Къурху кутазва

Япония демографиядин жигьетдай арадал атанвай месэладал расалмиш хьанва. Уьлкведин административный крарин ва коммуникацийрин министерстводи гъанвай цIийи делилри къалурзавайвал, ина агьалийрин кьадар садлагьана тIимил хьанва. Идакай «esoreiter.ru» чешмеди хабар гузва.

Статистикадин эхиримжи делилралди, 2023-йисан 1-январдиз и уьлкведа 122, 42 миллион кас яшамиш жезвай. Им, йис идалай вилик авай рекъемдив гекъигайла, 800 агъзур касдин тIимил я. Агьалийрин кьадар агъуз аватунин дуьшуьшар уьлкведин вири 47 префектурада виле акьазва, ихьтин рекъемар эхиримжи цIуд йисара (1968-йисалай инихъ) сифте яз арадал атанвайбур  я.

Ина аялар хунин кьадар тIимил хьун иллаки къурху кутазвай месэладиз элкъвенва. Алатай йисуз Японияда 771,8 агъзур аял хьанва, им 1979-йисалай инихъ лап агъуз рекъем я. И карди адакай хабар гузва хьи, уьлкве демографиядин кризисдал туьш хьанва, гележегда, и кар себеб яз,  гьам яшайишдин, гьамни экономикадин жигьетдай пис нетижаяр арадал атун мумкин я.

Лугьудайвал, «вилик фенвай» уьл­квеяр патал демографиядин кризис хьун цIийи кар туш, гьа жергедай яз Япония патални. Аялар хьунин кьадар — тIимил ва яшлу агьалияр гзаф хьуни уьлкведин яшайишдин жигьетдай таъминарунин ва экономикадин рекьяй вилик тухунин къурулушдин мягькемвал къурхулувилик кутазва. И татугайвал арадай акъудун патал ина гьукумдаррин вилик кар алай серенжемар кьабулунин месэла акъваз­нава.

Куь желбзаватIа раижна

Уьлкведин агьалийри чпи машинар маса къачудайла, абур гьихьтин мумкинвилериз килигна хкязаватIа суьгьбетна. Идакай «Россиядин газетди» хабар гузва.

Малум хьайивал, цIийи машин хкядайла, гзафбуруз кар алай делил адан къимет я – ихьтин жаваб хабар кьур ксарикай 79 процентди ганва. Гуьгъуьнлай и сиягьда агъадихъ галай делилрин тIварар кьазва: мягькемвал (65 процент), машин къачудайла, услугаяр илитI тавун (45 процент), кудайди ишлемишзавай кьадар (39 процент), комплектация (31 процент), передачадин коробкадин жуьре (29 процент), салондин къулайвал (25 процент), автомобилдин класс (22 процент), кузовдин жуьре (21 процент), дизайн (21 процент) ва мсб.

18-30-йисарин яшда авай агьалийри, цIийи машин къачудайла, гзафни-гзаф адан комплектациядиз фикир гузва (33 процент), салондин къулайвал (31 процент), дизайн (28 процент) ва бренд (20 процент). Чпин яшар 31-45 ва 46-55 йисар тир инсанри, машин маса къачу­дайла, услугаяр илитI тавун (46 ва 49 процент), яшар 55-далай алатнавай ­ксари автомобилди кудайди кьенят авун (51 процент) ва адан класс фикирда кьазва.

Кьвед лагьай базарда (вторичный рынок), яни гьалнавай машинар маса къачузвай ксар сифтени-сифте автомобилдин технический гьалдиз килигзава (81 процент). Изданиди къейд ийизвайвал, садбуру ихьтин делиларни фикирда кьазва: автомобиль ДТП-дик акатнавайди яни-тушни (61 процент), акъуднавай йис (57 процент), къимет (49 процент), кузовдин гьал (48 процент) ва гьалнавай мензилдин кьадар (пробег) (31 процент), машиндихъ шумуд иеси хьанатIа (22 процент), салондин гьал (21 процент), передачайрин коробкадин жуьре (19 процент), кудайди ишлемишзавай кьадар (17 процент) ва мсб..

