СтIал Сулейманан — 155 йис

Малум тирвал, СтIал Сулейманан яратмишунра инсанвилиз, итимвилиз, мари­фатдиз… талукь насигьатдин шиирри­ еке чка кьазва. Абуру зурба акьул-камал­далди инсан тербияламишуниз къул­лугъзава. Месела, «валлагь, итимвал хъсан я», «ша, жемир вун хак акъатай хьиз», «элячIмир вун дуьз рекьелай», «фагьумна рахух, мусурман», «ахмакьриз це насигьат», «чарадалай фитнеяр куьткуьн хъсан туш», «чIуру рекье  къати юргъа ийимир», «нагьакь масадан кIва­лер чIурдай макьам хъсан туш», «еке фурс гвай кьам хъсан туш» ва икI мад. ИкI, писатель П.Павленкоди къейд авурвал, Сулейманан жавагьирар «рикIяй-ри­кIиз, вишерилай вишерал, агъзуррилай агъзуррал, миллионрилай миллионрал физва». Шиирри насигьат гузвай хьиз, ингье гила, ремонтдин кIвалахар куьтягьна, цIийи хъувуна, ачухнавай СтIал Сулейманан ял ядай багъдини, кьуд патаз руьгьдинни адалатдин нур-экв чукIурзава. Шихмурад Шихмурадованни Жамил Насибован арада гьа важиблу кардикай, акур гьар садан рикIиз  чими жедайвал туькIуьр хъувунвай паркуникай суьгьбет кьиле фена.

Ж.Н. — ЦIийи хъувунвай паркунин майданди 4,8 гектар кьазва. Такьатар чара авур меценат, сенатор Сулейман Керимоваз, зегьмет чIугурбуруз аферин! Сифте­ вил вегьейлани, аквазвайвал, багъдихъ­ кьетIенвилер, тафаватлувилер гзаф ава. Ам республикадин меркездин лап гуьзел­ чкайрикай садаз элкъвенва. Къейд ийин­ хьи, чIехи шаир ина фаракъатнавайди гзафбуруз чизвач. Чирна кIанда. И чка РФ-дин медениятдин ирсинин надир памятник яз малумарнава эхир. Багъ цIийикIа туь­кIуьр хъийидайла, шегьерэгьлийрин мес­лятарни теклифар фикирда кьуна гзаф хъсан кар хьанва. «Михьи цав» проект кьилиз акъудуникди симер, кабелар ва инженерный къурулушар чилин кIаникай тухванва, къекъведайла, манийвалдай са затIни амач. Къацу зулари парк хъсандиз гуьрчегарнава. Шад жедай кар ам я хьи, патав гвай, виридан рикI алай Буйнакскийдин куьче, Ленинан гуьмбетдин патав гвай тагъни (арка) цIийикIа туьхкIуьрнава. Паркуна 5-6 метрдив агакьна кьакьанвал авай хьтин 300 тар акIурнава (мегъуьн, шабалтдин, гъверши, гъулцин, цуцун ва мсб.).

Ш. Ш. — Сулейманан багъдихъ, дугъриданни, кьетIенвилер гзаф ава. Маса гзаф паркар, адет яз, ачух цавун кIаник квай машгъулатрин, тIуьнар-хъунар ийидай зурба майданриз элкъвенва. Анра акьулдиз, кьатIунриз «ем» амукьнавач. Гатун театрри, лекторийри, кIелдай залри, аттракционри, кьуьлердай залриз ва икI мад гзаф майданар кьазва. Лишанар кьадай чкаяр (тир), спорт-майданар жезва. ЦIийи хъувунвай паркуна лагьайтIа, ахьтин чкаяр авач. Кар чидай устад устIаррин гъилери гзаф гуьзел пипIез элкъуьрунилай гъейри, патав гвай вили Каспий гьуьлуьни Сулейман бубадин багъдиз мадни къешенгвал, тикрар тежер хьтин иервал гузва.

