Жув дяведилай гуьгъуьнин йисара дидедиз хьанатIани, дяведин гужарикайни цIаярикай, магьрумвилерикай заз тIимил чидач. А залум дяведиз буба ва я хва ракъур тавур хизан бажагьат ама. Чи чIехи диде йифериз гьикI шехьдайтIа, рикIелай фидач. Ада мукьвал-мукьвал, чи, аялрин, кьилелай кап алдатиз, лугьудай: “Вили къванни амукь тавур балаяр…”
Ватан хуьз советрин вири халкьар сад хьиз къарагъна. Гьавиляй инсаният фашизмдин тIегъуьндикай хуьзни хьана.
Дяведин ялав чи хизандихъни галукьна. Зи ими Къазиев Вагьаба Кавказ патал женгер чIугуна. Ам Ростовдиз кьван фена, къизгъин женгера гел галачиз квахьна.
Адалай гъвечIи стха Къази мукьва-кьилийри фронтдиз рекье твадайла, жегьил хайи хуьруьхъ — ватандихъ элкъвена, яргъалди килигна, ахпа чилелай са гъаб накьвар вичин къултухдиз вегьена, рекьиз экъечIнай, рикIел хкизва яшлубуру. Ам дяведин эхиримжи йисаралди саламатдиз амукьна. ИкI хьунин себеб, за кьатIузвайвал, ам вири четинвилера завалрикай хвейиди гьа рикIин патав къултухда хвейи хайи накьварин гъаб я.
Зи апай Тарикъули Османов минометрин батареядин командир тир. Женгера къалурай кьегьалвилерай адаз Яру Гъед орден гана. Дяведай хтайдалай гуьгъуьниз ада ватандин ва партиядин гзаф тапшуругъар уьтквемвилелди кьилиз акъудна…
Алай вахтунда тапан политологри дяведин нетижайриз чпин саягъдин къиметар гузва, тарих цIийи кьилелай кхьин хъийиз алахъзава. Европада чеб азадай чи кьегьал аскерриз хкажнавай памятникар са къатда чукIурзава. Украинада лагьайтIа, ачухдаказ Гитлераз къуллугъай бандеровчияр игитар хьиз къалурзава…
Ихьтин шартIара чи, яшлубурун, кьилин везифа жегьилриз ва мектебра кIелзамай школьникриз кьегьал бубайрин игитвилин ирсиникай галай-галайвал дерин чирвилер гуникай, несилар а чешнейралди тербияламишуникай ибарат я.
Тарсара акьалтзавай несилриз халисан ватандашвилин, игитвилин тербия ва чирвилер гун патал за жувахъ авай вири мумкинвилерикай менфят къачузва. Жаванриз ватанпересвилин тербия гудай тах квай эсерар чи писателри ва журналистри тIимил кхьенвач. Абурун арада Къ.Акимован, М.Жалилован, З.Жабраиловадин ва масабурун эсерар ава. Абур асул гьисабдай авторри дяведин ва дяведилай гуьгъуьнин йисарин вакъиайриз талукьарнава. Иллаки аялрин кьисметар а йисара заланбур хьайидал шак алач.
Фашистрин Германияди чи ватандал вегьейла, Къурбан Акимован кьуд йис тир. Адан буба Халикь дяведа телеф хьана. Буба кьилелай алатай хцин гьал гьихьтинди жедатIа, адан «Ракъинин муг» роман кIелайла, хъсандиз гъавурда акьада.
И романдин пуд лагьай пай дяведилай гуьгъуьнин йисарин гьакъикъатдиз талукьарнава. Дяведи дибдай акъудай хуьрерин майишатар арадал хкана кIанзавай. Дяведа кьегьалвилер къалурна хтай игит Шалбуза, хуьре къанун-къайда мягькемариз, хуьр хуьдай, яшайиш виликди тухудай крарал халкь желбзава. Ам вичин юзунралди, рахунралди хуьруьнбуруз акьалтIай чешне жезва. Шалбуз фронтдани вилик жергеда хьана. Гьелбетда, а цIаярай экъечIна, саламатдиз хтай хциз хуьр акурла, рикI генани ватан хуьнин, халкь руьгьдиз къуватлу авунин гьиссери ацIурзава.
Бажарагълу шаир ва журналист М.Жалилова кхьенвай «Фу» поэма гьа дяведин ва гуьгъуьнин йисарин залан вакъиайриз бахшнава. Фу, дяведин йисара хьиз, адалай гуьгъуьнизни чи хуьрера кьит тир. Неинки гьалкъада гьатай Ленинградда, масанра, гьакI далу патани фу булвилелди авачир. Гьар са кIусунин, чуьлда, никIе, хармандал техилдин гьар са кьилинин иесивал авун лазим тир. Гьа ихьтин крар аял яз акур шаирди кхьенвай эсер мектебда кIелайла, аялрик фу хуьнин, ам гьасилзавай инсанриз гьуьрмет авунин кьетIен гьиссер акатзава.
Эхь, чи къенин югъ саламатди хьун патал бубайри къачур ЧIехи Гъалибвилин метлеб садрани усалариз жедач…
Сегьерханум Османова
