучда ва садакьаяр артмишда (абур гзафарда, суваб артухарда)”.
- Закатдин сагьиб ва (Аллагьдин рекье) харжарин сагьиб. Абуруз гьакIни и дуьньяда абуру харж авур шейэр артухарун ва зияд авун хиве кьунва. Аллагь-Таалади лугьузва (34-сура, 39-аят, мана): “…Ва вуч куьне (Адан рекье) харж авуртIани, Ада квез ам эвез хъийида (адан ериндал артух хгуда); Ам я — ризкьи (паяр) гудайбурун виридалайни хъсанди!” Имам Муслима вичин “Сагьигь” тIвар алай ктабда къейднавайвал, Абу Гьурайра асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) агакьарнавайвал, Аллагьдин расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана, (мана): “Садакьади мал тIимилардач ва афивал авунай Аллагьди бедендин гьайбатлувал (баркаллувал, гьуьрмет) артухарда. Ни Аллагь патал милайимвал (къенивал) авуртIа, Аллагьди адан дережа хкажда (рутба гьуьндуьр ийида)”. Гьавиляй садакьа ажеб шейэрикай я. Мал багъишзавайди, нямет яз гузвайди, ам регьятарзавайди Аллагь я. Ада малдикай садакьа гун эмирнава ва ам эвез хъувун хиве кьунва. Дугъриданни, садакьади мал тIимиларзавач, аксина, Аллагьди садакьа гайидаз ада харж авурдалай артухни алаз эвез хъийизва. Садакьаяр гузвайбуруз и кар ашкара я. Гьикьван тажублуди я садакьадин кар! Гьахъ лагьанва Аллагьди (47-сура, 38-аят, мана): “Ингье, куьн — ахьтин ксар я, квез эверзава куьне Аллагьдин рекье харж авун патал, амма ава куь арада мискьивалзавайбур ва ни мискьивалзаватIа, ада вичиз акси яз мискьивалзава. Аллагь — са Ам я (тамам) девлетлуди (са куьнизни муьгьтеж туширди), ва куьн я — кесибар (муьгьтежбур Адаз)! Эгер куьн кьулухъ элкъвейтIа (имандай куфрдиз), Ада (куьн) маса ксаралди (квелай гъейрибуралди) дегишарда, ахпа абур квез ухшарбур жедач (абуру куьне хьиз асивалдач, абур Аллагьдиз итIаатлубур, Адан рекье харждайбур жеда)”.
- Закат ва садакьаяр инсанрин арада пехилвилин, такIанвилин, нифретдин гьалар зайифарунин себебар я.
- Садакьайралди ва закатдалди бендедиз (инсандиз) ихьтин сифетар (ерияр) жезва: мердвал, жумартлувал, лайихлувал… Садакьа ва закат гузвайди алчахвилин сифетрикай ва тIварарикай (мискьиди, мутIлакьди, шкьакьди) хилас (азад) жезва.
- Закат ва садакьаяр марфар къунин себеб я, закат тагуни — марфар тахьуниз ва кьурагьвилериз рехъ гузва.
Ямин Мегьамедов,
диндин алим
