Са рахунни алач, сагъ чан еке девлет я. Гьайиф хьи, инсан гьамиша сагълам жезвач. Иллаки алай девирда инсанар гзаф уьзуьрри гьелекзава. Больницайра, поликлиникайра сагъар хъувуналдини вири акьалтIзавач —  жуван сагъламвилин къайгъуда датIана хьана кIанзава. И жигьетдай реабилитациядин центрайрихъ авай метлеб екеди я. И йи­къара зун Махачкъала шегьер­дин­ Дзержинскийдин куьчеда 17-б-нумрадин алишверишдинни офисдин “Плаза” дараматдин 3 лагьай мертебада авай РД-дин Мин­здравдин (ГБУ РД РЦР МЗ РД) ре­а­билитациядин центрада азарлуйрин сагъламвал мягькемарун патал гьи­хь­тин серенжемар кьабулзаватIа чирун патал фена. Кьилин духтур чкадал алачир. Зун адан везифаяр вах­туналди тамамарзавай духтур-терапевт  Камал  Сагитович  Амаевахъ  галаз гуьруьшмиш хьана ва чи арада суьгьбет кьиле фена.

— Камал Сагитович, сифте нубатда центрадин тарихдикай, ам кардик кутунин себебдикай куьрелди лагьанайтIа, кIанзавай.

— Начагъбур кIвачел ахкьалдарунин медицинадин центр 2001-йисуз РД-дин здравоохраненидин министерстводи кьил кутуналди арадал атана.

Стационарра ва поликлиникайра са куьруь вахтунда азарлуйрин сагъламвал тамамдаказ арадал хкун, гьелбетда, четин кар я. Анра сагъарунин серенжемар кьабулайдалай гуьгъуьниз азарлуйрин сагъламвал дурумлудаказ  мягькемарун патал ихьтин центр ачухунин важиблувал авай. Центрадин кьилин везифайрикай сад, жуьреба-жуьре азарар себеб яз, сагъламвиликай магьрум хьанвай агьалияр кIвачел ахкьалдарун ва я азар гужлу хьунин вилик пад кьунин серенжемар кьабулун я.

— Центрадиз азарлуяр кьабулунин къайда гьихьтинди я?

— Иниз республикадин вири  шегьеррай ва районрай паспорт, страховой полис, участокдин духтурдивай къачунвай вири жуьредин  анализар, рикIин кардиограмма авунвай махсус чар гвай вири азарлуяр кьабулзава.

— Центрадиз гьихьтин азарар квайбур кьабулзава?

— Нервияр, нефес къачудай органар, дамарра иви къекъуьнин кIвалах къайдадикай хкатнавайбур, кьулан тарцин, гардандин, хурун остеохондрозар, сколиоз авайбур, инфаркт, инсульт хьанвайбур кьа­булзава.

— Азарлуйриз гьихьтин шартIар яратмишиз хьанва?

— Азарлуйриз къулай шартIар яратмишун патал кьилин духтур Мисиду Абакаровна Ибрагьимовади чIугвазвай зегьмет екеди я. Вири азарлуйриз чи духтурар килигзава ва абуруз лазим тир сагъардай курс тайинарзава. Алай вахтунда ина нев­ро­патологиядин, кардиологиядин, пульмонологиядин, травмотологиядин, рефлексотерапиядин, массаждин, физиотерапиядин, гьакIни жуьреба-жуьре аппаратралди тадаракламишнавай кабинетар кар­дик ква. Гьа жергедай яз азарлуйрин кьулан тарциз массаж ийидай “Ормед”, нервияр къайдадикай хкатнавай, къекъвез тежезвай азарлуяр патал “массаж ЭПС” аппаратрикай, дамаррин азарар ва хер-кьацI хьанвайбур патал пневмомассажердикай менфят къачузва. Ина гьакIни са­гъар­дай физкультурадин кабинет ава. Ана “шведская стенка” ва маса тренажерар эцигнава. Физиотерапиядин кабинетда азарлуяр сагъардай жуьреба-жуьре процедураяр кьабулзава. Пульмонологиядин кабинетда хронический жуьредин бронхитрин астма авайбур небулайзерный аэ­розотерапия (ингаляция) ишлемишунин карда агалкьунралди сагъар хъийизва. 2015-йисалай центрада йикъан стационар кардик кутунва. Ана азарлуйриз рапар язава, капельницаяр эцигзава. Ла­з­им тир вири процедураяр кьабулна, кIва­лериз хъфизва. Мадни­ къе­къвез тежезвай инвалидар патал Президентдин къарардалди къулай шар­тIар (доступная среда) тешкилнава. Месела, азарлу кас ма­шинда аваз центрадин къапудал гъун патал пантусар эцигнава, анайни каталка­даллаз процедураяр ийиз тухузва. Им азар­луяр патал, гьел­бетда, еке регьятвал я.

— Центрадиз гзафни-гзаф гьи яшара авай инсанар къвезва?

