27-сентябрдиз Россияда милли сувар — тербиячидин ва школадиз фидалди яшара авай аялрин идарайрин къуллугъчийрин югъ къейдзава. Гьеле 1863-йисуз Санкт-Петербург шегьерда аялрин сад лагьай бахча кардик акатнай. Дугъриданни, бахчайра кIвалахзавайбур кьетIен инсанар я лагьайтIа, ягъалмиш жедач. Тербиячийри бицIекриз чпин рикIин чимивал, дерин чирвилер, уьмуьрдин сифтегьан тарсар гузва, са гафуналди, абурун хиве бицIекар уьмуьрдиз гьазурунин важиблу везифа ава. БицIекди писни хъсан кужумзавай, уьмуьр алцумиз эгечIзавай вахтунда патав гвай ксарилай, гьа гьисабдай яз тербиячидин камаллувилелай, адаз аялар кIан хьунилай, абурун гьакъиндай къайгъударвал авунилай хейлин крар аслу жезвайди сир туш…
Аялрин тербиячи лагьайла, чи вилерикай милайим хесетрин, чина хъвер авай, гьакъисагъ зегьмет чIугваз гьазур тир, кьилиндини, аялрал рикI алай, абурун гуьгьуьл кьаз чидай инсандин шикил карагзава. Гьа ихьтинбурукай садахъ — Кьасумхуьруьн 3-нумрадин аялрин бахчада фадлай зегьмет чIугвазвай тербиячи Нуржагьан Агъамирзоевна Муталибовадихъ галаз чун и мукьвара гуьруьшмиш хьана. “Себебни” авачиз тушир, августдин эхирра СтIал Сулейманан районда кьиле фейи совещанидал райондин кьил Саид Темирханова образованидин хиле агал-кьунралди кIвалахзавай са жерге ксарив шабагьар вахкана. Абурун жергедай яз, Н.Муталибова кIелунинни тербиядин кIвалах тешкилунай ва хъсанарунай, аял акьулдин, медениятдин ва ахлакьдин жигьетдай вилик тухунай, мектебрани аялрин бахчайра тербия къачузвайбур гьазуруник чIехи пай кутунай ва яргъал йисарин гьакъисагъ зегьметдай Дагъустандин образованидин ва илимдин министерстводин Гьуьрметдин грамотадиз лайихлу хьана. Гаф кватай чкадал лугьун: Н.Муталибова Россиядин Федерациядин образованидин хилен гьуьрметлу къуллугъчи лагьай тIварцIин, райондин администрациядин ва образованидин управленидин хейлин грамотайрин ва чухсагъулдин чарарин сагьибни я. Тариф авун туш, Нуржагьан Муталибовадилай, аялрин бахчадин руководство хьиз, аялар ва абурун диде-бубаярни садрани нарази хьанач. Им, зи фикирдалди, кIвалахда гъвечIи агалкьун туш.
Нуржагьан Агъамирзоевна 1953-йисан январдиз Агъа СтIалдал рабочий хизанда дидедиз хьана. Ана чIехи хьайи муьжуьд аялди — 3 гададини 5 руша — мектеб акьалтIарайла, вирида кIелунар давамарна. Кьулан стхади пединститутдин химбиологиядин факультет акьалтIарна, вичин пешедай кIвалахиз башламишайла, Нуржагьан Агъамирзоевнадиз муаллимвал гзаф бегенмиш хьана. Хайи хуьре мектеб акьалтIарай руш Дербентдин педучилищедик экечIна. Анаг акьалтIарна, вичин уьмуьрдин юлдашдихъ галаз Н.Муталибова Ростовдин областдиз акъатна. Зегьметдин рехъ ана мектебдин библиотекадин заведующийвиле, “Солнечный” совхозда зегьмет чIугунилай башламишна. Гуьгъуьнлай са тIимил вахтунда Шихидхуьре юкьван мектебда муаллимвиле кIвалахна. 1978-йисан майдилай ада Кьасумхуьруьн 3-нумрадин аялрин бахчада зегьмет чIугвазва.
