Къадим Ахцегьрин баркаван чил респуб­ликада гзаф рекьерай чеб сифтебур хьайи зурба бажарагъдалди тафаватлу кса­рин макан я. Гьахьтинбурукай садахъ — Дагъустан Республикадин лайихлу артист Селим Аллагьяровахъ галаз чун и мукьвара Ахцегьрин гьамамрал гуьруьшмиш хьана. И сеферда са гьафтеда ял ягъун патал машгьур артист вичин диде-бубадихъ (Маядихъни Абдулазизахъ) ва вах Дианадихъ галаз хайи ватандиз хтанвай.

Селиман хизан заз гьеле 1987-1988-йисара Къизлярда совхоздин школада муаллимвиле кIвалахзавай чIавалай чида. А чIавуз хирург Абдулазиз вичин жегьил хизанни галаз Грозный шегьердай Дербентдиз куьч хъхьана. Абур мукьвал-мукьвал Къизлярдиз къведай. Ана, «Кизлярский» совхоздин 2-отделенида, зи къуншидал, Ватандин ЧIехи дяведин ветеран, женгеривди Берлиндиз кьван фена хтай тежрибалу духтур, яргъал йисара «Кизлярский» совхоздин участковый больницадин кьилин духтурвиле кIвалахай Рагьимханов Асим Абакарович (Маядин буба, Селиман чIехи буба) яшамиш жезвай. Дербентда музучилищедин муаллим Маяди, хци гъвечIизмаз музыкадиз ийизвай итиж кьатIана, ам пианинодихъ ацукьардай вахт хъсандиз рикIел алама: клавиатурадив агакь тийиз, аялдин кIаник стулдал — хъуьцуьган, кIвачерикни та­буретка кутадай. Гуьгъуьнлай Дербентдин музшколада кIелзавай Селиман манидарвилин агалкьунрикай сифте макъалани рес­публикадин «Коммунист» (гила «Лезги газет) газетда кхьин заз кьисмет хьана. Эхь, гьа чIавалай кьулухъ за, Аллагьяроврин хизандихъ галаз дуствилин алакъаяр хуьз, Селиман уьмуьрдинни яратмишунрин рекьел дамахдивди гуьзчивалзава.

Сифтени-сифте лугьун хьи, Селим Аллагьяров, Москвада Гнесинрин тIварунихъ галай музыкадин училищеда академичес­кий вокалдин факультетдик экечIна, ам агалкьунралди акьалтIарай сад лагьай да­гъустанви я. 2016-йисан сентябрдиз Селима Халкьарин арадин «Золотой голос России» тIвар алай вокалдин Х фестивалдин Гран-При къазанмишна. Дуьньядин опера­дин сегьнедин гъед Любовь Казарновская кьиле авай жюриди а фестивалдин 100 иш­тиракчидикай анжах Селим тафаватлу­ авуналди, адаз вичихъ галаз «Дуэт со звездой» программада иштиракун теклифна. Мадни­ Селим РФ-дин ЦТ-дин 1-каналда кьиле­ фейи ва 2017-йисан 29-декабрдиз нетижа­яр кьур музыкадин «Голос» шоуда гъалиб хьайи сифте кавказви я! Уьлкведа музыкадин лап кесерлу училищеда академический манияр лугьуз чирдай факультетдик экечIдай конкурсда (ана садан чкадал вад кас алай) Селима — Махачкъалада Готфрид Гьасанован тIварунихъ галай музучилищеда чирвилер къачузвай гадади — вичин кьетIен сесиналдини манидарвилин тIебии бажарагъдалди кьабулунин нуфузлу комиссиядин членар лап гьейранарнай.

Инал рикIел хкин, гьеле 8 йисавай аял яз, Селиман уьмуьр са тIимил амай садлагьана дегиш жез. ГьикI хьи, Дербентдин музшколада авай аялдин алакьунрал ашукь хьайи Азербайжанда Италиядин посол Маргарита Костадиз ам Италиядин Лучано Павароттидин музшколадик кутаз кIан хьана. Амма, арада Азербайжан Республикадин гражданство кьабулунин шартI аваз, Селиман ватанперес диде-бубади разивал ганач. И кар акур Имам Яралиеван (а чIавуз республикадин прокурор ва Госсоветдин член тир ада Селиман бажарагъ Ахцегьа «Шарвили» эпосдин 1-суварин гала-концертдал мани лагьайла кьатIана, куьмекиз хьана), композиторар тир Мегьамед Гьуьсейнованни Мурад Кажлаеван тек­лиф­далди диде-бубади 1999-йисуз 12 йиса­ авай гада Москвада Александр Свешникован (гила В.С. Попован) тIварунихъ галай хордин искусстводин Академиядиз тухуда.

