Алай вацра Дагъустан Республикадин терроризмдиз акси комиссия кардик кваз вад йис хьана. Адак республикадин хейлин министерствойрин, ведомствойрин, общественный организацийрин векилар кутунвай. Ам тешкилунихъ кьетIен метлеб авай. Дагъларин уьлкведа терроризмдин, экстремизмдин идеологиядин таъсирдик акатнавайбурун, яракь къачуна, тамариз физвайбурун, международный бандитрин тешкилатрик экечIзавайбурун вилик пад кьадай серенжемар герек къвезвай. Гьавиляй АТК-дин хивени кьилин везифа тунвай: жуьреба-жуьре мярекатар (лекцияр, заседанияр, элкъвей столар, форумар, суьгьбетар…) тухуналди, жегьил несилрин арада терроризмдин, экстремизмдин идеологиядиз акси, профилактикадин кIвалах тухун.
Кардик кваз са акьван гзаф вахт туштIани, комиссияди вичикай менфят авайди къалурзава. Комиссиядин членри, чкайрал физ, телеф хьанвай боевикрин, абуруз куьмекар гузвай амадагрин хизанрихъ, уьмуьрдин юлдашрихъ галаз гъавурдик кутунин кIвалах тухузва. И карда абуруз къайдаяр хуьдай органрин векилрини куьмекзава. Къе гзафбуру къейдзавайвал, кьабулзавай серенжемрин нетижада республикада хъсанвилихъ дегишвилер жезва. Агьалийрик, вилик йисара хьиз, къалабулух кумач. Амма, уьлкведин Президент Владимир Путина са совещанидал къейд авурвал, гьеле секинвалдай вахт алукьнавач. Гьам къецепата кардик квай терроризмдин международный тешкилатри, гьам чи уьлкведа чпикай инлай-анлай хабар гузвай экстремистри, террористри ислягь инсанрин гуьгьуьлар чIурзава. И мукьвара террористри Шри-Ланкада арадал гъайи мусибатдин хъиткьинарунри, телеф ва хирер хьайи кьван инсанри са кардин гьакъиндай шагьидвалзава — терроризм инсаниятдиз акси зулум, инсафсуз гьерекат я. Адахъ галаз, вири сад хьана, женгни чIугуна кIанзава.
Са рахунни алач, Россияда терроризмдин идеологиядиз акси яз тухузвай кIвалахдихъ нетижаяр жезва. РФ-дин Хатасузвилин Советдин секретарь Нико-лай Патрушева къейд авурвал, эхиримжи вад йисуз террордал машгъул жезвайбурун активвал 20 сеферда тIимил хьана. 2018-йисуз абуру террордин 9 тахсиркарвал ва са теракт авуна. 2014-йис рикIел хкайтIа, уьлкведа 16 агъзур теракт авунай.
Идахъ галаз сад хьиз алатай йисуз махсус къуллугърин ва къайдаяр хуьдай оганрин векилри террориствилин 36 тахсиркарвилин вилик пад кьуна. 65 боевик, гьа гьисабдай яз 10 башчини тергна, 36 башчи, 236 бандит ва абурун 589 амадаг кьуна. Уьлкведин 24 региондай международный террориствилин организацийрин 70 ячейка дуьздал акъудна. Абурукай 38 Россияда къадагъа авунвай ИГИЛ-дихъ галаз алакъада авайбур тир. Абуру Россиядай ва СНГ-дин уьлквейрай чпин таъсирдик акатдай жегьилар жагъурзавай ва боевикар гьазурзавай лагерриз рекье твазвай.
Россиядин маса регионрив гекъигайла, Кеферпатан Кавказдин республикайра террористри ва экстремистри фадлай чпиз чкаяр кьунва. Гьелбетда, виликан кьадарда амачтIани, абурун эхир хьанва лугьузни жедач. Идан гьакъиндай СМИ-риз мукьвал-мукьвал акъатзавай хабаррини шагьидвалзава.