Ж. Н. — Дизайнерар, проектировщикар къенин йикъан муддин гуьгъуьна аваз фенвач. Ихьтин парк заз мад санани акунач. Акур инсан ислягьарунал, ам секин, умун гьалдиз гъунин алакьунал гьалтайла, и паркуниз, алай девирдин масабурулай тафаватлу яз, классикадинди лугьуз жеда — ина, эхь, эбеди умунвили агъавалзава. И вири кьетIенвилери, тафаватлувилерини сирлувилери ХХ лагьай асирдин Гомеран «экв гуз, куькIуьрнавай» яратмишунрин руьгьдин деринвални адан зурба инсанвилин къаматдин чIехи гьайбатлувал къалурзава. Зун Ясная Полянада хьанач, амма аникай авунвай гзаф кхьинар еке лезетдивди кIелна. Урусатдин  чилин зурба инсан Лев Толстой ана вичин эхиримжи йикъаралди яшамиш хьана. Лезги чилин, Дагъларин уьлкведин бажарагълу хва Сулейман гзаф чкайра хьана, адаз халкьарин, зегьметчийрин уьмуьр акуна, Агъа  СтIалдал никIиз, багъдиз яд гана, вичин жавагьирар хьтин шиирар яратмишна. Эбеди дуьнья яз, адаз и гуьзел парк кьисмет хьана.

Ш. Ш. — Сулейманан паркуниз фейила, шегьердин теспачавал, ката-калтугун, нубатсуз тадивал, дуьньядин чиркер, челек-фелек, инихъ-анихъ чукурун… рикIелай алудуниз мажбур жезва. Кьиле, вири беденда тIарамарнавай симер хьиз авай нервияр секин хъийизва. Ина агъавалзавай тIебии секинвилин «есирда» вунни гьатзава, лугьун хьи, юмшагъарзава.  КьетIендиз къейд ийиз кIанзава: паркуна хкажнавай СтIал Сулейманан гуьмбетди, адан къаматдайни аквазвай камаллувили анин къешенгвал, михьи секинвал хуьзва. Им тIуьнар-хъунардай, жуьреба-жуьре къугъунар, гьарай-эвер галай шадвилер (шоу), спортдин ва маса ­акъажунар, ката-калтугунар тешкилдай чка туш. Анжах шаирдин халкьдин камалдив ацIанвай шииррикай, насигьатрикай, цуькверин хьтин атирдин ни галай секинвиликай лезет хкудиз жеда ина. Къацувили, виливал квай муьтквер (ель) тарари, абур чеб чпив кьунвайвили фикир желбзава, яни рангарин кутугайвал, дуьзгуьнвал арадал гъанва.

Ж. Н. — Эхь, активнидаказ ял ягъунал рикI алайбурувай чпиз гьахьтин чкаяр масанра жагъуриз жеда. Булвилелди ава кьван абур алай девирда виринра. Сулейман­ан къаматди, руьгьди вичин зурба камалдалди инин секинвални михьивал хуьзвай хьиз жеда. И гуьзел багъ инсан вири «пехиррикай» михьдай чка я. Акур инсан гьейранардай хьтин чкаяр, гьелбетда, маса шегьеррани гзаф ава. Месела, Санкт-Петербургда авай, къизилди хьиз, нур гуз акъвазнавай Петро­­дворец, Екатерининский дворец ва масабур. Акур касдиз абуру екез таъсирзава, амма — анжах сад лагьай сеферда. Сулейманан паркуни лагьайтIа, атай-атай гьар сеферда гьейранарзава инсан.

Ш. Ш. — Реконструкция хъувурдалай кьулухъ инаг гзаф михьи, пак  чка тирди кьатIуз жезва. И карни чIехи шаирдин къаматди, руьгьди, халкьдин деринрай тир камалдив ацIанвай жавагьирри лишанлу ийизва. Анжах михьи руьгь, михьи рикI, михьи фикирар авайбуруз жагъида ина чпин дердер алуддай пIипI.

Ж. Н. — Гьар йисан 18-майдиз ина Да­гъустандин шииратдин югъ къейд авун пара хъсан, лишанлу кIвалах я. ЦIийикIа туькIуьр ва гегьеншар хъувурдалай кьулухъ парк, гьакъикъатдани, ахьтин зурба мярекатар тухудай кутугай трибунадиз элкъвенва.

*  *  *

ХХ лагьай асирдин Гомеран 155 йисан юбилейдиз къадирлувилелди туьхкIуьр­на­вай, вичин тарихдин еке метлеблувал хвенвай парк хизанар, дустар, мугьманар  галаз хушвилелди сейр ийидай, ял ядай гуьрчег чка я. ЧIехи шаирдин юбилейдин йисуз ам республикадин агьалияр, гьакI мугьманар патални вижевай савкьат хьанва.

«Лезги газет»