Гьар са уьлкведихъ вичин сергьят ава. Ам, лугьудайвал, вилин нине хьиз хуьнни ийизва. Режиссер В.Рогован “Офицерар” тIвар алай художественный фильмда “Ватан хуьдай кеспини авайди я” гафар мукьвал-мукьвал тикрарзава. Чна фикирзавайвал, и гафар сифте нубатда уьлкведин сергьятар хуьзвайбуруз талукь я.

Тарихдин чешмейри тестикьарзавайвал, Урусатдин княжествойрин сергьятар хуьдайбур майдандиз акъатун XIII асирдихъ галаз алакъалу ийизва. Къадим летописра абуруз “Засечная стража” лагьанва. Сергьят хуьн патал сифтегьан эцигунарни Ока вацIун къерехра авуна. Бязи чкайра дерин ва гьяркьуь къанавар эгъуьнна. Маса чкайра накьвадин, къванерин цлар хкажна. И имаратри хуьрер, шегьерар куьчерийрин чапхунчивилин гьужумрикай хуьн герек тир.

Йисар, асирар алатурдавай сергьятар хуьниз талукь еке дегишвилер арадал атана­. Мулкар­ хуьзвай инсанрин чкадал гьукуматдин  ма­жиб­дал алай махсус частар, подразделенияр тешкилна. XX асирда пограничникрин къуллугъ мад­ни виликди фена.

Сергьят хуьзвайбур патал тарихдин  метлеб авай вакъиа 1918-йисан 28-майдиз кьиле фена. Совнаркомдин Декретдин бинедаллаз, РСФСР-дин сергьятар хуьдай пограничный къуллугъ тайинарнай. Гьа вахтунда сергьятар хуьдайбурун кьилин управленини арадал гъанай. 1958-йисуз махсус Указдалди 28-май СССР-дин пограничникрин югъ яз тайинарнай.

СССР чкIайдалай гуьгъуьниз уьлкведин сергьятар хуьзвайбур Россиядин пограничный къуллугъдиз талукь я. Алай вахтунда абур Рос­сиядин­­­ ФСБ-дин пограничный къуллугъдик акатзава­.

Россиядин Федерациядин сергьятар дуьньяда виридалайни яргъибур я. Абур 18 уьл­­­кве­дихъ галаз алакъалу я. Маса са уьл­кве­дизни икьван къуншияр авач. Вири уьлквейрихъ галаз амадагвилин, дуствилин гьа­къин­дай талукь икьрарар кутIуннава. Гьар юкъуз государстводин сергьят хуьз 11 агъзур­ пог­раннаряд, цIудралди гимияр ва катерар чпин постарал экъечIзава.

Россиядин пограничный къуллугъдин кьилин везифайрик акатзава: государстводин сергьят, гьуьлерин майданар, Россиядин экономикадин зонадик акатзавай континентальный шельфар хуьнин жигьетдай уьлкведин государственный пограничный политика уьмуьрдиз кечирмишун таъминарун; государстводин властдин талукь маса органрихъ галаз санал сергьятдин вири майданра тешкиллу тахсиркарвилерихъ, контрабандадихъ, законсуздаказ санай-саниз физвайбурухъ, яракьар, наркотик квай ва инсандин психикадиз таъсирдай шейэр маса гунихъ, законсуз яракьламиш хьанвай бандитрин дестейрихъ галаз женг чIугун тешкилун.

Пограничникри — летчикри чи уьлкведин цавара хатасузвал хуьзва, морякри гьуьлера, океанра чпин къуллугъ кьиле тухузва. Амайбуру уьлкведихъ галаз сергьятра авай вири мулкарал гуьзчивалзава. Россиядин Федерациядин Кьиблепатан сергьятдал алай Дагъустандин чилелни пограничникри къуллугъзава. Абуру дагъларани, арандани, гьуьлелни, цавани чпин вилик эцигнавай везифаяр намуслувилелди кьилиз акъудзава.

Пограничникдин къуллугъ хаталуди, гьа са вахтунда гьуьрметлудини я. Чпин пешекарвилин сувар абуру гурлудаказ къейдзава. ЦIинин, юбилейдин йисуз, 28-майдиз пограничникри уьлкведин вилик чпин буржи кьилиз акъудзавай­ гьалдин гьакъиндай малумарда ва сергьят хуьзвайбурун югъ лишанлудаказ къейд­да.

 Хийир Эмиров