Лап гьа и йикъара ФСБ-дин общественностдихъ галаз алакъаяр хуьзвай Центради Чечнядани Дагъустанда вад боевик кьурдакай малумарна. Абурукай кьведа (Ставрополдин крайдай тир Тахир Бегельдиева ва Нариман Отепова) Ш.Басаеван ва Э.Хаттабан бандитрин дестейрик кваз 1999-йисуз Дагъустандал вегьенай. РикIел хкин, а чIавуз 280 дагъустанви телеф ва 800 касдилай виниз агьалийрал хирер хьанай.
Бандитрилай гъейри, террористрин ячейкаярни дуьздал акъудна. Абурук квайбуру Каспийскда ва Грозныйда полициядин къуллугъчийриз акси тахсиркарвилер авуниз гьазурвал аквазвай. Тапшуругъар абурув интернетдай агакьнавай. Талукь органриз абурун кIвалерай тапанчияр, гранатар, чукIулар, автоматар, патрумар, хъиткьинардай затIар жагъана.
Гзаф дагъустанвияр мягьтеларай хабар Махачкъаладин УМВД-дин виликан начальник Раип Ашиковахъ галаз алакъалуди хьана. Ам, террористар пулуналди таъминарзава лугьуз, шак фена, кьунва. Гьадахъ галаз Каспийскдин ОМВД-дин начальникдин везифаяр тамамарзавай Зиявудин Ашиковни кьунва.
28-мартдиз ФСБ-дин ва СК-дин векилри Хасавюрт районда “Вагьабован бандитрин дестедин” иштиракчи кьуна. И дестеди 9 йис идалай вилик Москвадин метродин “Лубянка” ва “Культурадин парк” станцийрал поездар хъиткьинарнай. Нетижада 40 кас кьенай. И дестедин башчи Мегьамедали Вагьабов, са тIимил вахт арадай фейила, тергнай. Ингье гила метро хъиткьинарайбурукай эхиримжи иштиракчини гъиле гьат хъувуна.
Гьайиф къведай, пашманардай кар ам я хьи, террористрин чилина рушар, дишегьлиярни гьатзава. Хейлинбур Сириядиз, Иракдиз акъатнавайдакай чаз фадлай малум я. Бязибур Иракдин дустагъра ама. Ингье мад са хабар: Сирияда чи уьлкведа къадагъа авунвай ИГИЛ-дин лагердал гьукуматдин аскерри гьужум авурла, ана авай дагъустанви дишегьли Гуьлнара Рустамовани телеф хьана. Буйнакскдай тир 43 йисан яшда авай дишегьлини кьунва. Адак террористар патал пулар кIватIзава лугьуз тахсир кутунва.
Месэла датIана фикир гана кIанза-вайди тирдакай и йикъара Николай Патрушева Махачкъалада Кеферпатан Кавказдин федеральный округдиз талукь месэлайрай тухвай совещанидални лагьана. Ада алатай йисуз террориствилин гьерекатар Мукьвал тир РагъэкъечIдай патан региондай Кеферпатан Кавказдин федеральный округдин мулкарал хкунин къурхулувилер арадай акъудунин рекьяй, терроризмдинни экстремизмдин вилик пад кьунин, абурун аксина женг чIугунин рекьяй ийизвай чалишмишвилер артухарун чарасуз тирди кьетIендаказ рикIел хкана.
Россиядин Совбездин секретардин гафаралди, къанун-къайда хуьдай органри, махсус къуллугъри регионрин государстводин властдин органрин иштираквал аваз гьа ихьтин кIвалах тухвана. “Идахъ галаз сад хьиз, чпиз пучвилер хьанватIани, дуьньядин террориствилин тешкилатрин эмиссарри инсанар чпин терефдал желб авунин кIвалах тухунин цIийи алахъунар ийизва. Сифте нубатда абуру жегьилрин кьил-кьилелай алудун патал еке чалишмишвилер ийизва”, — малумарна Н.Патрушева.
Ихьтин шартIара гьалар къизгъин хьуниз рехъ тагунин мураддалди жуьреба-жуьре къурулушри саналди тир кIвалах давамарун къенин йикъан истемишун я. Гьа са вахтунда жегьилриз ватанпересвилин, ахлакьдинни марифатдин тербия гудай, абур терроризмдин, экстремизмдин идеологиядивай яргъа ийидай серенжемарни артухарна кIанда.
Нариман Ибрагьимов
