КЪУРУШРИН ЦИПИЦIЛУХАР

Вичин бубадин тIварцIихъ галай КФХ арадал гъайи йисуз за Ва­къиф­ Сабировичавай хабар кьунай:

— Хъсан къазанжи гъидай ре­гьят кIвалахар туна, вун виче тIа­лар­ни-хъутIалар гзаф авай хуьруьн ма­­йишатдал, кьилди къачур­тIа, хуьре уьзуьмлухар кухтунал маш­гъул­ хьунин фикирдал гьикI хьана атайди я?

А чIавуз заз Вакъиф Диярханова ихьтин жаваб ганай:

—  ЛагьайтIа жеда хьи, за зи рагьметлу бубадин веси кьилиз акъуд­зава. Ам вичин вири уьмуьр хуьруьн майишатдиз бахшай кас тир. Бу­ба кIевиз азарлу хьайила, адал кьил чIугваз, Дагъустандин минис­терствойра кIвалахзавай са десте юлдашар атанай. Абуру суьгьбетар ийидайла, зи япарихъ бубади уьзуьм­чивал терг хьуникди чIуг­ваз­вай гьайифдин ихтилатар галукьна. Адан гафар зи рикIик хкьуна, гьа йи­къалай за жуван вилик хуьре уьзуьмлухар кухтунин къаст эцигнай…

(Къейд ийин хьи, алатай асирдин 80-йисара ципицIрин бегьерар кIватI хъувунай Советрин Союзда 1-чка кьур Хасавюрт райондин Къурушрин хуьруьн “Курушский” сов­хоз вири уьлкведиз машгьур хьанай.

А йисара майишатдиз рагьметлу Диярханов Сабир Къагьримановича регьбервал гузвай. СССР чкIа­на, адахъ галаз сад хьиз колхозарни, совхозарни тахьай мисална. — авт.)

В. Диярханован  жавабди зун гзаф шадарнай. Вучиз лагьайтIа япарихъ галукьзавай са бязи ихтилатри зав секинвал вугузвачир. Жу­ван рикIиз шаклувал гъизвай гафар за цIийиз кутунвай багъдин иесидални агакьарнай:

— Алай вахтунда гзафбуруз, “кьуд-вад йикъан тешкилатар” арадал гъиз, гьукуматдин патай субси­дияр къачун адет хьанва. Гьавиляй куьн гъиле кьунвай кардив рикIивай эгечIнавайдахъ гзафбур четиндиз агъазва…

— Вуж вичин кардив рикIивай эгечI­наватIа, ни субсидийра вил тун­ватIа, чаз вахтуни къалурда… — пIу­зарик хъвер кваз алава хъувунай а чIавуз Вакъиф Сабировича.

Чи арада и суьгьбет хьайидалай инихъ хейлин йисар алатнава. Бажарагълу бубадин хци вич гъиле кьунвай кардив рикIивай эгечI­навайди, дугъриданни, краралди тестикьна. Йисалай-суз аваданлу жезвай Диярханов Сабир Къагьримановичан тIварунихъ галай КФХ-дин уьзуьмлухар къе 80 гектардин мулкарал экIя хьанва. Инаг цIуд­рал­ди инсанриз кьил хуьдай чкадиз элкъвенва. Къурушвийриз зегьметда чпин гьунарар къалурдай май­данар цIийи кьилелай ачух хъхьанва: са гектардай 16 тонн ра­къинин кагьрабаяр кIватI хъувун — им бес дамахдай делил тушни?!..

Мукьвара чун С.Къ.Диярханован тIварунихъ галай КФХ-диз  мугь­ман хьана. Ина гьар са кас вичин кардал машгъул хьанвай.  Иллаки ципицIар кIватI хъийизвай фялейрин кIвалахдин йигинвал акурла, чазни, гъилер къакъажна, ракъи­нин кагьрабаяр кIватI хъийидай гьевес къвезвай.

Зегьметдал ашукь инсанрин кIва­­лахдал кьарувал ийиз, гагь-гагь чпел темягь физвай ципицIрин дадни акваз, за майишатдин управляющий Мегьамедов Мегьамедахъ (миллетдал гьалтайла ам аварви я) галаз багъда сиягьат авуна.

— Алай вахтунда чахъ вири санлай 85 гектар уьзуьмлухар ава, абурукай 75 гектар бегьер гъизвайбур я. Багъда вири санлай 75 касди зегьмет чIугвазва, — ихтилатзава Мегьа­меда. — ЦIинин бегьер шазандалай винизди хьанва. Юкьван гьисабдалди гьар са гектардай саки 10-11 тонн ципицIар кIватI хъийизва, Аллагьдиз шукур хьурай, гьелелиг чна 745 тонн бегьер къачунва.  45 тонндив агакьна “Августин” ва “Ранний” сортарин ципицIар базардинбурулай агъуз тир къиметрай  маса гана.

Майишатдай хьайи ципицIар чна  Къизлярдин коньякрин заводдиз рекье твазва.

— Бегьер кIватIдай вахтунда рабочияр бес жезвани, абурун кIва­лахдал куьн рази яни? — хабар кьуна чна.

