(Эвел — 2020-йисан 44-52, 2021-йисан 1-4-нумрайра)

— Къарагъ, зи патав ша, я Али, — лагьана­ Абдуррагьман асгьабди адаз. Ам адан патав­ атайла Абдуррагьман асгьабди Алидин гъил кьуна, лагьана: “Вуна заз “бай­гьат”­ (присяга) гузвани Аллагьдин Ктабдин ва Пайгъамбардин Суннатдин, Абу-Бакрдин ва Умаран крарин, абурун рехъ тухунин гьакъиндай?”. Ада жаваб хгана: “Анжах залай алакьдайвал, зи такьатриз килигна ийида”.

Ахпа ада Алидин гъил ахъайна ва “къарагъ, зи патав ша, я Усман” лагьана. Усманан­ гъил кьуна, ада лагьана: “Вуна заз “байгьат”­ (присяга) гузвани Аллагьдин Ктабдин ва Пайгъамбардин Суннатдин, Абу-Бакрдин ва Умаран крарин, абурун рехъ тухунин гьа­къин­дай?”. Ада жаваб гана: “Эхь!”.

Абдуррагьман асгьаб, вичин кьил хкажна мискIиндин къавуз килигна ва Усманан гъил кьуна, давамарна: “Я Аллагь! Ваз ван хьухь ва шагьидвал ая Вуна. Я Аллагь! За жуван хивевай кар акъудна ва ам Усманан хиве туна!”. Гуьгъуьнлай Усманаз “бай­гьат” (присяга) гуз минбардин кIане инсанар кIватI хьана. Али асгьабди сифтегьанбурукай сад яз адаз “байгьат” (присяга) гана. (Бидая ва Нигьая — Ибн Касир).

Усман ибн Аффанан лайихлувилер

1. Абдуррагьман ибн Самурагь асгьабди­ (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Ус­ман асгьаб (Аллагь рази хьурай вичелай) вичин парталдик агъзур динар (къизилдин пул) кваз Пайгъамбардин (къуй Ал­лагьдин патай салават ва саламар хьу­рай­ вичиз) патав фена ва пул адан ги­нез­­ ве­гьена. Им Табук-гъазаватдин кьушунар гьа­зурзавай чIав тир (а гъазаватдин кьушунриз — “четинвилин кьушун” тIвар ганай, вучиз лагьайтIа мусурманриз, чпин гьалдиз килигайла, ахьтин яргъал рекьиз­ экъечIдай (Римдин империядин аксина) кьушунар кIватIун гзаф четин тир). Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай са­ла­ват­ ва саламар хьурай вичиз) вичин гъи­лел­­­ди а динаррик хуькуьрна ва лагьана (ма­­­­­на):­ “Усманаз ада къенин йикъалай кьулухъ авур амалдикай зарар жедач” (Агь­мад, Тирмизий).
2. Башир ибн аль-Асламий асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лугьузва: “Му­гьажирар (Меккадай куьч хьайи асгьа­бар) Мединадиз атайла, яд жагъизвачир (лап кьит тир). Бану-Гъифар къабиладикай са итимдиз ана “Румагь” лугьудай чеш­­­ме авай. Ада анай яд маса гузвай: са цел (бурдюк) яд — са мекве авай къуьлуьнихъ. Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай са­лават ва саламар хьурай вичиз) ла­гьана (мана): “Маса гудани вуна ам Женнетдин бу­лахдихъ?”. “Заз идалай гъейри маса чешме авач, я расула-Аллагь, завай же­дач”­, — жаваб хгана ада. И кардикай Усманаз­ хабар хьана ва ада а булах 35 агъзур дир­гьамдихъ (гимишдин пулунихъ) маса къачуна. Гуьгъуьнлай ам Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) патав фена ва лагьана: “Эгер за цин а чешме маса къачуртIа, ву­на заз гьадаз хиве кьур хьтин кар ийидани — Женнетда­ булах?”. Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин па­тай салават ва саламар хьурай ви­чиз) ла­гьана (мана): “Эхь!”. Усмана алава хъувуна: “Дугъриданни, за ам маса къачунва ва ам за мусурманриз (садакьа яз) авунва!”­ (ТIа­бараний). (Къейд авун лазим я хьи, а бу­­лах исятдани Мединада ама, гьажди­з (ва умрадиз) фейибурувай адаз килигиз же­да).

(КьатI ама)

Ямин  Мегьамедов,

диндин рекьяй алим