Веревирдер
И веревирдер арадал гъайиди и мукьвара “АиФ” газетдай кIелай са макъала я. Ана кхьенвайвал, и йикъара “кьве фракцияди Госдумадиз сад хьтин са закондин проект” агакьарна. Ана чи депутатри РФ-дин Гьукуматдивай яшлу пенсионерриз гузвай страховой пенсийрал гьар йисуз алава ийизвай пул (“повышенная фиксированная выплата”) 80 йисалай ваъ, 75 йисалай гун герек тирди лагьанва. 2020-йисуз а пулдин кьадар 5686 манатдиз барабар я…
Ихьтин хабар кIелайла, сифте заз шадни хьана. Гьикьван лагьайтIани, государстводи (обществоди) яшлу ксарин гьакъиндай ийизвай къайгъударвал артух жеда. ЖКХ-диз гузвай пуларикай зун рахазвач, яшлу ксари чпин сагъламвал хуьн патал ийизвай харжияр гьикI хкаж жезватIа лугьун четин я.
Заз хъсандиз чидай са яшлу касди, яшар 77-далай алатнавай, вичиз поликлиникадин духтурри (Аллагьди хвейибуру яшлу касдин къайгъу чIугвазвайди адав гвай кьван рецептри субутзавай) ийизвай хатур-гьуьрметдикай суьгьбетна. Куьлягь тахьанвай, яни тIа тийизвай са чкани адан бедендик кумач. КIвачин тупIарилай эгечIна, кьилин кукIушдив агакьна, са шумуд жуьре азарди тади гузва. Вири рецептрай дарманар къачурла, пенсиядин пул бес жезвач. Гьавая гудай чкани (касни) авач. Са сеферда, суьгьбетзава яшлуда, са аптекадай пулсуздаказ вахт алатнавай са шумуд дарман, чебни багьабур, хатурдай хьурай лагьана, гана. КичIе жемир, лагьана аптекарь руша. — Дарманрин вахт акьван алатнавач. Чна абур гьакIани тергна кIанзавайди я. Ваз абурукай зиян жедач, инанмишарна зун руша…
И суьгьбетди зи рикIел тIугъвалдин вахтунда, участокдин поликлиникади кIвалах тийиз, амма тIалди тади гуз акурла, хсуси поликлиникадиз (абур чина кIани кьван хьанва, чпини гьи чIавуз кIантIани кIвалахзава) фейи, са танишди авур суьгьбет хтана. Яб тIаз, адаз килигун патал фейила, 20 декьикьада 2 агъзур манат пул герек хьана а яшлу касдиз. Духтурдин къуллугърайни, дарманрайни…
Пенсиядин кьадарар чи кесибрин 8, 10, лап чIехиди 20 агъзур манат я. Дарманар къачуна. Бес тIуьниз вучда? АлукIуниз вучда? Ширинлухар кIанзавай хтулриз вучда? Санихъ фин патал кирида кьазвай машиндиз вучда?
Ихьтин дердийри зи рикIелай жуван дердияр алудна. Зунни яшар 80-дав агакьзавай яшлу кас я эхир. Гена Аллагьдиз шукур, зи патав зи хизанарни гва, жувани газетда кIвалахзама!.. КIвалах алакь тахвунни?..
Эгер государстводи, дугъриданни, депутатри тIалабзавайвал, яшлу ксарин пенсийрал ийизвай алаваяр са шумуд йисан (инал 5 йисан) вилик гъайитIа, регьятвилер са кьадардин артух хьун мумкин я. Азаррин кьадардиз килигайтIа, а алава 5-6 агъзур манат са сеферда аптекадиз фейила гузвай пулни туш. ЯтIани ада яшлубурун гуьгьуьл кьадай…
Амма макъала кIелна куьтягьдалди зи гуьгьуьл бегьем чIур хьана. Гьа са вахтунда хъуьруьнни акатна. “Я кьин тавур цIегь! Яхун хьанва лугьуз, ваз гатфар фад алукьна кIанзавани?” — лагьана за.
