Алатай гьафтеда Дагъустандин здравоохраненидин министр Татьяна Беляева ва Роспотребнадзордин Дагъустанда авай Управленидин регьбердин заместителдин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Ирина Алжанбегова республикадин массовый такьатрин векилрихъ галаз нубатдин сеферда гуьруьшмиш хьана. «Дагестанская правда» газетдин редакцияда кьиле фейи гуьруьш (ам газетдин кьилин редактор Бурлият Токболатовади кьиле тухвана) алай вахтунда республикада гриппдиз акси рапар ягъуниз талукьарнавайди тиртIани, анал, здравоохраненидин хилен са жерге маса месэлаярни, гьа гьисабдай яз менингококдин садакай масадак акатдай азардиз, гьакIни ярариз акси рапар ягъун, республикада коронавирусдиз талукь гьалар веревирдна.
Мугьманри, азардикай сагъардалди адан вилик пад кьун регьят тирди, и жигьетдай, яни азаррин вилик пад кьунин кьилин серенжемрикайни сад рапар ягъун – вакцинация тирди къейдна.
Гуьруьш башламишдалди вилик «Дагестанская правда» газетдин редакцияда журналистриз гриппдиз акси рапар ягъунин серенжем тешкилнавай. Саки 100-лай виниз ксари и юкъуз рапар яна. Гуьруьш ачухдайла Б.Токболатовади агьалийрихъ галаз сих алакъада авай къатарик акатзавай журналистар патал и серенжемдин важиблувилел, Дагъустандин здравоохраненидин министерстводи хаталу хейлин азаррин вилик пад кьунин макьсаддалди лазим серенжемар кьабулзавайдал фикир желбна, и кардай абуруз сагърай лагьана.
Ирина Алжанбеговади Дагъустанда гриппдиз акси рапар ягъунин серенжем патал сентябрдин эхиррилай башламишна октябрдин варз лап кутугай вахт тирди къейдна. ГьикI хьи, зулун мекьи йикъар алукьдалди рапар ягъайбурухъ азардиз акси иммунитет арадал къведай вахт амукьзава.
— Алай вахтунда республикада гриппдиз талукь яз эпидгьалар писбур туш. Къенин юкъуз 689 агъзур касдиз, ида алай йисуз рапар ягъун лазим тир агьалийрин 35 % тешкилзава, гьа гьисабдай яз аялризни гриппдиз акси рапар янава. Санлай къачурла, цIи 1,7 миллион агьалидиз рапар ягъун пландик кутунва, — раижна ада.
Малум хьайивал, гриппдиз акси рапар республикадин вири поликлиникайра ягъиз жезва. Месел алкIанвай, гьакIни лап чIехи яшара авай ксариз абур кIвалериз фена ягъун лазим я.
Вичин нубатдай яз Дагъустандин здравоохраненидин министерстводи и жигьетдай кьиле тухузвай кIвалахдикай Т.Беляевади гегьеншдаказ суьгьбетна.
— Къенин юкъуз муаллимар, духтурар, журналистар талгьана, чун гьар сад патал и серенжемдихъ еке важиблувал ава. ГьикI хьи, ам чIуру нетижайрикай хуьдай мумкинвал гузвай са рехъ я. Гьаниз килигна яшлу ксар ва аяларни рикIелай ракъурна виже къведач. Гриппдиз, агьалийри са акьван кваз кьан тийизвай азардиз, акси серенжемар кьиле тухудайла, инсанар абурув эгечIзавай тегьерди, яни абуру и серенжемдин важиблувал аннамиш тавуни чак мадни секинсузвал кутазва. Къенин юкъуз чахъ гьам чIехибур, гьамни аялар патал лазим кьадарда вакцина ава. Амма азарлу чIавуз инсанди раб яна виже къведач. Начагъ кас сагъ хьайидалай кьулухъ 10 югъ алатайла, чна и серенжем кьилиз акъудун меслятзава. Чи вилик акъвазнавай месэла агьалийрин сагъламвал мягькемарун, абур арадал атун мумкин тир чIуру гьаларикай хуьн я, — къейдна министрди.
Мугьманривай журналистри гриппдиз акси раб ягъун виже текъвервилин лишанар (противопоказания) гьихьтинбур ятIа хабар кьуна. ИкI, какадин лацадилай (белок) аллергия авай инсанриз (эгер виликдай ягъай рапунилай пис хьанватIа) гриппдиз акси рапар язавач, маса чIуру таъсир (побочка) адахъ авач.
Журналистри пресс-конференциядал алай вахтунда республикада ярариз талукь месэла гьи гьалда аватIани хабар кьуна. Малум хьайивал, и жигьетдай Махачкъалада гьалар са акьван секинвал кутадайбур туш.
— Адет яз, и рапар милли календардин бинедаллаз ягъун лазим я, амма эхиримжи са шумуд йисуз и жигьетдай республикада гьалар пайгардик квачирвиляй ярари — садакай масадак акатдай азарди – кьил хкажуникди чун аялрин бахчаяр, сагъламвал мягькемардай идараяр агалуниз, начагъдахъ галаз алакъа хьайибур кьилди чара авуниз мажбур жезва. Эпидгьалар чIур хьуниз рехъ тагунал чун кIевелай алахъда, — къейдна мугьманри.
Азаррин вилик пад кьадай рекьерикай рахадайла, абуру кьетIендаказ къейд авурвал, чIуру азардикай хуьн патал авайди анжах са рехъ я — азардиз акси раб яна, беденда иммунитет арадал гъун. Ярари сагъламвилиз гузвай чIуру таъсирдик акатзава: стIалжем, отит, энцефалит, менингит, буьркьуь хьун ва икI мад. Азардин мадни са чIуру таъсир ам я хьи, ада аялдин санлай вири бедендин иммунитет «михьи ийизва». Генани ачухдиз лагьайтIа, эгер аял ярарикди азарлу хьанатIа, ам са тIимил вахтунилай маса азаррини гьелекда, гьикI хьи, абуруз дурум гун патал адан бедендихъ виликдай аваз хьайи иммунитет михьиз квахьзава.
Коронавирусдиз талукь яз мугьманрин малуматрай чир хьайивал, алай вахтунда РЦИБ-да (республикадин садакай масадак акатдай азаррин центрада) адакди азарлу тир 6 кас къаткурнава. Абурун гьалар писзавач. Амбулаториядин тегьерда сагъарзавай ксар авач.
Рагнеда Рамалданова
