Россиядин Федерациядин Президент Владимир Путина Федеральный Собранидиз кIелай Чарче уьлкведин агьалийрин яшайишдин месэлайриз талукь гзаф хъсан теклифар ва абур уьмуьрдиз кечирмишунин гьакъиндай РФ-дин Гьукуматдиз кьетIи тапшуругъарни гана. Образованидин хилез талукь яз школайра гъвечIи классра кIелзавай вири аялар чими хуьрекралди таъминарун ва классдин руководителриз алава яз пулар гун (5 агъзур) школайрин коллективри ва диде-бубайри хушдиз кьабулна.
Идан гьакъиндай РФ-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель Татьяна Голиковади регионрин кьилерихъ галаз тухвай онлайн-совещанида мад сеферда рикIел хкана. Вири регионриз гъвечIи классрин школьникар чими хуьрекралди таъминардай пулар рекье тунва, хкIамайди чкайрал, школайра и кар тешкилун я.
Пара хъсан месэла я. Шегьеррин школайрикай рахун лазим къвезвач, абур саки вири алай аямдин истемишунриз жаваб гузвайбур я ва абурухъ хъсан столовояр, кухняяр, пешекар ашпазар ава. Бес хуьрерин школайрин дирекцийри вуч авурай? Районрин, хуьрерин администрацийрин кьилери вуч авурай? Аялриз школада чими хуьрекар гудай шартIар тешкилун абурун хиве ава эхир.
Чаз виридаз хъсандиз чизва, хуьрерин школайрихъ, сад-кьвед квачиз, я столовояр, я пищеблокар, я алава дараматар, я хъвадай, я чими яд авайди туш. Де лагь, абуру и хъсан кIвалах — президентдин тапшуругъ гьикI уьмуьрдиз кечирмишдайди хьуй?
Чав агакьзавай хабаррай аквазвайвал, чкайрин образованидин управленийрин чIехибуру школайрин директорар кIватIзава, абурухъ галаз и четин гьалдай гьикI экъечIдатIа лугьуз веревирдзава. Кар ана ава эхир, гьар са школадин дирекцияди школа, управлениди региондин министерство, министерстводи республикадин Гьукумат, адани Москва гъвечIи классрин аялар чими хуьрекралди таъминарунин кIвалах дуьзгуьндаказ тешкилнавайдан гьакъиндай малумат гана кIанзава. Ахъайнавай пулар ишлемишзавайди тестикьарун лазим я. Амма гьакъикъатда ахьтин мумкинвал хуьрерин, поселокрин вири школайрихъ авач.
И йикъара Дербентдиз чирхчирдин мехъерик хъфин кьисмет хьана. Хейлин танишарни гьалтна. Адет тирвал, ихтилатарни авуна гьа, лугьудайвал, хуькуьр тавур са месэлани тунач. Муаллимри чпин дердини рикIелай алуднач. И макъалани абурун ихтилатрихъ яб акалайла, кхьейди я.
— Чун чи Президентдилай, Гьукуматдилай пара рази я,- лагьана Назир муаллимди,- гъвечIи аялриз чими хуьрекар гун тешкилун абурун ва диде-бубайрин гьакъиндай къайгъударвал чIугун я. Чаз аквазва, хуьруьн диде-бубайрихъ экуьнахъ, аялар бегьемдаказ тIуьн гана, школадиз рекье твадай мумкинвал авайди туш. Руфуна бегьем затI авачир аялдин мефтIерини дуьз кIвалахдач эхир. Гила чун и важиблу кар гьикI тешкилдатIа лугьуз ава. Директордивай са вацра хьайитIани аялриз чими хуьрекар гун истемишзава. Школадин патав яшамиш жезвай ксарин кIвалера хуьрекар гьазурна кIандалда. Гафаралди хъсан аквазва. Амма — кардалди? 80-100 аялдиз школада чими хуьрекар гун патал чIехи класс, къапар, тIурар, шишер, чашкаяр ва маса шейэрни герек къвезва. Ядни авачир чкада гьар юкъуз виш касдиз хуьрекар гьазурун, абур школадиз гъун, аялриз гун, жери кар туш. Идалайни гъейри школадин туалетдани чимивал туна кIанзава. Чимивал гудай система авачир чкада и кар гьикI ийидайди хьуй?
Суалар, дугъриданни, дуьзбур я. Инанмиш я, исятда гзаф школайрин директорар ва районрин образованидин управленийрин начальникар кIеве гьатнава. Инал мадни суал къвезва: вучиз республикадин Гьукуматди хуьрерин школайра столовояр, пищеблокар эцигунин гьакъиндай серенжемар кьабулнач? Абурукай магьрум чкайра чими хуьрекар гьикI гьазурдайди хьуй? Ихьтин гьалда сад-вад хуьруьн ваъ, вишералди хуьрерин школаяр ава. Заз инанмишвал ийиз кIанзава, районрин администрацийрин кьилери ва республикадин Гьукуматди хуьрерин школайра кIелзавай гъвечIи аялар чими хуьрекралди таъминардайвал серенжемар кьабулда.
Дагъустанвийриз мергьяматлу крарик кьил кутун хас адет я. Республикада “Виш школа” программадиз рехъ ачухайлани, мумкинвал авай хейлин ксари хсуси харжийрихъ школаяр ремонт авуник чпин пай кутуна. Вишен чкадал 150 школа ремонтна. Гилани меценатар, спонсорар майдандиз экъечIайтIа, пис туш. Эгер хуьруьн, райондин администрацийрихъ гьар са хуьруьн школадиз столовой, пищеблок эцигдай такьатар авачтIа, и кар абуру чпин хивез къачунайтIа, пара хъсан жедай. Иллаки диде-бубайри ва чи пакадин югъ тир аялри пара разивалдай.
Абад Азадов
