18-ноябрдиз Дагъустандин вице-премьер Абдулмуслим Абдулмуслимова республикадин хуьруьн майишатдин министерстводин ва са бязи муниципальный тешкилатрин векилрихъ галаз регионда зулун магьсулар цунин  кIвалахар кьиле фейи гьалдиз талукь месэла веревирдна. Идан гьакъиндай “Лезги газетдиз” РД-дин Кьилин ва Гьукуматдин Администрациядин пресс-къуллугъди хабар гана.

Малум тирвал, алай вахтунда лежберри чуьллера кIвалахар акьалтIарзава ва абур 2020-йисан гатфарин чуьлдин кIвалахриз гьазурвилер акунив эгечIзава. Имни авай техника, яргъал вегьин тавуна, ремонт авун, ятар гудай сетар ва коллекторар, михьи авуна, къайдадиз гъун лазим я лагьай чIал я.

РД-дин Минсельхозпроддихъ авай де­лилралди, республикада хуьруьн майишатдин асул культурайрин бегьер кIватI хъувунин кIвалахар саки куьтягьнава.

Техилдин магьсулар гьасилунин жигьетдай гьалар писзавач. 2018-йисуз, санлай къачурла,  360 агъзур тонн техил, гьа гьисабдай 82 агъзур тонн прунз кIватI хъувунай. Гъилевай йисуз  и делилар, та­лукь­ тирвал, 392 агъзур ва 95 агъзур тонн­див агакьда.  Гьа са вахтунда къейд авун ла­зим я хьи, цIи  гьавадин шартIар техилдин магьсулар, иллаки зулунбур патал са акьван къулайбур хьанач. ЯтIани республикадин са жерге майишатри, ерилу тум ишлемишуналди, никIериз лазим кьадарда миянардай шейэр вегьиналди ва агротехникадин къайдайрал амал авуналди, гьар гектардай юкьван гьисабдалди 35 центнердилай виниз техил кIватI хъувуна­.

Дагъустандин вице-премьерди къейд авурвал, республикадин хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилзавайбуру 2019-йисан бегьер патал 370 агъзур гектардин майданра тумар цанай, им шазандалай 6 агъзур гектардин гзаф я. Цазвай чилерин 10 процентдив агакьна майданар кьуьгъверар яз тазвайди фикирда кьурла, гьа­къи­къатда чилерин 88 процентдин  майда­нар (465,8 агъзур гектар) цун патал ишлемишна. Эхиримжи пуд йисуз республикада техилар цазвай майданар, санлай къачурла, 11 агъзур гектардин артух хьана.

Гьа са вахтунда Абдулмуслим Абдулмуслимова рикIел хкайвал, Дагъустандин Кьил Владимир Васильева цазвай майданар артухарунин, гьакIни санлай набататчивал вилик тухунин барадай чIехи ве­зифаяр вилик эцигнава, тумчивилиз  кье­тIен фикир гун лазим тирди къейднава.

“Республикада цазвай магьсулрин бе­гьерлувал агакьнавай  юкьван дережа чун рази ийидай хьтинди туш. А дережа ви­ли­кан йисариндалай алатнавач. Чна чи лежбервилин хилен бегьерлувал хкажунин па­тахъай къайгъу чIугун герек я. Идахъ галаз алакъалу яз, гьелбетда, ни­кIе­риз миянардай шейэр тухуниз, техникадиз талукь са жерге месэлаяр вилик акъваззава. Лагьана кIанда хьи, 70 процентдив агакьна техника куьгьне хьанва. Аграрияр техникадалди лазим кьадарда таъминарунин месэла эхирдал кьван гьялиз хьанвач. Алай вахтунда чун куьгьне хьанвай техника цIийи­далди эвез авунал машгъул я. Идалайни гъейри, прунзчивилиз ва мелиорациядиз талукь программаяр туькIуьрна­ва — абур РФ-дин Минсельхозди хъсанбур яз гьисабнава. Идахъ галаз алакъалу яз мелиорациядин жигьетдай алай вахтунда тухузвай кIвалах давамарда. Къейд авун лазим я хьи, уьлкведин хуьруьн майишат вилик тухун патал хейлин такьатар чара авунва. Абурун гьисабдай регионриз, гьа жергедай яз Дагъустандизни, вири жуьрейрин, виле акьадай хьтин куьмек гуда. Гьа и вахтунда кар алайди куьне хъсан ериш аваз, нетижалудаказ кIвалахун я”, — малумарна РД-дин вице-премьерди.

