Россиядин Федерациядин Конституциядин 59-статьядин 1-пунктуна ихьтин важиблу гафар ава: “Ватан хуьн Россиядин Федерациядин гьар са агьалидин буржи ва везифа я”. И карда военный комиссариатрин роль екеди я.
РФ-дин Президентди 2006-йисан 31-майдиз акъудай Указдин бинедаллаз гьар йисан 8-апрелдиз чи уьлкведа военный комиссариатрин къуллугъчийрин югъ къейдзава. Вучиз 8-апрелдиз? Идахъ вичин тарих ава.
1917-йисан Октябрдин инкъилабдилай гуьгъуьниз Россияда цIийи гьукумдин къурулушар арадал атана. ЦIийи гьукуматдин аксина гьам уьлкведа, гьам къецепатани яракьлу къуватар къарагъна. Советрин гьукум, чи чилера чIулав къуватрикай хуьн патал кьушунар, армияр кIанзавай. 1918-йисан 8-апрелдиз СНК-дин махсус Декретдин бинедаллаз волостра, уездра, губернийра военный рекьяй округрин комиссариатар тешкилна. Ахпа военный комиссариатриз элкъвей и идарайрин сифтегьан везифайрик акатзавай: агьалияр чпи армияда къуллугъ авун эвелимжи буржи тирдан гъавурда тун ва и кардиз гьазурун. Чкайрал къайда тун. Советрин властдин органар хуьн ва гуьгьуьллубур Яру Армиядин жергейриз кьабулун.
Советрин властдин сифте йисара уьлкведин округра — 7, губернийра — 39, уездра — 385 ва волостра 7000 военкомат тешкилнай. Гьа гьисабдай яз Порт-Петровскдин, Дербентдин, Темир-Хан-Шурадин округарни. Оборонадин министерстводин делилралди, алай вахтунда РФ-дин 85 субъектда 84 военкомат, абурун къурулушра муниципальный тешкилатрин 1,5 агъзур отдел ава.
Дагъустандин военкоматдин тарихни фикир желбдайди я. Эгер сифтедай адаз Дагревкомдин военный отдел лугьузвайтIа, 1920-йисан 21-апрелдилай Дагъустандин военный комиссариат хьана. 1921-йисан 21-январдиз адаз Дагъустандин областдин военный крарин рекьяй комиссариат лугьузвай. 1921-йисуз ДАССР тешкилайла, адан тIвар дегишарна — ДАССР-дин крайдин военный комиссариат.
ДАССР-дин военкоматди республикадин мулкунал яшамиш жезвай агьалийрин учет, военный къуллугъдал желбдай инсанрин арада гъавурдик кутунин кIвалах тухузвай. РСФСР-дин, ДАССР-дин СНК-рин, ДАССР-дин революционный военный Советдин, Кеферпатан Кавказдин военный округдин приказар, тапшуругъар кьилиз акъудзавай. Чкайрал кардик кутунвай отделрин кIвалах ахтармишзавай. Армияда къуллугъ авуникай кьил къакъудзавайбурун сиягьар туькIуьрзавай, абурун месэла махсус комиссийрал гьялзавай. Армиядиз фидай яшдив агакьзавайбурун гьакъиндай малуматар кIватIзавай, Дагвоенкоматдин къурулушдик акатзавай идарайрал, анра зегьмет чIугвазвайбурун кIвалахдал гуьзчивалзавай.
1930-йисан эхирра ва Ватандин ЧIехи дяведин йисара военкоматрин къуллугъчийрин везифаяр мадни артух хьана. Яру Армия аскерралди таъминарунихъ галаз сад хьиз, абуру фронтдиз физвайбуруз военный пешеярни чирзавай, республикадин агьалийрихъ галаз гъавурдик кутунин кIвалах тухузвай, фронтрин командиррихъ галаз датIана алакъа хуьзвай, Кавказ патал чIугвазвай женгерикай, фашистар барбатIзавай чи кьегьалрикай, игитрикай талукь идарайрив ва агьалийрив хабарар агакьарзавай.
Са рахунни алач, Ватандин ЧIехи дяведа къазанмишай зурба гъалибвилик военкоматрин къуллугъчийрин еке пайни ква.
1993-йисалай военкоматрин къуллугъчийри кьилиз акъудзавай везифайрин кьадар артух хьанва. Абуру чкадин самоуправленидин органрихъ галаз санал уьлкведин Яракьлу Къуватрин жергейриз жегьилар желб авун тешкилунихъ, аскерар, офицерар ва чкайрал алай техника учетда эцигунихъ галаз сад хьиз, социальный рекьяйни хейлин везифаяр тамамарзава.
Вири къурулушдихъ галаз санал Дагвоенкоматдин Дербентдин, Кьасумхуьруьн, Мегьарамдхуьруьн, Ахцегьрин уртах отделрин къуллугъчийрини чпин важиблу ва жавабдар везифаяр пешекарвилелди, Ватандиз намуслудаказ къуллугъ авуналди бегьемарзава. Районрин администрацийрихъ галаз санал жегьилрин арада ватанпересвилин, Ватандиз намуслувилелди къуллугъ авунин тербия гудай мярекатар тешкилзава. Жаванар, жегьилар военный пешеяр чирдай курсариз, военный училищейриз, вузриз рекье твазва, гьам гатфариз ва гьам зулуз жегьилар армиядиз тухунин кIвалах хъсандиз тешкилзава. Армияда къуллугъзавай аскеррихъ, абурун командиррихъ галаз сих алакъаяр хуьзва. Лугьун лазим я хьи, санлай къачурла, жегьил дагъустанвийри Россиядин армиядин жергейра викIегьдиз, баркалла къведайвал къуллугъзава.
Чи мухбир
