Тапан сиясат

Чаз аквазвайвал, XXI асирди алемдин, инсаниятдин, государствойрин, инсанрин ала­къай­рин къурулушриз гьич фикирдизни татай дегишвилер гъана. Бязи вахтара гьакI фикирлу хьана амукьзава. «Яраб инсанар зигьиндикай магьрум хьанва жал?» лугьудай тегьерда. Алай аямдин жегьилриз намус, гьая, ахлакь, марифат, агъзур йисарин пак адетар, дин, иман гьич чат кепекдайни яз аквазмач. Иллаки РагъакIидай патан уьлквейра, США-да, Канадада…

Къанни цIуд йис идалай вилик, Советрин Союздихъ дуьньядин майданда еке авторитет­ авайла, икI тушир эхир. Дуьньядин кьуд пата­ кардик квай жегьилрин тешкилатри вири инсаниятдиз менфятлу гзаф месэлаяр гьялзавай. Жегьилрин тешкилатар дуьньяда гьеле XIX асирда «Хашпарайрин жегьил инсанрин ассоциация», «Виридуьньядин хашпарайрин жегьил дишегьлийрин ассоциация», «Виридуьньядин скаутрин гьерекатдин организация», «Яру Хашунин (Красный Крест) жегьилрин совет»…) арадал атана. Советрин Союздани жегьилрин са шумуд тешкилат кардик квай. Миллионралди жегьилар вичин жергейриз желбнавай организация комсомолдихъ галаз алакъалуди тир.

1950-йисалай дуьньядин гзаф уьлквейри­ ­же­гьилрин игьтияжар таъминарзавай сиясат­дал­ амалзавай. И карда кьилин роль ООН-див гвай. 1965-йисуз ООН-дин Генеральный Ассамблеяди­ «Жегьилрин арада ислягьвилин, сада-садаз гьуьрмет авунин ва халкьарин арада дуствилин алакъаяр гегьеншарунин декларация» кьабулнай. ООН-дин къарардалди 1999-йисалай Вири­ халкьарин жегьилрин югъ къейд ийизва. Декларацияда жегьилрин итижар хуьнихъ галаз сад хьиз абуру дуьньядин майданда яшайишдин, экономикадин, культурадин ва маса месэлаяр гьялуник чпин пай кутун лазим тирдини къейднавай.

Жегьилрин тешкилатри дуьньядин майданда кьиле тухузвай кар алай мярекат­ра иш­тиракзавай. Сиясатдин ва идеологиядин жуьреба-жуьре хилерин организацийрик ­акатзавай жегьилри санал кIвалахзавай, метлеблу крара иштиракзавай. Хельсинкада, Мюнхенда, Флоренцияда, Москвада, Брюсселда кьиле фейи Европадин хатасузвал хуьниз ва санал кIвалахуниз талукьарнавай жегьилрин конференцияр гьахьтинбурукай тир. Жегьилри Африкадин азадвал патал женг чIугвазвай Анголадин, Мозамбикдин, Гвинея-Бисаудин, Кьибледин Африкадин халкьарин тереф хуьзвай. США-ди Индокитайда чапхунчивилин сиясат тухунал эхир эцигуниз эвер гузвай. Четинвиле авай Грециядин, Испаниядин, Португалиядин жегьилар патал сес хкажзавай.

Гьайиф хьи, къе ахьтин жегьиларни амач, тешкилатарни. Европадин са жерге жегьилри, чпин государствойрин регьберрилай чешне къачуна, дявекаррин сиясатдал амалзава. Инсаниятдин умуми марифатдиз, ахлакьдиз, диндин истемишунриз зиян гузвай крарал машгъул жезва. ЧIехи шегьерра ЛГБТ-тийрин парадар тешкилзава. Хизандиз талукь умуми къанунар михьиз терс патахъ элкъуьрзава. Тарихдин, ислягьвилин, жуьреба-жуьре халкьар дуствилелди яшамиш хьунин месэлаяр япалай хъийизмач.

Гьа ихьтин гьалара Россиядин жегьилри чпин рехъ — зегьметчи, марифатлу, ислягь, инсаниятдин ерияр, къанунар хуьзвай рехъ хкянава.

Акьалтзавай несил обществодиз менфятлу крарал, къени чешнейрал желб авунин сиясатдал элячIун къенин йикъан истемишун я. Хъсандиз кIелзавай, зегьмет чIугвазвай, илимда, спортда дамахдай агалкьунар къазанмишзавай жегьилар амайбуруз чешне къалурун лазим я.

Гьакъикъат садавайни чуьнуьхиз жедач, эхи­римжи вахтара государстводи жегьилриз кIел­дай, кIвалахдай, яратмишдай, илимдал, карчивилел, спортдал машгъул жедай, ял ядай къулай шартIар тешкилзава.

Абад Азадов