1-апрелдилай — индексация
Уьлкведин зегьметдин ва яшайишдин рекьяй хуьдай министерстводин пресс-къуллугъди хабар гузвайвал, алай йисан 1-апрелдилай яшайишдин пенсияр 3,3 процентдин индексация ийида. И кар алатай йисан июндиз авур 10 процентдин индексациядал алава яз кьилиз акъудда. Министерстводин пресс-къуллугъди къейдзавайвал, и месэладиз талукь проект жемиятдин фикирар чирун патал халкьдин гегьенш къатариз теклифнава.
Алай йисан эхирдал кьван яшайишдин пенсияр индексация авун патал федеральный бюджетдай 15,57 млрд манат пул чара ийида. Индексацияди саки 4 миллион касдин пенсийриз таъсирда.
Уьлкведин зегьметдин ва яшайишдин рекьяй хуьдай министерстводин пресс-къуллугъди мадни гъавурда турвал, и серенжем кьиле тухунин лазимвал уьлкведа тайинарнавай яшамиш хьун патал герек пулунин агъа кIанин кьадар (прожиточный минимум) хкаж хьунихъ галаз алакъалу я. Санлай къачурла, яшайишдин пенсияр йисан къене 13,6 процентдин хкаж хьана, гьа са вахтунда йисан къене арадал атанвай инфляциядин кьадар 11,9 процентдиз барабар я.
Гьи мертебаяр хкяда?
КIвалин сифтегьан мертебайра яшамиш жезвай инсанар гзаф дуьшуьшра жигеррин уьзуьррик начагъ жезва ва гьакIни абурун иммунитет агъуз аватзава. Вини гьавайра яшамиш жезвай ксар лагьайтIа, кьилин тIалрикди теспачавал акатуни инжиклу ийизва, гьакIни вини гьавайра яшамиш хьуни абурун (артериальный) давление гьамиша сад хьиз пайгардик тахьунал ва рикIин кIвалахдин ритм къайдадикай хкатунал гъизва. И кардикай “Газета.Ru”-диз Новосибирскда кардик квай “Medical On” клиникадин терапевт Ю. Коваленкоди лагьана.
Адан гафаралди, сад ва кьвед лагьай мертебайра яшамиш хьунин хаталувал адакай ибарат я хьи, подвалдиз мукьва тир и утагъра мурс (грибок) ва хьахь (плесень) кIватI жезва.
Идалайни гъейри, гьам рекьяй физвай, гьамни кIвалин подъездрин вилик акъвазарзавай машинрай акъатзавай газри (выхлопные газы) ва гьакIни зегьемдикди къириникай хкатзавай бугъадини руквади агъа мертебайра яшамиш жезвай агьалийрин сагъламвилиз таъсирзава.
Вини мертебайрикай рахайтIа (7-мертебадилай виниз), ина кIвалин агьалийрин сагъламвилиз промышленный карханайрин кIвалахди арадал гъизвай электромагнитрин эквери зиян гузва.
Лап кьакьан мертебайра (20-мертебадилай виниз) яшамиш жезвай ксарин сагъламвилиз кьакьанда авай кьетIен ва кьуру гьавади, гьакIни атмосферадин давление ара гуз дегиш хьуни ва маса кIвалахри таъсирзава.
Вири и делилар фикирда кьуна, духтурди агьалийриз яшамиш хьун патал 3-мертебадилай 7-мертебадал кьван кьакьандай кIвалер хкягъун меслят къалурзава, гьикI лагьайтIа, адан гафаралди, инсандин сагъламвал патал гьа и мертебаяр виридалайни къулайбур, хийирлубур я.
Къалп пешекаррин зенгериз ихтибармир
2019-йисалай 2022-йисалди уьлкведин 83 процент агьалияр интернетдин, телефонрин ва маса техникадин куьмекдалди лутувалзавайбурал расалмиш хьанва. Официальный делилралди, агьалийривай лутувилелди чуьнуьхнавай пулунин кьадар, санлай къачурла, 14 млрд манатдиз барабар я. Идакай 90 процент пул лутуйри, чпин къурбандриз чеб официальный къуллугърин векилар я лугьуз, алдатмишуналди чуьнуьхнава. Мисал яз, абуру са касдиз зенгна, зун флан идарадин къуллугъчи я, зун куь хийир патал алахънава лугьуз рахазва ва адан ихтибарвал къазанмишзава. Ахпа лутуди “къурбанд авун патал” лишандик кутунвай касдивай вичиз герек делилар (паролар, кодар ва мсб.) къачузва. Гьа икI, язух инсанар лутуйрин къурбандриз элкъвезва.
Ихьтин шартIара инсанри, гьайиф чIугвадай нетижаяр тежедайвал, гьамиша мукъаятвал хвена кIанда.
ЦIусад уьлкведиз — виза авачиз
РФ-дин къецепатан крарин министрдин заместитель Е.Иванова къейд авурвал, Россия 11 уьлкведихъ галаз виза авачиз фин-хтунин къайда тайинаруниз гьазур жезва.
Адан гафаралди, ихьтин къайда агъадихъ галай уьлквейрихъ галаз кардик кутада: Бахрейн, Оман, Саудовский Аравия, Багамаяр, Барбадос, Гаити, Замбия, Кувейт, Малайзия, Мексика, Тринидад ва Тобаго.
Алай вахтунда и серенжем кьилиз акъудун патал кьве патани герек тир кIвалахар кьиле тухузва ва документрал къулар чIу-гурдалай кьулухъ МИД-ди и кардикай халкьдин гегьенш къатариз хабарда.
Майдан тIимил жезва
Антарктида элкъуьрна кьунвай муркIадин майдан 1,79 миллион квадратный километрдал кьван тIимил хьанва.
“The Guardian”-дал асаслу яз, “Рамблер”-ди хабар гузвайвал, вичикай ихтилат физвай и мурк рекорддин гьалда цIурун давам жезва, и карди дуьньядин океанда цин дережа хкаж хьунин ва климатда лап еке дегишвилер арадал атунин къурхулувал арадал гъизва.
25-февралдин делилралди, кьве гьафтедин къене цIранвай муркIадин кьадар 136 агъзур кв. километрдиз барабар я. Тасманиядин университетдин Антарктидадин гьуьлуьн муркIадин эксперт Уилл Хооббса гъавурда турвал, Антарктидада мурк цIурунин себеб ракъинин чимивиливай туш, гьикI лагьайтIа, гьуьлуьн муркIадихъ ракъинин нурар вичелай алуддай (отражение) кьетIенвал авай. Экспертдин гафаралди, мурк цIурунин себеб ачух ятар я. Абур чими хьуникди муркни цIраз эгечIзава.
Гьазурайди — Муса Агьмедов
