“Риваятрин камари” тIвар алай, мисалринни мискIалрин зи ктаб арадал атунин кьил тупIарикай хьанай. А ктаб 2003-йисуз жуван харжидихъ Махач­къа­ла шегьерда “МАВЕЛ” чапханада акъудна. За физ-хквезвай рекьера, ацукьай чкайрал, ярар-дустариз кхьизвай чарара, гьар сада чпин хуьрера тупIарин тIва­рар гьикI лугьузватIа, чириз алахъна. Арадал еке са риваят атана. Вучиз мисалар тахьана, риваят хьана? — лу­гьуз­, хабарар кьадайбур авай. За жаваб гана: “Икьван чIавалди чаз ктабра мисалрин кIватIалар авай: ватандикай, пар­тияди­кай, зегьметдикай ва мсб. За мисалрин сергьят гегьеншарна ва абур риваятриз элкъвена.

“Риваятрин камари” ктабдай хейлин паяр “Лезги газетдиз” акъудна (а чIаван редактор, рагьметлу Ибадуллагь Гьажимирзоевич Тагьирован теклифдалди).

А вахтара Махачкъаладиз фин кьисмет хьайила, ара физ, зун лезги чIалан дестекрикай сад тир филоло­гиядин илимрин доктор, профессор ­Ражидин Идаятович Гьайдароваз мугьман жедай. Са сеферда, столдихъ ацукьна лимон квай чай хъвадайла, за профессордиз тупIарин тIварарикай суал гана.

— Амайбур гьич, и чи гъилел алай кьуд лагьай тупIукай “къалурдай” тIуб гьикI хьана?

Ада заз лагьана: — Урусри адаз “указательный” лугьузва, чи чIалалди — къалурдай тIуб.

— Я Ражидин муаллим, чна урус чIа­лай къачунвай указательный тупIукай чи чIалал къалурдай тIуб авуначиртIа, и еке тарих ва къадим чIал авай лезгийрихъ и тупIуз ва я тупIариз лугьудай тIва­рар авачирни?

— Авай жеди, — рази хьана ам…

— АкI хьайила, чаз къалурдай тупIар сад ваъ, кьвед ава, гьуьрметлу муаллим.

— ГьикI? — хияллу хьана ам.

— ГьакI! — лагьана, за давамарна, — виликай къвезвай кас ва рахазвай кас, чна гьа куьне лугьузвай “указательный” тупIал къалурда. Кьулухъай къвезвай кас, ченебадаказ ва я эквеба, жув алчуд тахьана, къалуриз кIан хьайитIа, куьне лугьузвай “указательный” тупIал ваъ, кIанчIал тIуб кьулухъ авуна, къалурда.

— Кьарай атIай СтIалар, куьн ажеб инсанар тушни? — хъвер акатнай профессордик…

Зун “Риваятрин камари” кIватIал арадал атунин карда чи машгьур алимриз ва газетризни журналриз акъудиз рехъ гайи ксариз буржлу я. Абурун тIварар кьун тавуна жедач.

Сифте яз “Лезги газетдиз” “ТупIа­ри­кай риваят” акъатай са кьве йикъалай зал чар агакьна: “Гьуьрметлу Сажидин муаллим! “ТупIарикай риваятдай” аферин! Адакай чIалан пешекарар патал риваятрин риваят хьанва. Мадни агалкьунар хьурай Вахъ”. Профессор Агьмедуллагь Гуьлмегьамедов. ДГУ. Махачкъала”.

“Шаир Сажидинан риваятрикай”  Р.И. Гьайдаров, профессор. (“Лезги газет”).

“Мад сеферда мисалрикай” Н.Абдулмуталибов. Филологиядин илимрин кандидат, доцент.

“Гьуьрметлу Сажидин муаллим! И мукьвара чи «Дагъустандин дишегьли” журналда куь “Риваятрин камаридин” экуь къашарикай сад тир “Дишегьлийрикай риваят” чна еке ашкъидивди чапзава”. Редактор П.Фатуллаева”.

“Риваятрин камари” а кардалди багьа я хьи, адаз ухшар тир маса ктаб вич авач. Дагъустандин Госпремиядин лауреат Арбен Къардаш…”

Гьуьрметлубур, и макъала кхьинин кьилин метлеб, за винидихъ лагьайвал, чи лезгийрихъ тупIарин тайин тир тIварар авайди чир хьун я.

ТупIарин тIварар:

Араб чIалал: Хинсир.  Бинсир, ВустIа, Саббаба, Ибмгьам.

Туьрк чIалал: Балажи бажи, Бильтун бажи, Узун гьажи, Башалум, Баш бармагъ.

Урус чIалал: Ми­зинец ,Безымянный, Средний, Указательный, Большой палец.

Лезги чIалал: БицIи тIуб, ПIенцIепI (ЗакIал) тIуб, Кьулан тIуб, Шагьид (ШанкIал) тIуб, КIанчIал ва я (ЧIехи) тIуб.

Дерзичийри: Ан тIуб, Ман тIуб, Къуба тIуб, Дерзи тIуб, КIанчIал тIуб.

Халкьди: (чIехи тупIалай башламишна) Сад — Аллагь, Кьвед — Дидени Буба, Пуд — хизан, Кьуд — мугьман, Вад — амайбур вири.

Гьуьрметлубур, зун дуьз тушир чкаярни авачиз туш жеди. Куьне гайи дуьз меслятрал зун рази жеда. Зи вил куь ча­рарал ала.

Сажидин Саидгьасанов, шаир