— Ясли-бахчадиз кам вегьей гьа сифте йикъалай заз и пеше мадни хуш хьана, — ихтилатзава Н.Муталибовади. — Аялрал зи гъвечIи чIавалай рикI алай. Зун хизанда вахарикай виридалайни чIехиди тирвиляй абурухъни гелкъвена, дидедиз алакьдай куьмекар гана. Пеше зегьмет алайди ятIани, аялрихъ галаз кIвалахиз хуш тирвиляй за четинвал гьиссзавач. Тербиячи, итижлу пеше хьиз, инсандин рикIин гьевесни я. Ара датIана тамам 44 йисуз тербиячивиле кIвалахзавай йисара зи гъиликай хкатай аялри уьмуьрда чеб Ватандиз, хайи халкьдиз вафалу инсанар яз зегьмет чIугунал за шадвалзава. РикI гваз зегьмет чIугваз куьмекзавай къуватни гьа ина ава…
Алай вахтунда зи гъилик 28 аялди тербия къачузва. Абур къведай йисуз мектебдиз фидай яшда авайбур я. Гьаниз килигна, машгъулардай жуьреба-жуьре тарсарихъ галаз сад хьиз (мисал яз, лепка, аппликация, развитие речи), аялриз гьарфар, гьисабунар чирзава. Аялрин бахчада суваррин вири йикъариз талукьарна мярекатар кьиле тухун хъсан адетдиз элкъвенва. Чи бахчадин заведующий Аминова Раиса Надировна кьиле аваз аялриз хайи чIал чируниз еке фикир гузва, мярекатарни лезги чIалалди тухуз чалишмиш жезва.
Аялрин устадвал аквадай мумкинвал хьунал за рикIивай шадвалзава. ИкI, аялрин бахчадиз мугьман хьайи вахтунда ана алатай гьафтеда къейд авур Дагъустандин халкьарин садвилин йикъаз талукьарнавай мярекат кьиле физвай. Аялри, гъвечIи артистри хьиз, са геренда вири суьгьуьрда туна. Дагъларин уьлкведикай, дуствилелди яшамиш жезвай стха халкьарикай, дуствиликай абуру шиирар еке устадвилелди кIелна. Милли парталар алаз тамамарай кьуьл ва “Зи Дагъустан” мани иллаки тариф авуниз лайихлу я (мярекатда иштиракай СтIал Сулейманан райондин КСЦОН-дин алава образованидин педагог Раина Гьажиусмановади ихьтин серенжемри акьалтзавай несил ватанпересвилин руьгьдаллаз тербияламишиз куьмекзавайди къейдна).
Нуржагьан Агъамирзоевнади вичин уьмуьрдин юлдаш — Дагъустандин хуьруьн майишатдин институт акьалтIарай-далай кьулухъ жуьреба-жуьре къуллугърал, гьа гьисабдай яз райондин администрациядин кьилин заместителвиле, экономикадин управленидин начальниквиле зегьмет чIугур Рамиз Абдулашимовичахъ галаз санал хизанда пуд хциз чешнелу тербия гана. ЧIехи хва Эрвина Даггостехуниверситет, гьакI управленидинни бизнесдин институт куьтягьна, “Нарын-къеле” музейда кIвалахзава. Дагъустандин медакадемия акьалтIарай Роберта Дербентдин ЦРБ-дин кьилин духтурдин заместителвиле зегьмет чIугвазва. Нурметани, чIехи стхади хьиз, Даггостехуниверситет акьалтIарна, Сургутда кIвалахзава.
БицIекриз рикIин чимивал гуз алахъзавай куь веледрикай къуй рикI гьамиша архайин ва шад хьурай, гьуьрметлу Нуржагьан Агъамирзоевна!
Эхирдайни чна пешекарвилин суварин юкъуз вири тербиячияр тебрикзава. Къуй абурухъ чпи хкянавай четин ва важиблу пешеда еке агалкьунар, гележегдин несилдин гьакъиндай къайгъударвал ийидай сагъвал хьурай!
Рагнеда Рамалданова