Кар икI хьана. Мая Асимовнади 5-класс­да кIелзавай вичин хва хордин Академиядиз тухвайла, яшар дуьз къвезвачиртIани (аниз 7 йисавай аялар кьабулзавай), яргъал Дагъустандай сифте яз атанвайди­ хьуниз килигна, кьабулунин комиссияди­ адахъ мергьяматлувилелди яб акалда-ах­тар­миш­да. «Квез чидани, куьне гада иниз дуьз 5 йисан геж гъанва. ЯтIани (исключение яз) чна ам кьабулда. Амма йисан къене ада 5 йисан программа чир хъувуна кIанда. Чидач ман адалай алакьдатIа», — конкурсдилай кьулухъ Селиман диде Маядиз эверна лугьуда СССР-дин Халкьдин артист, Россиядин аялрин чIехи хордин кьил ва кьабулунин комиссиядин председатель Виктор Сергеевич Попова.

Куьрелди, кьабулда ва ам Академиядин махсус интернатдани тайинарда. Муаллимрин тажубвилелди сифте пуд вацран къене Селима (музграмотадин хъсан бине авай кьван) тамам са йисан курс чирна, имтигьанарни вахкуда. Амма кьуру мажибдал алай хизандивай, финансрин месэла себеб яз, гададив ана кIелун давамариз вугуз хьаначир. Селим кIелиз Дагъустандиз, Готфрид Гьасанован тIарунихъ галай музучилищедиз хкизва. Гуьгъуьнай, анаг агалкьунралди акьалтIарайдалай кьулухъ, гуя къастуналди экечI хъийизва ам «Гнесинкадик».

Эхь, бажарагъди вич гьина хьайитIани малумарда. «Голос» шоудилай кьулухъ «уьлкведин лап хъсан сесинин вокалист» тIвар акьалтай бажарагълу жегьил хордин искусстводин Академиядин профессор, Халкьарин арадин вокалдин искусстводин школадин бине кутур ва адаз регьбервал гайи Дмитрий Юрьевич Вдовина вичин къаюмвилик кутазва. Адан тIварунихъ галай школада СССР-дин Халкьдин артист, вокалдай искусстводин сирерай кьил акъуднавай Александр Ведерникован ва операдин машгьур манидар Сергей Москалькован, композитор, РФ-дин Халкьдин артист ва искусствойрин лайихлу деятель Юрий Антонован гъилик тежриба хкажай Селим Аллагьяров дуьньядин пешекар майдандал экъечIна. Алай вахтунда ам ГБУ «Градский Холл» театрдин солист я (РФ-дин Халкьдин артист Александр Градский кечмиш хьайидалай кьулухъ театрдин худрук РФ-дин Халкьдин артист ва композитор Алексей Рыбников я). Москвада ада «АСА» (Аллагьяров Селим Абдулазизович) — вичин тIвар алаз вокалдин хсуси школа ачухнава. РФ-дин СК-да (силисдин комитет) культурадин рекьяй консультативный Советдин член яз, гьукуматдин ва общественный важиблу кIвалахрални машгъул я. Гьеле Гнесинрин музучилищеда кIелзавай йисара ам анай Португалиядин меркез Лиссабонда, Мадейра островдал, Италиядин Генуя шегьерда ва масанра тухуз хьайи вокалистрин конкурсра иштиракун патал рекье твазва.

Гьелбетда, Селиман рикI алай кьилин­ пеше манидарвал я. Лап кьит лирико-дра­матический баритон сесинин иеси тир операдинни эстрададин бажарагълу артистди­, Москвада ва Россиядин гьар жуьре регионра уьлкведин машгьур оркестррихъ галаз сольный концертар гуз, манидарвилин искусстводин устадрин патай ва халкьдин арада лайихлу гьуьрмет къазанмишнава. Чпихъ галаз чIехи сегьнейрал экъечIун патал адаз Константин Чудовскийдин (худрук) регьбервилик квай Кремлдин оркестрдин (эхиримжи сеферда адахъ галаз 2023-йисан 9-майдиз концерт гана), Ю.В.Силантьеван тIварцIихъ галай Гьукуматдин академичес­кий ЧIехи эстрададин концертдин оркестр­дин (кьил — А. Клевицкий), РФ-дин ЧIехи те­а­трдин симфонический оркестрдин (250 музыкантди иштиракзавай ам дуьньяда лап екебурукай сад я) ва машгьур маса коллективри теклифзава. Хци зигьиндин ва чирвилер къачунал рикI алай Селима гьа са вахтунда Москвада тежрибалу устадрин гъилик менеджмент ва продюсирование хилерайни вичиз пешекарвилин образование къачунва.

Дуьньядин дережадин музыкадин пешекар устадри къейдзавайвал, Селим Аллагьяровахъ, ширин гужлу сесинилай алава, манияр тамамарунин гьич садавни ге­къи­гиз тежедай хьтин, анжах са вичиз хас надир къайда (стиль) ава. Гьавиляй адан тIвар дуьньядин дережадин Андреа Бочелли, Пласидо Доминго, Хосе Каррерас, Муслим Магьомаев, Дмитрий Хворостовский хьтин машгьур гъетерин-артистрин жергеда аваз кьазва. Тариф авун туш, манидарвилин искусстводин ихьтин кьакьан дережадиз акъатай маса бажарагъ-дагъустанви чаз чидач.

