10 миллиард манат
Уьлкведин гьукуматди 2023-йисан бюджетдик, техил гьасилзавайбур патал куьмек яз, 10 миллиард манат пул кутунва. Ихьтин такьатар гуналди и хиле кIвалахзавай ксари авур харжийрин са кьадар пай эвез хъийида. Идакай “РИА Новости” чешмеди хабар гузва.
Алай вахтунда гьукуматди техил гьасилунал ва ам жемятдив агакьарунал (реализация) машгъулбуруз куьмек гунин къайдаяр тайинарнава. 2022-йисуз ихьтин аграрийрив агакьарай куьмекдин кьадар кьве сеферда артух тир — 20 миллиард манат.
Макъалада къейдзавайвал, Урусатдин агропромышленностда техил гьасилунин хел вини дережадин нетижаяр гузвайбурукай сад я. Рекорддин дережадин бегьерар къачуни чкадин суьрсетдин хатасузвални таъминарзава, гьа са вахтунда и продукция къецепатан уьлквейриз гзаф рекье твадай мумкинвални гузва.
Зиян квачирди хьун патал
Адет яз, верч, як, балугъ хьтин продуктрик жуьреба-жуьре антибиотикар, фад еке хьун патал гузвай затIар (стимуляторы роста) хьуни абур маса къачузвай инсанрик къурху кутазва. Идалайни алава яз, верч гьатта инфекция квайди хьунни мумкин я. Идакай “Российская газета” чешмеди кхьизва.
Гьа са вахтунда малум тирвал, якIу кужумнавай затIари (иллаки чпихъ гормонрин активвал авай шейэри) инсандин беденда начагъвилер, “Доктор-Питерди” кхьизвайвал, гьатта онкологиядин уьзуьрар хьунал ва “обмен веществ” къайдадикай хкатунални гъун мумкин я.
Терапевт, эндоскопист Лидия Голубенкоди къейдзавайвал, винидихъ тIварар кьунвай продуктра антибиотикрин зиян амукь тавун патал ам ргадалди вилик саки са сятда адетдин ва я тахьайтIа, минеральный це тун хъсан я. Зиянлу затIарикай азад авун патал лимондин мижедикайни менфят къачуз жеда. Пешекарди меслят къалурзавайвал, як авагъарайдалай кьулухъ адакай гьасятда хуьрек гьазуриз эгечIун хъсан туш, ам са кьадар вахтунда са тIимил лимондин, тахьайтIа, кьелен миже квай це туртIа, продуктдик квай “зиянлу затIар” хкатда.
Хатасузвал патал менфят къачуз жедай серенжемрикай сад яз гьакIни хуьрек гьазурзавай як сифте ргай яд экъичун меслят къалурзава. Адан гафаралди, сифте 10-15 декьикьада як ргада, ахпа ам ргай яд экъичда, хуьрек гьазурун патал цIийи яд ишлемишда. Макъалада генани къейдзавайвал, гзаф “зиянлу затIар” кIватI жезвай чкаяр вечрен хамни адан пи я. Гьаниз килигна, и чкаяр хуьрекда ишлемишдалди хкудун хъсан я лугьузва.
ТупIун гелелди
Машгьур мессенджер тир “WhatsApp” туькIуьрнавай ксари чпи цIийи къайда арадал гъанвайдакай малумарнава. Адан куьмекдалди гила телефонрин иесийривай хсуси чатриз тупIун гелелди (отпечатка пальцев) гьахьиз жеда. Идакай “Еsoreiter.ru”-ди кхьизва.
И карди инсанриз чпин хсуси хабарар, малуматар хуьдай ва абурун хатасузвал таъминардай мумкинвал гуда. Мессенджер ишлемишзавайбурувай цIийи къайда приложенидин “Настройки” тIвар алай менюда кутаз жеда.
Макъалада къейдзавайвал, амма и къайда ишлемишун мажбури кIвалах туш, ам гьар садан вичин хушунилай аслу кар я. Телефонрин иесийривай ам галачизни “WhatsApp” ишлемишун давамариз жеда.
Алай вахтунда са шумуд уьлкведа “iOS” ва “Android”-ар ишлемишзавайбурувай тупIун гелелди чатда гьахьдай функциядикай менфят къачуз жезва. Ам яваш-яваш маса регионрани пайда жеда.
Хатасуз кьадар авач
ВОЗ-дин делилралди, тенбек ишлемишуни гьар йисуз 8 миллион кас уьмуьрдикай магьрумзава ва экономикадин жигьетдай 1,4 триллион доллардин кьадарда аваз зарар гузва.
Торакальный хирург Виталий Бармина къейд ийизвайвал, пIапIрус чIугуни тек са жигеррин рак ваъ, гьакIни, лап тIимил кьуртIа, 20-далай виниз органра и уьзуьр арадал гъизва. Идакай Урусатдин здравоохраненидин министерстводин телеграм-каналда хабар гузва.
Адан гафаралди, хаталу канцерогенар ивидихъ галаз вири бедендик акахьзава ва адан органриз таъсир ийизва. Кьилди къачуртIа, жигерар, сивин ва нерин къенер, туьд, хук, лекь, туькьуьл авай куркур (желчный пузырь) ЖКТ-дин органар, дуркIунар, некIедин железаяр ва масабур и чIуру кардин къурбандар жезва.
Рекъемри къалурзавайвал, пIапIрус чIугуникай къерех хьайи гьар са 5 йисан муддатди онкологиядин азар пайда хьунин хаталувал 7 процентдин тIимиларзава. Гьа са вахтунда чIугун терг авур касди вичи вич хъсандиз гьиссни ийида, — лугьузва экспертди.
Манат зайиф хьанва
Эхиримжи йикъара манатдин курс са йис идалай вилик хьайи къиметдал ахватнава. Алай йисан сифте кьилелай башламишна, къенин йикъаралди доллар 15 процентдин хкаж хьанва. Идакай “МК”-ди хабар гузва.
Гьеле 3-апрелдиз Америкадин валюта 77 манатдай къачуз жезвайди тир, гила адан къимет саки 82 манатдал акъатнава. Экспертрин гафаралди, ихьтин гьалар амай кьван и хиляй хъсан патахъ дегишвал тахьун ва 1 доллардин къимет 90 манатдал кьван хкаж хъхьун мумкин я.
Гьазурайди — Муса Агьмедов
