Регьят хьун патал
Алай йисан 1-июндилай агьалийриз МСЭ (медико-социальный экспертиза) арада мензил аваз (дистанционный къайдада) кьиле тухудай мумкинвал гуда. Ихьтин къайдадикай чкадин МСЭ-дин бюродин къарардихъ галаз рази тушир агьалийривай менфят къачуз жеда. Яни вичин гьакъиндай акъудай къарардихъ галаз рази тахьай касдиз ихьтин дуьшуьшра региондин ва федеральный экспертар желб ийидай ихтиярар ава. И приказдин проект жемиятдин фикирар чирун патал халкьдин гегьенш къатариз теклифнава.
Уьлкведин зегьметдин ва яшайишдин рекьяй хуьдай министерстводин кьил Антон Котякова и кардин гьакъиндай къейдзавайвал, проектдин макьсад МСЭ кьиле тухунин кIвалах регьятарун я. Малум тирвал, 2022-йисан 1-июлдилай гатIунна, набутвал тайинардай цIийи къайда кардик акатнава. И къайдади агьалийриз экспертиза заочнидаказ кьиле тухудай мумкинвал ганва. Яни агьали талукь тир идарадиз финин лазимвал авач, экспертиза медицинадин идарадай ганвай документдал асаслу яз кьиле тухузва. Экспертиза кьиле тухудай жуьрени агьалидивай гьеле поликлиникада амаз хкягъиз жезва.
Министрдин гафаралди, гила министерстводин вилик агьалийриз бюродиз арза (обращение) авунин кар регьятарун акъвазнава. Винидихъ къейд авурвал, 2023-йисан 1-июндилай и кар арада мензил аваз ийиз жеда. Проект кьабулайдалай кьулухъ агьалидивай вич яшамиш жезвай чкадай бюродиз арза вугуз жеда ва МСЭ-ди, кьилин ва я тахьайтIа федеральный бюродин пешекарар желб авуналди, экспертиза арада мензил аваз кьиле тухун тешкилда. И карди агьалийриз гзаф кьезилвилер арадал гъида, кьилди къачуртIа, абурухъ чеб яшамиш жезвай региондин меркездиз финин чарасузвал амукьдач. Яни абурун вахтни кьенят жеда, гьа са вахтунда рекьерин харжийриз акъатзавай пулунин такьатарни жибинда амукьда.
Ргай яд бедендиз зиян яни?
Са шумуд сеферда ргай яд хъуникай инсандиз зиян ава лугьудай гафар ван хьайибур тIимил авач жеди. Амма Пекиндин педагогвилин университетдин алимри къейдзавайвал, ихьтин цикай бедендиз зиян авач. Ахтармишунрин нетижаяр “The Journal of Water and Health” журналда чапнава. Идакай “Рамблер” порталди хабар гузва.
Са сефердилай артух ргай яд хъуникай зиян авани, авачни ахтармишун патал алимри илимдин рекьелди тежрибаяр кьиле тухвана. ИкI, абуру 15 литр яд 18 сеферда, та бугъадиз элкъведалди, ргана. Гьар сеферда ргайдалай кьулухъ яд къайи хъийиз, ам хъуниз кутугнаватIа тайинарун патал адалай чешне (проба) къачузвай. И ахтармишун 15 сятда давам хьана.
Кьилди къачуртIа, алимри ракьун, магнийдин, цурун, селендин, хлордин ва маса элементрин гьалар, цин тIямар, ни ва гьакIни ратарин палочка (бацилла) авани, авачни ахтармишна. Нетижада чир хьайивал, циз талукь вири кьетIенвилер, лишанар герек тир сергьятра амукьнавай, яд вич лагьайтIа, хъун паталди ишлемишиз жедайди яз амай.
Аяздиз дурум гудай рекьер
“Милли технологиядин инициативаяр” (НТИ) центрадин пресс-къуллугъди хабар гузвайвал, Пермдин милли ахтармишунрин политехнический институтдин алимри аяздиз дурум гудай рекьин “чинин” (покрытие) чешне (прототип) арадал гъанва.
Ам вичик пластика кутунвай къирдинни бетондин къаришма я. Къейдзавайвал, и къаришма арадал гъидайла, пластикадин ериндал пакетрикай, жуьреба-жуьре кьватийрикай ва яшайишда ишлемишзавай затIарин амукьайрикай (бытовые отходы) менфят къачуда.
ИкI, пластикадин куьмекдалди арадал гъидай рекьин чинивай лап кIеви аязриз ва улакьрин гьерекат себеб яз ацалтзавай парциз дурум гуз жеда. Гьа са вахтунда рекьерин винел патариз хасаратвилерни жедач.
Виликамаз кьунвай гьисабралди, ихьтин къаришмадин са тонндин къимет саки 4,5-6 агъзур манатдиз барабар жеда.
Кьадар агъуз аватнава
ВОЗ-ди хабар гузвайвал, 23-январдилай 19-февралдалди дуьньяда коронавирусдикди начагъ хьунин дуьшуьшар — 89 ва и азарди кьиникьал гъайи дуьшуьшар 62 процентдин тIимил хьанва. И вахтунда саки 5,3 миллион касдик COVID-19 акатнавайди винел акъудна ва 48 агъзурдалай виниз инсанар адакди телеф хьанва.
2023-йисан 22-февралдин делилралди, вири дуьньяда коронавирус акатнавай 757 миллион дуьшуьш тестикьарнава. Бязи чешмейри гъизвай рекъемралди, тIугъвал пайда хьайидалай инихъ коронавирусдикди 6,8 миллион кас кьена.
АВТОВАЗ-ди къиметар хкажда
АВТОВАЗ-ди алай йисан 1-мартдилай “LADA” автомобилрин къиметар 2 процентдин хкажун пландик кутунва. Идакай “Новости” РИА-диз АВТОВАЗ-дин президент Максим Соколова хабар гана. Ада рикIел хкайвал, эхиримжи сеферда и заводди къиметар 2022-йисан мартдиз дегишнай.
Соколован гафаралди, исятда хкажзавай къиметрин кьадар, 2022-йисан мартдилай алай йисан мартдал кьван арадал атанвай инфляциядив гекъигайла, хейлин агъада ава. Гьа са вахтунда “Лада.Онлайн” порталди кхьизвайвал, Тольятти шегьерда авай “Купи-Ладу” автосалонди жуьреба-жуьре моделрин кура-кура маса гудай къиметар чапнава. ИкI, кондиционер алай “LADA Granta”-дин къимет 1-мартдилай — 20, “LADA Niva Legend”-дин къимет — 20 ва “LADA Niva Travel”-дин къимет 16 агъзур манатдин хкаж жеда.
Къейд ийин хьи, 2023-йисан январдин нетижайралди, уьлкведа “LADA” маркадин 17635 гъвечIи (легковой) машинар маса къачунва.
Гьазурайди — Муса Агьмедов