— Заз жув чир хьайидалай кьулухъ манияр лугьунал, музыкадин алатар ягъунал машгъул я. Рагьметлу Асим бубади вижевайдаказ мандолина ва 1945-йисуз Берлиндай трофей яз хкай аккордеон ядай. Музыкадин муаллим дидеди чIехи вахахъ галаз зунни пианинодихъ ацукьардай. Музшкола кIелай вахазни пара хъсан сес ава, амма «кIвале са музыкант бес я» лагьана, ада лингвиствилин пеше кьуна. Гьавиляй закай музыкант, манидар хьун дуьшуьшдин кар туш, ивидик квай пеше я. Гьеле школадин гъвечIи классра кIелзаваз, за Дербент шегьердин ва республикадин вокалист аялрин гьар жуьре концертрани конкурсра («Перепелочка», «Соловушка», «Таланты XXI века», «Марьяна») иштиракиз, абурун гъалиб­чи ва премийрин лауреат хьана. Якъин, абурни заз манидарвилин кьетIен тежрибадин са школа тир, — рикIел хкизва чи ватан­эгьлиди.

– Селим, чаз чида хьи, дуьньядин дережада машгьур Муслим Магьомаеван манийрал ви рикI ала. Алава яз, ви концертрин репертуардик мад гьихьтин яратмишунар ква? — хабар кьуна за.

— Эхь, Азербайжандин ва СССР-дин Халкьдин артист, операдинни эстрададин зурба манидар ва композитор Муслим Магьомаев заз чешне я. Адан манийрилай алава, за жуван яратмишунрин, Россиядин­, Италиядин — са гафуналди, дуьньядин классикадин машгьур манияр, ватанпересвилин, гьакI лирикадин тематикадин хсуси яратмишунар тамамарзава.

– Ватанпересвилин яратмишунрикай ихтилат давамарин… Исятда Россияди Украинадин неонацистрихъ, саки НАТО-дин блокдихъ галаз дяве тухузвайла, ви репертуардик ватанпересвилин манияр квани?

— Гьелбетда, и дяведа чун садни къай­гъу­суз хьана виже къведач. Душмандин винел гъалиб хьун патал чна гьарда вичелай алакьдай пай кутуна кIанда. Гъиле яракь аваз, Ватан хуьзвай чи игит аскерар руьгьламишунин мураддалди зун дуьз 5 сеферда СВО-дин майданра хьана: Мариуполда, Луганскда, дяведин госпиталра аскеррин вилик махсус концертар гана. Уьлкведин «Голос победы» проектда иштиракзава. ГьакI, Дагъустандин госфилармониядин солист яз, ватанпересвилин мярекатра Ватандин ЧIехи дяведин йисарин хъсан манияр лугьузва. Эхиримжи кIвалахрикай яз, исятда за чи дагъустанви, Россиядин Игит Мегьамед Нурбагьандован «КIвалаха, стхаяр» эверуниз талукь яз ватанпересвилин цIийи мани — гимн туькIуьрна тамамарзава.

– Вуна къецепатан чIаларални манияр лугьузва. Ваз вири шумуд чIал чида?

— Пара чидач: хъсандиз жуван дидедин чIал, урус чIал, са жуьре рахаз жедайвал ингилис ва итальян чIалар чида. Эхиримжи кьве чIал фасагьатдиз рахаз чирунал алахънава. Гзаф чIалар чир хьунни кьетIен искусство я, ада дуьнья чирунин варар ахъай­зава.

– Мад са куьруь суал. Селим Абдулазизович, инсан гьикьван бажарагълу, къастунал кIеви хьайитIани, чи девирда, паталай са куьмек-далу галачиз, виликди физ четин я. Хуш туштIа жаваб гумир, квез манидарвилин рекье-карьерада вилик финиз ни куьмекна?

— Вучиз, адетдин суал я. Сифте ну­бат­да, гьелбетда, зи диде-бубади. Абуру зал­ чIугур ва исятдани чIугвазвай кьван зегьмет­дин эвез завай уьмуьрлух ахгакьариз же­дач. Зи саки вири концертра абуру иштиракиз, зун руьгьламишзава. «Лезги газетдикай» менфят къачуналди, заз Имам Музамудинович Яралие­ваз кьетIендаказ чухсагъул лугьуз кIанзава. 2000-йисуз­ Ахцегьа «Шарвилидин» сифте суварал ма­ни лагьайла, адаз зун акуна,­ кIелунрик эке­чIиз, финансрин куьмекарни­ гана, руьгь­ла­мишна. Чпелай алакьдай меслят-на­­сигьатралди заз композиторар тир рагьметлу Мегьамед Гьуьсейнова, Мурад Каж­лаева ва масабуруни куьмекар гана. Моск­вада авай карчи Абдулжелил Абдулкеримован куьмекдалди яратмишунин бязи проектар тешкилзава. Вирибур пара сагърай!

(КьатI ама)

Дашдемир  Шерифалиев