Начагъвиликай хабар гузва

ДакIунар (отеки) инсандин сагъламсузвиликай хабар гузвай делил хьун мумкин я. И жигьетдай гьихьтин лишанриз фикир гун лазим ятIа, РАН-дин академик, профессор Оксана Драпкинади суьгьбет авуна.

Гатуз дакIунар гзафбурухъ жеда. И кар жимиди (яд ва масабур) бес кьадарда кьабул тавунихъ ва уьцIуь, ширин затIар гзаф тIуьнихъ галаз алакъалу я. ГьакIни дакIунар арадал гъидай себебрик дар кIвачин къапар алукIун, яргъалди кIвачел акъвазун, кIвач-кIвачел вегьена, ацукьун акатзава.

Профессордин гафаралди, эгер бедендиз датIана ихьтин шартIари таъсир ийиз хьайитIа, дамаррин варикоздин начагъвал арадал атун мумкин я. Эгер къулай кIвачин къапар алукIиз, уькIуь ва ширин затIар тIимил нез ва бес кьадарда яд хъваз хьайитIа, дакIунрин вилик пад кьаз жеда.

Гьа са вахтунда мукьвал-мукьвал дакIунар пайда жез хьайитIа, сагъламвилин гьалдиз рикIивай фикир гана кIан­да. ИкI, дуркIунар (почки) пайгар тахьай вахтунда чиник, гъилерик, кIвачерик да­кIунвал акатда. ГьакIни юкьва ва цвар ийи­дайла, тIалар хьун мумкин я, ихьтин уьзуьр авайла, хамуник хъипивал, капашрин юкьварик ва кIвачин кIанерик ярувал акатда.

РикIин начагъвилерикай ихьтин лишанри хабар гуда: нянрихъай кIвачин кIанерал, кIегьебрал, ютуррал, руфунин­ кIаникай жуфт (плотный) дакIунар акъат­да.­

Руфунал дакIунар акъатуни инсандин обмен веществ къайдадикай хкат­навайдакай лугьузва. Чинал, гъилерал, кIвачерал жуфт тир дакIунар акъатуни щитовиддин железаяр пайгар туширдакай хабар гузва. Хамуник дакIунвал хьуни артрит ва аллергия арадал гъун мумкин я.

Духтурди гъавурда турвал, тIуьн-хъу­нин къайда дегишарайдалай ва ял ягъайдалай кьулухъ дакIунар алатзавачтIа, им инсандихъ начагъвилер авайдакай хабар гузвай лишан я.

«Жува-жув сагъарунал машгъул хьана виже къведач» — акьалтIарна Драпкинади

Пенсияр хкажда

КIвалахзавай пенсионерриз 1-август­дилай гузвай пуларин гьахъ-гьисаб хъийи­да (перерасчет). Серенжем и категориядик акатзавай агьалийриз гьар йисан августдиз кьиле тухузвайди я, хабар гузва «Известия» изданиди.

Вини кьил адан кьадар пуд баллдин къиметдал кьван хкажда. Дуьм-дуьз кьадар Яшайишдин фондуниз авунвай отчисленийрилай ва пенсия тайинарнавай йисалай аслу жеда. Мисал яз, пенсия 2022-йисуз тайинарнавай ксарин пулдал 354 манат алава хъийида. И кар патал арза кхьинин лазимвал авач – гьахъ-гьисаб вич-вичелай (автоматически) кьиле фида.

ГьакIни 1-августдилай адет хьанвай къайдада мад кьве категориядин агьалийриз пенсияр хкажда: алатай вацра 80 йис хьанвайбуруз ва, кIвалахдилай элячIна, «кIвалах тийизвай» ксарин статусда авайбуруз.

Гьазурайди – Муса  Агьмедов