31-январдиз Каспийск шегьерда авай Республикадин образованидин центрадин (РЦО) майдандал РД-дин Кьилин патав гвай образованидин ва илимдин рекьяй Советдин заседание кьиле фена. Мярекатда РД-дин Кьил Сергей Меликова, гьакIни са шумуд виш пешекарди, республикадин вири пипIерай кIватI хьанвай муаллимри иштиракна. Заседанидал Дагъустан Республикада 2023-йисуз малумарай Муаллимдин ва насигьатчидин йисан нетижаяр кьуна ва Хизандин йис яз малумарнавай 2024-йисуз региондин образованидин къурулуш вилик тухун патал гьялна кIанзавай важиблу месэлаяр веревирдна.
Мярекатдин вилик квай йикъара РЦО-да образованидин жуьреба-жуьре хилера хьанвай агалкьунриз, ишлемишзавай цIийи технологийриз ва методикайриз талукь выставкайрин 23 экспозиция ачухнавай. Советдин заседанидин сергьятра аваз, муниципальный районрин ва шегьеррин округрин кьилер, образованидин управленийрин начальникар патал школадин майдандал экскурсияр тешкилнавай.
«23 майдандал къе образованидин къурулушда авай вири цIийивилерикай рахаз жедай мумкинвал ава. Къе чи школадиз мугьман хьайи, и майданра, чи гуьзел школада къекъвей гьар са касдивай вичин тежрибадиз са вуч ятIани къачуз жеда. Чи тежриба республикадин амай мектебрини ишлемишиз хьайитIа, Дагъустандин вири школайра гьалар хъсан патахъ дегишариз алакьда», — малумарна РЦО-дин директор, «РД-дин педагогрин ассоциациядин» президент Анжела Байрамбеговади.
Мярекатдин важиблувиликай ва адахъ галаз алакъалу умудрикай заседанидин мугьман тир Государстводин Думадин VIII созывдин депутат Бийсултан Гьамзаевани лагьана:
«Образованиди гьар са инсандин уьмуьрдиз экв, ишигъ я гузвай. Республикадин Кьилин патав ихьтин Совет хьунни лап хъсан кар я. Вучиз лагьайтIа, муаллимдинни гьукумдин арада гьамиша са кьадар алакъа жезва. Ихьтин Советди муаллимрихъ галаз алакъалу кьилди къачур месэлаяр гьялиз куьмек гузва. Сергей Меликова и жигьетдай, зи фикирдалди, хъсан чешне къалурзава. Кьилинди ам я хьи, Советдал веревирд авур месэлаяр чарарал аламукьна кIандач».
Советдин заседание республикадин Кьили вири муаллимриз ва насигьатчийриз ийизвай кIвалахдай баркалладин гафар лугьуналди ачухна. «Диде-бубаярни муаллимар инсан арадиз атунин карда важиблу роль къугъвазвай асул кьве къуват я. Аял тербияламишунин кIвалахда вири терефар фикирда кьуна кIанзава. И карди муаллимдин, ученикдин, тербиячидин, диде-бубадин арада сих алакъаяр хуьн истемишзава. Алай аямдин образованидин вилик квай асул месэла – им кьил-кьилеллай, жемиятда чпихъ игьтияж авай, гьар са карда нетижалувал къалурдай несил тербияламишун я. Школада кIелзавай аялдиз ерилу образование ва тербия гун тавуна, и месэлаяр кьилиз акъудиз хьун мумкин туш. Сифтени-сифте муаллимдикай я ученик патал дуьзгуьн чирвилерин ва тербиядин чешме жезвайди», — лагьана региондин Кьили.
Ада кIватI хьанвайбурун фикир Отто фон Бисмарка лагьай ва уьлкведин Президент Владимир Путина рикIел хкай гафарал желбна: «Дявейра гъалибвилер генералри ваъ, школайрин муаллимри къазанмишзава. За, военный инсан яз, и гафарин гьахълувал тестикьарзава. Ватанпересвилин руьгьдаллаз инсан тербияламишзавайди хизан ва муаллимар я».
Сергей Меликова къейд авурвал, къенин юкъуз уьлкведин кьиле авайбуру аялар къайгъударвилинни къулайвилин шартIара чIехи хьун патал вири шартIар тешкилзава, диде-бубавилин месэлайриз фикир гузва.
«Кьилди къачур са хизандин бахтуникай санлай уьлкведин бахт арадал къвезва, идакай Президент Владимир Путинани са шумудра лагьанай», — алава хъувуна ада.
Республикадин Кьил тарихдин цIийи учебникрикай, СВО-дин игитрин кьегьалвилерал фикир желб авун лазим тирдакай, алава образованидин, гьакIни са жерге маса месэлайрикайни кьилди рахана.
Ягья Бучаева республикадин образованидин хел авай гьалдиз талукь доклад авуна. Кьилди къачуртIа, ада ктабрихъ галаз алакъалу гьалдал фикир желбна:
«Виридаз якъин я, муаллимар ва ученикар талукь къайдада ктабралди таъмин тавунмаз,савадлувилин гьерекат ерилуди авуникай рахун четин я. Чи школайра кIелзавай аялрин кьадардиз килигайла, игьтияж, санлай къачурла, 9,5 миллион учебникдиз барабар яз, 2023-йисан сифте кьиляй республикадин мектебра федеральный ва милли компонентдин истемишунриз жаваб гузвай анжах 6,5 миллион ктаб авай.Абурукайни, федеральный сиягьда авай истемишунрал асаслу яз, ишлемишиз жедайбурук анжах 1,2 миллион учебник акатзавай. И кардихъ са шумуд себеб ава. Сад лагьайди, республикада школайра кIелзавай аялрин кьадар эхиримжи 5 йисан вахтунда 100 агъзурдалай гзаф хьанва – ихьтин агалкьун уьлкведин мад са региондихъни авач. Кьвед лагьайди ам я хьи, федеральный сиягьдик акатзавай учебникар мукьвал-мукьвал дегиш жезва. Идалайни гъейри, абурун къиметарни эхиримжи вад йисан вахтунда саки кьве сеферда багьа хьанва. Вахтуналди тир серенжемрикай яз, ресубликадин кьиле авайбуру Москвадай ва областдай 213 агъзур учебник агакьарун таъминарнава», — лагьана Ягья Бучаева.
Чи мухбир