— Вири яшара авайбур, иллаки — яшлу инсанар, пенсионерар, инвалидар. Студентрин поликлиникадай сколиоз аваз къвезвай  жегьилрин кьадарни гзаф я.

— Са йисан вахтунда центрада ­тахминан шумуд кас азарлуяр кьабулзава?

— Йиса — 4-5 агъзурдав агакьна.

— Центрадиз анжах Дагъустандин агьалияр кьабулзавани, тахьайтIа, маса регионрайни къвезвани?

— Россиядин страховой полис ва духтурдин направление гвай вири кьабул­зава­.

— Республикадин шегьерра ва районра куь центрадин филиалар авани?

— Филиалар авач. Амма шегьеррин поликлиникайра ва районрин больни­цай­ра махсус кабинетар кардик ква. Абурувайни азарлуйрив лазим тир жуьредин ерилу куьмек агакьариз жезвач. ГьикI­ ла­­гьайтIа, республикадин гзаф ЛПУ-ра са­гъар­дай физкультурадин пешекарар, массажистар, иглорефлексотерапиядин, физиотерапиядин духтурар авач. Нетижада хуьрерин агьалийрин сагъламвал гьар са патахъай агъуз аватун ашкара я.

— Центрада агьалийриз ийизвай къуллугъар гьакъидихъ яни?

— Ваъ. Вири къуллугъар пулсуздаказ ийизва.

— Центр лазим тир раб — дарманралди, алай аямдин технологийралди таъмин яни?

— Эхь, таъмин я.

— Квез пулдин такьатрин куьмекар ни гузва?

— Чун республикадин бюджетдал ала. Минздравди ва ФОМС-ди чпелай алакьдай вири жуьредин куьмекар гузва. И кардай чна абуруз рикIин сидкьидай чухсагъул лу­гьузва.

— КIвалахзавай коллективдикай вуч лугьуз жеда?

— Чи коллектив дуствилинди я. Ина 29 касди кIвалахзава, абурукай 12 кас — духтурар, 17 медсестраяр я. Абурун арада сад лагьай ва кьилин ка­тегорияр авай, яргъал йисара кIва­лахзавайбурни ава. Месела, духтур-кардиолог Далгат Жаннат Мегьамедовнади ва кьилин медсес­тра Марь­ям Таибовади центр кардик кутурдалай инихъ кIвалахзава. Чи духтурар ва медсестраяр вири чпин пешейрай хъсан чирвилер авай, кIвалахдив рикI гваз эгечIза­вай­, азарлуйрихъ га­лаз хушдаказ рафтарвал ийизвайбур я.

— Квел кIвалахда гьихьтин четинвилер ацалтзава?

— Четинвилерни авачиз туш. Месела, чи технологияр куьгьне хьанва. Абур цIийи­буралди эвезунин чарасузвал ава. Ам­ма, финансар тахьуниз килигна, чавай а кар кьилиз акъудиз жезвач. Мадни, 2001-йисалай кардик квай центрадихъ къени ме­дицинадихъ галаз кьадай хьтин чешне­дин дарамат  авач. Чун гагь сана, гагь ма­са­­на жезва. Са шумуд сеферда республи­кадин здравоохраненидин министерстводиз заявкаяр ганатIани, гьелелиг арадал атай затI авач.

Инал ихьтин са кардикайни лугьун тавуна жедач. Поликлиникайра сагъламвал тамамвилелди ахтармиш тавуна, азарлуяр центрадиз рекье твазва. Абур чи патав вири жуьредин анализар гваз атун лазим я. Амма гзаф вахтара и кардиз­ фикир гузвач. Центрадин коллективди и татугайвилер арадай акъуддайдак умуд кутазва.

Камал Сагитовичахъ галаз суьгьбет куьтягь хьайила, зун дегьлизда процедураяр кьабулун патал чпин нубат гуьзлеми­шиз ацукьнавай азарлуйрин патав фе­на. Абурукай садавай за ийизвай къуллугъри­кай хийир жезвани лагьана хабар кьуна.

Ингье ада вуч лагьанатIа.

Чураева  Гуьлнара  Сефербеговна, 55-йис. Махачкъала шегьер. — Заз къалчахдин кIарабдин артрит аваз гзаф йисар я. Эхиримжи вахтара азарди заз гзаф тади гузвай. Са шумуд сеферда больницада къатканатIани, са артух хийир хьанач. Эхирни поликлиникадай зун и центрадиз рекье туна. Ина заз физиотерапиядин процедураяр, жуьреба-жуьре массажар авуна, рапар яна, капельницаяр эцигна. Нети­жада зи гьал хъсанвилихъ элкъвез башламишнава. Зи тIал секинарай центрадин вири духтурриз за рикIин сидкьидай чухса­гъул лугьузва. Абуру, суьгьуьр­чийри хьиз, инсанрин дердиниз дарман ийизва.

Галатун тийижиз, инсанрин сагъламвилин къаравулда акъвазнавай центрадин вири коллективдихъ чазни сагъламвал, уьмуьрда хушбахтлувал хьана кIан­зава.

Надият Велиева