Шаир Шагьбала Шагьбалаев ХХ лагьай асирдин 80-йисара чи эдебиятдиз атай векилрикай сад я. Къе ам рикIел гъунихъ гуьзел себеб ава — шаирдин 60 йисан юбилей вилик ква. Сифте шиирар Шагьбалади гьеле школада кIелзавай йисара кхьизвай. Абурукай сад 1977-йисуз Ахцегь райондин “ЦIийи дуьнья” газетда чапна. Им цIерид йиса авай автордин печатдиз акъатай сад лагьай эсер тир. Гуьгъуьнлай  шаирдин чIа­лар республикадин “Лезги газетдин”, “Самур” журналдин чинра пайда хьана. Шииррин уртах кьве кIватIалдик кваз — “Тавази рагъ” ва “Къуьлуьн кьилер” —  Шагьбаладин хейлин эсерриз дуьнья акуна.

Алай вахтунда Шагьбала Шагьбалаев шииррин кьилдин са шумуд ктабдин автор я. Ингье абур: “Карвандин рехъ” (1989-йис), “Зенгер” (1995-йис), “Гьакъикъатдин цIел­хе­мар” (2004-йис), “Регьимдин цIирер” (2005-йис), “Марфадин раб”  (2009-йис ), “Рустам ва Зугьраб” (2014-йис), “Шииррин цуьл” (2013-йис, урус чIалалди) ва масабур.  И йикъара юбилейдин ктабни акъатнава — “Зи руьгь, зи тан — Ватан”.

Кар басмадиз акъатнавай ва гьелелиг акъудиз агакь тавунвай эсеринни ктабрин кьадардал алач. Кар алайди арадал атанвай чIал виниз тир ери авай, кIелзавайдан истемишунриз лайихлудаказ жаваб гуз жедай, руьгьдин игьтияжар таъминариз алакьдай эсер хьун я!

Шагьбаладин шииратдикай вуч лугьуз жеда? Санлай къачурла, тIебиатдин патай илгьамдикай вижеваз пай ганвай шаирди  акьулдин, зигьиндин, зегьметдин, устадвилин куьмекдалди хъсан еридин, ванлу, чеб чIалан ва туькIуьр хьунин жигьетдай гуьнгуьна авай, руьгьдин ва гьиссерин истемишунриз дуьзгуьнвилелди къуллугъ ийиз алакьдай эсерар арадиз акъудзава. Шаирди вичи хъсандиз лагьанва:

Эця жезва зи пелен дам,

МефтIеда физ, акьаз цацар.

За агъзур пут хиялдикай

Хкудзава шиирдин цIар.

За мад сеферда шаирдин чапдиз акъат­навай эсерар кIел хъийизва. Чеб туькIуьр хьу­нин кIалубрал ва жанрайрал гьалтайла,  абур жуьреба-жуьре я: шиирар, манияр, бейтер, пудар, кьудар, рубаияр, экспромтар, этю­дар, триолетар, эпиграммаяр, пародияр­, дуствилин шаржар, балладаяр, риваятар, гъезелар, сонетар, сонетрин тажар, поэма­яр…­

Чпе къарагъарзавай месэлайрал гьалтайлани, шаирдин эсерар гьар жуьрединбур я. Абурун арада кьетIен чка  ватандиз ва ватан­пересвилиз талукь, уьмуьрдин ва яша­йиш­дин муракаб месэлайриз фикир гузвай, ашкъидикай ва муьгьуьббатдикай яратмишнавай, сатирадин ва юмордин эсерри кьазва. Адетдин инсанри фикир тагузвай ва виле аваз таквазвай са кьадар крар шаирдин ди­­­къет­дик акатзава. Нетижада, килиг садра, гьихь­тин цIарар арадал къвезватIа:

Михини леэн хуьзва,

Леэнди — балкIан.

БалкIанди игит хуьзва,

Игитди — Ватан.

Куьруь кьуд цIар. Амма и кьуд цIарцIе гьакьарнавай фикир гзаф маракьлуди хьанва. Адакай ихьтин нетижа хкудиз жеда: гъвечIи затIарин къадир авачирдаз, чIехи крарин къадирни чир жедач. Виче ватандикай ихтилат кьиле физвай кьуд цIарцIин  маса шиирда шаирди къейдзава:

Гьич са хизанни абад жедай туш,

РикIе муьгьуьббат, шадвал авачиз,

Хайи ватанни азад жедай туш,

Халкьдин арада садвал авачиз.

И гафар гьикI  инкарда?.. ТIимил гьижайрин куьруь цIарар, вижевай рифмаяр, устадвилелди ишлемишнавай гекъигунар, кьилиндинни, гьахълу ва маналу фикирар — ибур шиир хъсандиз рикIел аламукьуниз куьмек гузвай, аник квай насигьатрикай нетижа хкудуниз себеб жезвай такьатар я. “Шаирдин образрин, тешпигьрин, гекъигунрин дуьнья имаратлу туькIуьр хьунрин нехишралди лишанлу я. Гьар са гаф вичин чкадал ала. Эвезда ва заминда ишлемишдай такьат ада суьрсетда хуьзвач”,  —  гьахъ­лу­даказ къейднава филологиядин илимрин доктор, профессор Регьимхан Кельбеханова Шагьбаладин шииратдикай гаф кватайла (“Лезги газет”,  2007-йисан 29-ноябрь). Шаир Шагьбаладин бажарагъди кIел­за­вайбур адан шииратдал лап рикIивай чIуг­вазва. Зун и кардал гзаф шад я.

Халидин ЭЛЬДАРОВ,

филологиядин илимрин кандидат.

* * *

  “Лезги газетдин” редакциядин коллективдини шаир ва мухбир  Шагьбала Шагьбалаеваз  агакьнавай дережа рикIин сидкьидай мубаракзава.

“Эренлардин сесиник” кваз,

Крар синен экуьник кваз,

Яшамиш хьухь, яратмиша,

Майдин вацран ракъиник кваз!..