Зи рикIел мад хквезва: КПРФ-дин фракция Госдумада идалай виликни са шумудра чи уьлкведин “дяведин аялрин” (гила абурун яшар гьа 75-далай алатнава) пенсияр, пособияр хкажунин, абуруз маса кьезилвилер гунин месэла гваз экъечIайди я. Амма ише феначир а месэла. Дяведин ветеранар чина саки амач. Гилан ветеранар гьа “дяведин аялар” я. Бегьемвилелди я дидедин хур, я бубадин чим, я кIвалин къулайвал такурбур. Тух чIавалай гишиндиз къекъвей вахт пара хьайибур…
Аял чIаван азабар гила вири азарриз элкъвенвайбур…
Ватандин чкIайвал арадай ахкъудиз, экономика вилик тухуз, оборона мягькемариз, закон, къанун – къайда хуьз, образование, илим, культура, спорт, медицина вини дережадиз акъудиз, уьмуьрдин вири къуватар серф авурбур…
Гила, яшлу хьайила, мад гьа аял чIавара хьиз, “перестройщикринни” “прихватизаторрин” чукIурунрини тарашунри виляй вегьенвайбуруз ни куьмекда?.. Чи олигархри?.. Чи чиновникри?.. Абур чеб гьеле тух хьанватIа, я жедатIа малум туш. Пулди вилер аладарда, акьул кьезиларда, руьгьдив цавара лув гуз тада лугьуда. Амма чаз чилел яшамиш жез, обществодинни, Ватандинни, халкьдинни, яшлубурунни, аялринни къайгъуда авай ксар артух герек я! Вири девирра чилин сагьибар — уьмуьрдин сагьибар хьайибур я. Халкьдин къайгъударар… Амма чина пул, девлет гъиле гьатнавайбур, гьукум гъиле кьуна, къанун чпиз кIанивал элкъуьрунин, инай экъечIна, масанра кьил хуьнин, анра мадни чеб цава тунин къайгъуйрик пара квайди вирибуру гьиссзава. Бязи жумартвилер, мердвилер, мергьяматлувилер къалурзавайбурни кими туш… Амма абурун кьадар лап тIимил я.
Дуьньядал элкъвенвай тIугъвалдин завалди къалурайвал, эгер государстводин мягькемвал, къайгъударвал хьаначиртIа, олигархрини кьилдин бизнесчийри, пулар гвай чиновникрини депутатри а тегьерда халкьдин кесиб къатариз, аялар галай хизанриз, кар-кеспидикай хкатайбуруз куьмек гудачир. Алакьдачир а кIвалах. Я азардин вилик падни а тегьерда вахтунда ва еке магьрумвилер галачиз кьаз жедачир. И карни вирибуру аннамишзава.
Бес 75 йисалай алатнавайбуруз пенсиядал алава пул гунин месэла?
Макъалада къейднавайвал, а кардик чи Гьукуматди кьил кутунач. Авач лагьана чи бюджетда ахьтин пулар…
За фикирна, яраб чи уьлкведа а яшара авайбур гьакьван гзаф я жал? Дяведин йисара хайибурулай кьейибур гзаф хьайиди, хайибурулайни чIехи пай, винидихъ лагьанвайвал, начагъбурни нефинжар… Гила абур гьакьван гзаф ама?.. 1962,63, 64-йисара, чина армиядин жергейриз тухудай жегьилар бес тежез, рушаризни аскервилин къуллугъдал эвер гайиди тарихда гьатнава. Гила а несил вири пенсионерар я. Абур гьикьван аматIа?
Амма за чун кесиб я лугьузвач. Дуьньядал чалай еке мулк ва гьакьван мумкинвилер авай маса уьлкве алач. Чахъ гьа девлетдикай дуьз менфят хкудиз алакьдай къурулуш авач. И карни неинки чун инал рахазвай макъалада, гзаф маса документрани, СМИ-ра тикрар жезвай кьван сюжетрани, гьатта чи Президентдин Чарарани къейдзава. За гьавиляй винидихъ макъаладин эвелда лагьанвай кар — яшлубурун пенсийрал алаваяр жедач лагьана, умуд атIузвач.
Иншаллагь! Алукьда гьа вахтни…
Мердали Жалилов,
литературадин отделдин редактор
