Гатун са йикъа хъуьтIуьн са варз тухарда, лугьузва бубайрин камаллу мисалда. Гьакъи­къатдани, гад — им йисан къене зегьмет чIугуна арадал гъанвай бегьер кIватI хъийидай вахт я. Сулейман-Стальский район­дин хуьруьн майишатдин карханайрин, лежбервилинни фермервилин ва хсуси майишатрин зегьметчиярни и йикъара багълара, салара ва никIера агакьнавай емишрин, майвайрин, техилдин бегьер кIватI хъувунал маш­гъул я. И кIва­ла­­хар кьиле физвай гьал чирун патал, райондин хуьруьн майишатдин ва суьрсетдин управленидин кьилин пешекар Изамудин Мирзаметовни галаз, чун емишар кIватI хъийизвай лежбервилинни фермервилин ва хсуси са шумуд майишатдиз фена.

Герейханован хуьруьн зегьметчияр лап фадлай багъманчивилел машгъул я. Советрин девирда ина кардик квай “Герейхановский” совхоздин тIвар республикадилай яргъарани машгьур тир. Гзаф маса майишатар хьиз, и совхозни чкIана, багълар тахьай мисал хьана. Гуьгъуьнлай чилин къадир авай инсанри цIийи багълар кухтуна, КФХ-яр ва ЛПХ-яр тешкил хъувуна. “Магомедсадик” тIвар алай лежбервилинни фермервилин майишат къе районда кIвен­кIвечи, гьам багъларин майданрал, гьам гьасилзавай суьрсетрал гьалтайла, вилик жергейра авай карханайрикай сад я. Адаз хъсан агроном тир Назим Бабаева регьбервал гузва. Ада чун вичин майишатдихъ, ана кьиле тухузвай кIвалахрихъ галаз танишарна.

— Чахъ 20 гектар алучайрин ва 7 гектар шефтелрин багълар ава, — лугьузва Н.Бабаева. — Алай вахтунда вири къуватар алучаяр кIватI хъувунал желбнава. Квез аквазва хьи, и кIвалах хъсан тешкиллувал ва ериш аваз кьиле физва. Агакьнавай алучайрин бегьерни экологиядин жигьетдай михьиди, хъсан еридинди я.

— Гьахъ я, бегьер тариф авуниз лайихлуди я. Куьне алучаяр чкадал маса гузвани, та­хьай­­тIа, шегьерриз рекье твазвани? — хабар кьуна за.

— Квез аквазва хьи, чи багъдин кьилихъ рефрижераторар галай гужлу кьве машин акъвазнава, гьабуруз ягъиз, чна алу­чаяр Махачкъа­ладиз, Къизлярдиз, Дербентдиз ва Уру­сатдин шегьерриз ракъурзава, — давамарзава ихтилат КФХ-дин ие­сиди. — Идалайни гъейри, чна алу­­чаяр чкадални маса гузва.

Чун фейи юкъуз КФХ-дин багъларай алучаяр кIватI хъувунал Бабаеврин кьуд хизандин векилар ва гьакъи гуз кьунвай ксар, санлай 53 рабочий, машгъул тир. Бес кьадар ящикарни хкана чкадал алай.

Малум хьайивал, шефтелрин 7 гектардин багъларикай 3 гектар бегьердал атанвайбур я. Багъда шефтелрин тарифдин бегьерни агакьнава, къе-пака абур кIватI хъувунивни эгечIда.

Герейханован хуьруьн мулкунал багъманчивилел маш­гъул арендаторрин кьадар гзаф я. Абурукай сад Жамиля Къара­ханова я. 2002-йисуз ада 64 сотых чил 49 йисан муддатда арендада къачуна, ана шефтелрин, шуьмягъин, чуьхверрин, ичин, алу­чадин къелемар цана. Къе адакай чешне къачуниз ла­йихлу багъ хьанва.

— Алай вахтунда за фад дигмиш жезвай шефтелар, алучаяр атIузва, чкадал муьштерийриз маса гузва, — лугьузва Жамиля Къарахановади. — Зи багъ шегьре рекьин къерехдив гва, гьавиляй муьштерийрин патахъай кьитвал авач. Гьа икI, за гьар йисуз жува гьасилай продукция чкадал маса гузвайди я. Хьайи къазанжиди багълариз акъатай пулунин такьатарни арадал хкизва, хизан патални дуллух амукьзава.

Емишар кIватI хъувунин кIвала­хар АгъастIал-Къазмайрин, ЦIийи Ма­кьарин, Эминхуьруьн ва маса хуьрера кардик квай фермервилин ва хсуси майишатрани кьиле физва. Кьилди къачуртIа, Эминхуьре арендаторар тир Казим Бабаева, Славик Кьасумова, Абдуразакь Сакаржаева, Кьасум Яхьяева чпин багъларай кIватI хъувур хутарин ва алучайрин сифте бегьер муьштерийрал агакьарнава.

— Алатай йисуз райондин карханайри, КФХ-ри ва ЛПХ-ри, санлай къачурла, 16500 тонн емишар кIватI хъувунай, — лу­гьуз­ва Изамудин Мирзаметова. — ЦIинин йисуз багълара вири емишрин тарифдин бегьер ава, гьавиляй районда 17000 тонндилай тIимил тушиз емишарни кIватI хъийида.

Хазран Кьасумов