РД-дин хуьруьн  майишатдин ва суьрсетдин министрдин сад лагьай заместитель Адильхан Ганакаеван гафаралди, алай вахтунда республикада хъсан ериш аваз зулун магьсулар цазва: 95 агъзур гек­тарда тумар цун пландик кутунва, им ала­тай йисан дережадилай 3,5 агъзур гектардин гзаф я. И чIавалди 76 агъзур гектардин­ майданра чилик тумар кутунва, имни фикирдиз къачунвай кьадардин 80 процентдиз барабар делил я. Хуьруьн ма­йи­шатдин суьрсет гьасилзавайбур тумаралди бес кьадарда таъминарнава, миянардай шейэрин патахъайни четинвилер ацалтзавач.

Майишатар техникадалди таъминарунин месэладал акъвазуналди, Адильхан Ганакаева къейд авурвал, и барадайни кIвалахдик юзун — гьерекат акатнава: “2018-2019-йисара техника патал чара авур такьатар ишлемишуни хъсан нетижа­яр гузва. Хуьруьн майишатдин техника ма­са къачудай чIавуз акъатзавай харжийрин  50 процент арадал хкун патал чара ийизвай субсидийрини вижеваз гъил кьазва. Инсанар алай вахтунда, дугъриданни­, хуьруьн майишатдал рикIивай машгъул жезва ва абуруз продукция гьасилиз кIан­зава”. А.Ганакаева алава хъувурвал, регионда республикадин мелиорациядин комплекс гуьнгуьна хтунин барадай кьиле тухузвай асант тушир чIехи кIвалахди набататчивилин хиле авай гьалар хъсанвилихъ дегишардай мумкинвал гуда.

Зулун тумар цуникай рахайтIа, хейлин районра и кIвалахар саки акьалтIарнава.  Гьа са вахтунда гьелелиг тайинарнавай дережайрив агакьариз тахьанвайбурни ава.  А муниципалитетрин векилри тумар цунин кIвалахар эглеш хьун гьавадин къулайсуз шартIарихъ галаз алакъалу авуна: икI, августдиз-октябрдиз республикада къвалар къванач, нетижада цанар цаз хьанач. Са гьафте идалай вилик къвайи марфари гьалар хъсанвилихъ дегишарна ва аграрийри тумар цунин еришар артухарнава.

Республикадин Минсельхозпроддихъ авай делилралди, зулун магьсулар  мукьвал тир са гьафтедин къене цана акьал­тIарда. “И жигьетдай аграрийрихъ галаз ла­зим тир кIвалах тухузва, четинвилер ацалтзавач. Хивез къачунвай везифаяр кьилиз акъудда”, — малумарна А.Ганакаева.

Чпин нубатдай яз, муниципалитетрин векилри  техилдин магьсулар цунин бара­дай чпи вилик эцигнавай везифаяр вах­тун­да кьилиз акъуддайдахъ инанмишарна.

Совещание кьиле фидай чIавуз са бя­зи районрин хуьруьн майишатдин мулкар дигидай целди таъминарунин месэлаярни веревирдна.

Зулун магьсулар цунал гьалтайла,  кIвен­­кIве жергейра, гьа виликдай хьиз, Хасавюрт, Къарабудахкент, Ногъай, Къизляр ва Новолак районар авайди къейд авун герек я.

«Лезги газет»