Писдини хъсанди чира

Тербиядин месэлайрай

Гьикьван квез куь аял виридалайни тербиялуди яз къалуриз кIан хьайи­тIани, эгер адак нукьсанар кватIа, патав­ гвай инсанриз аялдикай хъсан фикирар амукьдач. Диде-бубайри аял тербияламишунин карда рехъ ганвай гъа­латIар, гьикI хьайитIани, винел акьалтда.

Гзаф вахтара аялри чIехибурун гаф атIуда, абуруз рахаз манийвалда. “Зи рахун кьатIмир!” гафарикай файда авач. Аял суьгьбетдик экечIун патал вичин ну­бат сабурлудаказ гуьзетиз вердишарна кIанда.

Бязи вахтара аялди туьквенда шейэр гъиле кьада, вичиз маса къачун истемишда. Ам вичин гуьгьуьлрин вилик пад кьаз вердишарун важиблу я. Туьквендиз фидалди виликамаз гьазур хьана кIанда. Куьне санал маса къачудай шейэрин сиягь туькIуьра. Куьне аялдик гьикьван фад чIехибуруз гьуьрмет авунин гьиссер кутуртIа, гьакьван хъсан я. Бязи аялриз и къайдаяр регьятдаказ чир жезва, муькуьбуруз и кар четин акъваззава. Куьне аялдиз гьуьрметдин гафарин “суьгьуьрчивал” къалура.

Аялдиз авуна кIанзавай крарин сергьятар чира. Гьел­бетда, адаз чара инсанриз лугьун тавуна кIан­завай хабарар авайди кьа­тIу­нун четин я. Аял ре-гъуь­вилин ва я айибвилин гьисс авачиз яшамиш жезва. Адахъ гьеле вичи ахъайнавай “сирери” уьмуьрдиз пис таъсир авуниз талукь тежриба авач. “Аялрин амалри” ла­гьай­­тIа, диде-бубайрин уьмуьр чIу­рун мумкин я. Бес ихьтин гьаларикай жува-жув хуьдай са мумкинвални авачни?

Сифтени-сифте “кIвалин сир” кардик кутаз чалишмиш хьухь. Аялдиз масабу­руз ахъай тавуна кIанзавай крар чир хьа­на кIанда. ЧIехибуру аялдин актив­ви­лиз тIебии тушир манийвилер арадал гъи­з хьайитIа, адаз диде-бубадин па­тавай къекъечIиз кичIе жеда. Адан кьиле ихьтин фикирар жеда: эгер дагъдиз экъе­чIайтIа, зун анай гьикI хьайитIани аватда,­ эви­чIайтIа, парталар къазунда ва икI мад­­. Гьавиляй хъсан гуьгьуьлар аваз чIе­­хи­буру аялдиз азадвал гайила, адаз са декьикьадин лезет патал вичин уьмуьр “къурхулувилик” кутаз кIан жедач.

Эгер аял вичиз чин тийидай инсандихъ галаз регьятдаказ квекай хьайитIа­ни рахазватIа, ида шагьидвалзавайвал, ам ихтибарвал авай хизанда чIехи жез­ва­. Гьа са вахтунда акIни хьун мумкин я хьи, аялдиз чIехибурухъни са гьихь­тин ятIа­ни маса итижар хьун мумкин тирди чизвач. Месела, диде-бубайриз чпин кра­рал машгъул жедай мумкинвал авач, вучиз лагьайтIа абур азад вири вахт аялдиз серфун патал чалишмиш жезва. Аламат жедай кар туш хьи, ихьтин аялдиз маса инсанрихъ чпин гуьгьуьлрихъ галаз кьан тийизвай игьтияжар авайди чир жезвач.

Нариман  Мамедов

журналист-педагог,

РД-дин культурадин лайихлу работник