Кьилин редактордин гаф
Эхиримжи йисара республикадин газетрин, журналрин тиражар агъуз аватзава. Ихьтин гьалар чи уьлкведин маса регионрани ава. Мисал яз, къачун чна “Лезги газет”. 2017-йисуз ам 9039 касди кхьенвай. 2018-йисуз садлагьана 7326-дал кьван тIимил хьана. 2019-йисуз редакциядин векилри кьиле тухвай мярекатрин, гуьруьшрин ва маса серенжемрин нетижада агъуз аватунин вилик пад кьаз алакьна: тираж 7516 экземпляр тир. Амма цIи, 100 йисан юбилей къейдзавай йисуз, газетдин тираж мадни тIимил хьана — 6426 экземпляр. Гьа са вахтунда “Лезги газет” Дагъустандин государстводин СМИ-рин арада виридалайни еке тираж авай газет я. Гекъигун патал: “Дагестанская правда” — 3289, аваррин “Гьакъикъат” — 5010, даргийрин “Замана” — 4000, къумукьрин “Ёлдаш” — 3433, яхулрин “Илчи” — 2600, “Табасарандин нурар” — 1674, ногъайрин — 2500, цIахуррин 1200 экземпляр.
Йисалай-суз газетрин тиражар агъуз аватунихъ са жерге себебар ава. 2017-йисуз республикадин гзаф районра, хуьрера авай почтарин отделенияр, арадал къвезвай къазанжияр тIимил я лугьуз, агална. И карди, кьилди къачуртIа, “Лезги газет” кхьизвайбурун кьадар садлагьана тIимиларна. Хайи чIалал газет кхьин патал, са шумуд километр рехъ атIана, къунши хуьруьз гьар нивай хьайитIани физ жедач. Почтадин отделенийра газет кхьинин къиметни къвердавай хкажзава. Шаз 854 манат тиртIа, цIи 917 манат хъувуна. Идалайни гъейри, районра, хуьрера авай почтадин отделенийрал карханадин кьилевайбуру йиса кьве сеферда планар илитIзава. Эгер план ацIур тавуртIа, кIвалахдикай магьрум жезва, гьатта отделение михьиз агалдай чкадал къвезва. Планар ацIурун патал бязи отделенийра йис патал газет кхьизвайбурувай зур йис патал кхьихь лугьуз тIалабзава. И месэладин патахъай 2019-йисан эхирра чи газет кхьизвайбурулай заз наразивилин зенгерни атана. Заз малум хьайивал, йиса кьве сеферда планар тайинарун са документдани къейднавач. Амма отделенийрай илитIзава. Нетижада гзафбуру газет зур йис патал кхьизва. Мисал яз, 2020-йисуз йис патал Докъузпара районда са газетни кхьенвач. Вири (410 экземпляр) зур йисанбур я. Шаз и районда “Лезги газет” 700 касди кхьенвай. ЦIи 300 экземплярдин тIимил хьана. Санлай къачурла, 2020-йисуз “Лезги газет” почтадин отделенийрай йис патал 1348 касди кхьенва.
Интернетдини таъсирзава, нетижада тиражар агъуз аватзава. И кар себеб яз, чи уьлкведа, чап хъийин тийиз, электронный къайдадал элячIнавай изданияр садни кьвед авач. Хайи чIаларал акъатзавай газетар патал и рехъ хаталуди я. Къуватар, мумкинвилер амай кьван газет чапна кIанда. Гьа са вахтунда электронный къайдани кардик кутаз жеда. Мисал яз, “Лезги газетдихъ” къенин юкъуз республикада виридалайни хъсанбурукай сад яз гьисабзавай сайт, “Инстаграм”, “Одноклассники”, “Вконтакте”, “Фейсбук”, “Телеграм” сетра, “Ютуб”-да, “Дзен”-да хсуси чинар ава.
Къейд ийин хьи, Инстаграмда “Лезги газетдин” хабарар 18 агъзур касди кIелзава. И делилди гзафбуру Интернет хкязавайдан гьакъиндай шагьидвалзава. Амма газет, чарчин ери гьиссиз, гъиле кьуна кIелунни, телефондин, компьютердин экрандилай кIелун сад туш. ГьакI ятIани, гзафбуру, иллаки жегьилри, кьвед лагьай жуьре хкязава. И кардин вилик пад кьун четин месэла я.
Дагъустандин хайи чIаларал акъатзавай газетрин, журналрин тиражар тIимил хьуниз таъсирзавай себебар мадни ава: акьалтзавай несилар къвердавай руьгьдин ивирривай къерех хьун, хизанра веледриз хайи чIал чируниз бес кьадар фикир тагун, йисалай-суз чIехи яшарин инсанар арадай акъатун ва икI мад. Абурукай виридакай рахайтIа, яргъал фида.
И нумрадин 10-чина чна 2020-йис патал “Лезги газет” гьина гьикьван кхьенватIа хабар гузвай макъала чапнава. Сиягьра анжах почтадин отделенияр авай хуьрер гьатнава. Виридалайни гзаф Сулейман-Стальский районда (1575 экземпляр) кхьенва.
Гьуьрметлу ватандашар! Лезгияр виринра виниз тир руьгьдин, савадлу инсанар яз машгьур я. Чна газетдин чинра цIининди чи газетдин 100 йисан юбилейдинди, идахъ галаз алакъалу яз газет жезмай кьван гзафбуру кхьин чи кьилин винизвал тирди са шумудра къейднай. Гьайиф хьи, икI хьанач. Умудлу я хьи, йисан кьвед лагьай пай патал хьайитIани, чи ван гзафбуруз къведа, тираж хкаж хъжедайвал ийида.
Мегьамед Ибрагьимов
