“Лезги газетдин” 2017-йисан 9-нумрада “Пак инсанар” рубрикадик кваз Шагьабудин Шабатован “Вагъуф бубадин зияратдал” тIвар алай макъала чапнавай. Ана авторди кхьенвай: “Чи халкьдихъ пак ксар, шейхер, муьруьдар, жерягьар тIимил хьанач. Абурукай садакай кьванни гьелелиг тамам делилар кIватIнавач. Ша чна абурун пак тIварар, крар гележегдин несилрал агакьарин”.
Дугъриданни, ахьтин пак ксар чи халкьдихъ гзаф ава. Къенин зи суьгьбет, Ахцегь райондин Ялцугърин хуьре яшамиш хьана, гьана кучукни авунвай пак кас, шейх Шерифали бубадикай я.
Вагъуф буба заз лап хъсандиз чидай. Сад лагьайди, ам чи ими Гуьлалидин бажанах тир. Кьвед лагьайди, ам Шалбуз дагъдиз зияратдал, чи кIвале йиф авуна, фидай. Шерифали бубадин зияратдални ам гьар йисуз къведай. Чун, Асваровар, Шерифали бубадин несилрикай я.
Гьар йисан 16-августдиз Шерифали бубадин пIирел зияратдиз Советскийдай, Ахцегьай, Къурукалай ва масанрай агьалияр атун, адан пIирел мавлидар авун адетдиз элкъвенвай. Гьайиф хьи, эхиримжи кьве йисуз, вучиз ятIани, и хъсан кIвалах рикIелай алуднава.
Чи ими Гуьлали хьайи йисуз (1883) Шерифали буба рагьметдиз фена. Чи имиди Шерифали бубадикай гзаф кьисаяр ахъайдай. Гьа жергедай яз, зи рикIел аламай Шерифали бубадин аламатдин крарикай заз суьгьбет ийиз кIанзава.
Шерифали буба Ахцегьиз гзаф фидайди тир. Са сеферда Ахцегьрин жегьилриз Шерифали бубадикай зарафат ийиз кIан жеда. Абуру, Къуръандин са аят кхьена, ам фидай рекьел руквадик чуьнуьхна. Шерифали бубади и аят кутунвай чкадив агакьайла, садлагьана акъваз хьана, инихъ-анихъ килигна, руквадик квай аят асадалди хкудна, жегьилриз туьгьметна, вичин рехъ давамарна.
Чи хуьруьнвидин са шумуд балкIан чуьлда амукьна. Зулун эхирар тир, йифиз рикIелни алачир жив къвана. Къузадик квай балкIанар аватунин къурхудик ква. БалкIанрин иесиди вичи-вичикди лугьуда: “Чан Шерифали буба, зи балкIанар сагъ-саламатдиз къутармиш хьанайтIа, за вад манат садакьа гудай”. Садлагьана балкIанар, са квекай ятIани кхунна, саламатдиз кIвализ хтана. Вахтар алатда, садакьа гун хиве кьунвай касдинни рикIелай алатда. Шерифали бубади лугьуда кьван: “Яраб ваз къузадик квай балкIанар чеб-чпелай экъечIай хьиз хьанатIа?..
Гатун юкъуз Шерифали буба шаламрал жив алаз хкведа лугьудай. Им вуч аламат ятIа, хабар кьурла, Шерифали бубади жаваб гудай: “Квез талукь тушир крарик къаришмиш жемир”.
Са сеферда Шерифали бубади, мискIиндин вилик кимел ацукьнавай итимрихъ элкъвена, лагьана: “Са жемятдин дуьа ая, шаз гьаждал фейи Эмиргьамзе регьметдиз фенва”. Вири мягьтел хьана амукьна. Ацукьнавайбурукай сада и дуьа ая лагьай югъни йис чинеба са къванцел атIана. Са шумуд варз алатайла, Эмиргьамзедихъ галаз гьаждал фейи кас хтана. Ада Эмиргьамзе мус кьенатIа ва вичи ам гьикI кучукнатIа ахъайна. Шерифали буба ягъалмиш хьаначир.
Садра урусрин аскерри Шерифали буба кьунай. Адав гвай чинебан кагъаз жагъай аскерри Шерифали буба кьуна, фургъундиз акьадарна. Гьикьван къирмаж илигнатIани, фургъундик квай балкIанар алай чкадилай юзанач. Шерифали бубади, фургъундай эвичIна, балкIанрин далудилай кап алтадна, “квек вуч тахсир ква, чан гьайванар, куьн куь рекьиз алад” лагьана, рухсат гайила, балкIанар чкадилай юзана лугьудай.
ИкI, Шерифали буба Севастополдин дустагъда туна. Аламат жедай кар ам я, гьар нисинин капI ийидай вахт хьайила, Шерифали буба, дапIар галай камерадай экъечIна, дастамаз къачуз гьуьлуьн кьере аквада лугьудай. Дустагъдин къуллугъчияр аламат хьана амукьдай. Пачагьдиз агьвалатдикай хабар хьайила, ада Шерифали буба дустагъдай ахъайдай эмир ганалдай.
Гуьгъуьнлай Шерифали бубадивай хабар кьада кьван: “Я Шерифали буба, бес вуна дустагъда урусри авур хуьрекар гьикI тIуьна?” “За абурун хуьрекар тIуьнач, — жаваб гана ада. — Зи кьилив гьар юкъуз татарви са дишегьли шуьшеда авай некни са фу гваз къведай”.
Шерифали буба эвленмиш хьайиди туш лугьуз ахъайдай чи Гуьлали имиди.
Ихьтин пак, аламатдин инсанар лезгийрихъ пара хьана. Абур рикIел хкун ажеб хъсан кар жедай.
Шарафудин Асваров,
Советский хуьр, пенсияда авай муаллим
