Хкахь тийиз даиман экв…

Дагъустанда гьар йисан 18-20-майдин йикъара ХХ асирдин Гомер, асиррал вичин тIвар ва сес хкаж хьанвай шаир СтIал Сулейманан  шииратдин йикъар тешкилзава. Им, гекъигайла, хейлин жегьил сувар я. 1969-йисалай, яни чIехи шаирдин 100 йисан юбилей къейддайла, арадал атайди — шииратдин сувар…

Метлеб вуч я и суварин? Сад ла­гьайди, ахьтин устад вич рикIел хуьн, адан ирс чирун. Кьвед лагьай­ди, ахьтин устад гайи чилиз икрамун, анин тарихдиз вафалу хьун. Пуд лагьайди, халисан устадрин гуьзел чешнейралди несилар тербияламишун…

Метлебар мадни гзаф я. Чаз Су­лейман са лезги шаир яз чида, амма, вичи лагьайвал, ам  вири халкьарин садвал, дуствал мягькемарзавай устад я.

Заз жуван жегьил йисара, Ме­гьа­­рамдхуьруьн райондин Самурдин юкьван школада кIвалахдайла, райондин яратмишдайбурун векил яз, Сулейманан 110-йисан юбилейдиз талукь мярекатра иштиракун кьисмет хьанай. Гьа чIавуз за шаирдиз бахшна туькIуьрнавай шииррин конкурсдани иштиракнай. Ингье а шиир:

Поэзия — экуь цавар!

КIанда адаз чIехи лувар,

Алмасдин рикI, мез дилавар —

ГьакI чирнава Устадди чаз.

 

Хкахь тийиз даиман экв,

Гуз эллериз бахтавар рехъ,

Ленин я виридан куьмек, —

ГьакI чирнава Устадди чаз.

 

Намус — гуьзгуь, акьулни — жем,

Къван хкажин, акакьдай тIем

Къанажагъ — са пару мягькем.

ГьакI чирнава Устадди чаз.

 

Илимдин багъ, мана дерин,

Гьар са майва артух ширин,

Коммунизм — метлеб кьилин, —

ГьакI чирнава Устадди чаз.

 

Тухуз санал виридан кар,

Гегьеншвилихъ рекьерай дар,

ЧIехиди я “Коммунист” тIвар —

ГьакI чирнава Устадди чаз.

 

Гьар са жуьре къарши душман,

Аламай кьван вичел гиман,

Ягъиз гардан, атIуз аман, —

ГьакI чирнава Устадди чаз.

 

Мердалиди лугьузва квез,

Акьван башкъа туштIани сес,

Герек чIавуз аслан эвез! —

ГьакI чирнава Устадди чаз.

18.05.1979-й.

Гилан аямда СтIал Сулейманакай рахадайбур пара хьанва. Амма гьакъикъат сад я: ам девирривай я усалариз, я агъузариз тежер арш я. За  мад сеферда шаир Расул Гьамзатован гафар тикрарзава: “Чна Су­лейман ваъ, Сулеймана чун хкаж­на, дуьньядиз машгьурна!”

Мад са фикир важиблуди я: “Сулейманаз чун ваъ, чаз ам артух герек я…”

Чаз герек я Сулейман! Хайи чIа­лан девлет ва сирер ачухарун патал, чунни дуьньяда гьакьван зурба чIалан векилар ганвай халкь тирди аннамишун патал! Жува жув, жуван бармак маса гун тавун патал!..

Сулеймана вичи шаирвилин ирс Эминавайни Саидавай, абурулайни виликан арифдарривай къа­чунатIа, чун девлетлу, гьевеслу, абурлу ийизвайди Сулейманан ирс я. Урусрин чIехи писатель ва таржумачи Борис Пастернака Сулейманаз талукь яз “Адакай риваят же­да!” гьавайда лагьайди туш.

Им Вирисоюздин писателрин       1-cъезддал хьайи кар тир. Жуьреба-жуьре пипIерай атанвай пи­сателри чIехи залда чкаяр кьунвай. Абурук яшлубурни, жегьиларни­ квай. Борис Пастернакни а чIаван же­гьил шаиррикай сад тир. Ин­гье адаз Сулейман гьикI акваз­вайтIа: “Чаз гьакьван кичIе тир три­бу­­н­а­ди­хъай адаз кIусни кичIевал, къурху ава­чир. Трибунади адан сес, секинвал, къекъуьнин тегьер, да­мах­ гвачирвал са жизвини дегишарнач. Адаз гаф гана. Зал игьтият­лу хьана. Та­ниш тушир чIал секиндаказ, вичин эбедивал хвена, авахьна фена. Гьасятда кьатIузвай, адаз и залда дар тир, акъвазнавай чкани са артух кьакьанди тушир. Адаз гьакьван яргъа чка­яр аквазвай ва ам гьакьван аршдани авай. Ингье вуч ада, тебрикрилай гъейри, Дагъустандай гъанвай­тIа, ингье са шумуд йикъан къене ам вуч  гваз чи арада ацукьнавай­тIа…”

Савадлу, къанажагълу инсаниятдин фагьум-фикирда, хиялда Су­лейман эбеди риваят хьиз,  адетдин инсанрилай, иллаки шаиррилай, хейлин тафаватлу камалэгьли яз ама. Инлай кьулухъни амукьда! Ада вичи инсанрикай, абурун бахтуникай, къуватдикай, саваддикай, умудринни ниятрин михьивиликай, сад-садаз вафалувиликай, дуствиликай манияр теснифайди хьиз, адакай вичикайни, неинки са лезгийри, ам чидай вирибуру манияр лугьуда. И карни чаз агъадихъ гузвай  чIаларини субутзава.

Мердали  Жалилов