— Рабочийрин патахъай чун кIе­ве авач. Ина зегьмет чIугваз­вай­бур вири чпин кардив рикIивай эгечI­завай ксар я. Абурукай гьар сад ви­чин кIвачихъ галай гектардихъ намуслувилелди  гелкъвезва, гьавиляй хъсан нетижайривни  агакьзава. ЦIи кьакьан бегьерар арадал гъуник лайихлу пай кутунвайбурун арадай яз  Минкир ва Сейран Къуштароврин, Булуев Жалалан, Гьуьсейнов Рауфан, Казимова Сегьеран,  Эскендерова Къелеман, Къулиева Жамалидин, Гьажиева Бесхануман, Аллагьвердиева Нарингуьлан, Къадимова Рейгьанан, трактористар тир чеченви Эльмурзаев Арсенан ва къумукь Биймурадов Мурадан ва масабурун тIварар кьаз жеда.

— И касдин зегьмет кьилдин ма­къаладалди къейд авуниз лайихлу я, — икI лагьана, управляющийди ципицIрив ацIанвай чандин патав акъвазнавай чи хуьруьнви гектарник Эльдеров Камил къалурна. — Ада вичин хизанни галаз гелкъвезвай гектардай цIи 16 тонндив агакьна бегьер вахчунва. Камил чи рекордсмен я. Ихьтин зегьметкешар авайвиляй чи багъ йисалай-суз берекатлу жезва.

Гьа и гафарик кваз чун багъда виридалайни яшлу (85 йис) рабочий Юлчиева Зайнаб бадеди кIва­лахзавай чкадал расалмиш хьана. Вичин яшаризни килиг тавуна, гьа­къисагъвилелди зегьмет чIуг­ваз­вай и дишегьли вири коллективдин зегьмет чIугвадай гьевес хкажзавай илгьамдар тирди чаз управляющий Мегьамедан гафарай малум хьана. Яшариз муьтIуьгъ тушир Зайнаб бадедивай чна зегьметдай гузвай гьакъидикай, КФХ-дин руководство рабочийрив эгечIзавай тегьердикай суьгьбетар авун тIа­лабна.

— ЦипицIар кIватI хъийидай сезонда гьар са рабочийдиз йикъа агъа кIан 600-800 манат пул акъатзава. Хи­зандай кьвед, пуд касди кIва­лах­завайбуру гьар юкъуз кIвализ 2000-2500 манат пул хутахзава. Зегьметдин гьакъидикай рахайтIа, ам гъил-гъилеваз, лугьудайвал, пелел гьекь аламаз чаз гуз­ва. Алава яз, хъфидайла гьар кIва­лиз са ведро уьзуьмарни вахкузва. Мад вуч кIан­да кьван инсандиз. Майишатдин руководстводилай чун гзаф рази я. Сагърай КФХ-дин регьбер Вакъиф Диярханов, ада са кьадар хуьруьнвияр кIва­лах­дин чкайралди таъминарнава, гьатта чи патарив гвай ятахрал яшамиш жезвай са шумуд касдини ина кьил хуьзва. Управляющий Мегьамед Ме­гьа­медовни алхишдин гафар лугьу­низ  лайихлу я. Ам, хъсан пешекар хьиз, рабочийрихъ галаз рафтарвал хуьз алакьдай къени инсанни я, — разивалзава Зайнаб бадеди.

Управляющийдин гафарай малум хьайивал, алай вахтунда багъда майишатдин чилихъ галаз кьадай 20-далай виниз сортар ава: “Аркадия”, “Кишмиш Лучистый”, “Кишмиш Венгерский”, “Мечта Татьяны”, “Августин”, “Биянка”, “Подарок Магарача”, “Надежда аксайская”, “Подарок Запорожья” ва масабур. Абурун кьадар, ципицIлух­рин мулкар хьиз, йисалай-суз артухардай планар ава. Къейд ийин хьи, ципицI­лухрин КФХ алай аямдин вири истемишунриз жаваб гузвай техникадалди таъмин я. И делилди, са шак­ни алачиз, майишатдин кIвалах еримлу хьуниз таъсирзава.

Аферин зегьметкешриз. Гьавиляй я лугьузвайди: чкади инсандал — ваъ, инсанди чкадал абур гъида. Вакъиф Диярхановани, са затIни алачир чкадал ципицIлухрин багъ кутуна, ам къе неинки районда, гьакIни республикада лап хъсан майишатрин сиягьда туналди, вич чкада абур гъизвай рухвайрикай сад тирди тестикьнава. Хайи хуьруьн майишатдихъ виликдай хьайи агалкьунарни машгьурвал арадал хкунин рекье чна адаз агалкьунар хьун алхишзава. Адахъ са вахтара Къурушрин хуьр вири уьлкведиз машгьурай заводрал, фермайрал (алай вахтунда фермайрал ремонтрин кIвалахар кьиле тухузва) чан хкидай ниятарни ава. Аллагьди рехъ гурай! Амин!

Гьажи Къазиев