Дуьньядин кьвед лагьай ва Ватандин ЧIехи дявейри инсаниятдин тарихда тахьай хьтин мусибатриз, къурбандриз, телефвилериз рехъ ачух­на­. Женгерин майданда бягьс чIугвазвайбурухъ га­лаз сад  хьиз, миллионралди ислягь агьали­яр­­­ни­ къирмиш хьана. Агъзурралди шегьерар, хуьрер, карханаяр, майишатар, тарихдин, искусстводин, археологиядин метлеб авай имаратар барбатI, пуч хьана. Са рахунни алач, ХХ асирдин юкьвара  нацист, фашист Гитлера ва адан гъилибанри цIай кутур дяведин зулуматдин нетижаяр алемдин сагълам къуватри рикIелай  алуддач ва ахьтин дявеяр мад таххьун патал чалишмишвалда.

Дуьньяда сагъламсуз, рикIера чIуру къастар авай чIулав къуватар ава. Абур цIийи дявейрик цIай кутаз алахънава. Гьахьтинбуруз тарс хьун па­тал алай вахтунда Дуьньядин кьвед лагьай ва Ватандин ЧIехи дявейрихъ галаз  алакъалу архивар дуьздал акъудзава. Гьа вахтарин гьакъикъат гьихьтинди, вуж вуж тиртIа, гьи пачагьди, уьлкведи гьихьтин сиясат тухузвайтIа, вуч патал дяведик­ экечIнавайтIа, вилик гьихьтин къастар эциг­на­вай­тIа, ачухарзава, къалурзава. Им пара хъсан кар я. МефтIе­риз гиживал  язавай са бязи няс ксар чкадал ацукьардайвал. Абурун чапхунчивилин иштягьар квадардайвал.

Гила малум жезвайвал, адалатсуз, вагьши­вилин иштягьар капитализмдин уьлквейрихъ гьамиша авай. 1945-йисан июндиз Великобританиядин премьер-министр Черчилль, Советрин Союздихъ галаз санал фашистриз ягъу­нар кьур гьукуматдин кьил, Сталинахъ, Руз­вельтахъ галаз кьвед лагьай фронт ачухай кас, Советрин Союздиз цIийи дяве малумариз гьазур хьанай. Къастар лап чIурубур тир: къутармиш хьанвай, маса уьлквейриз катнавай, США-дин есирда гьатнавай немсер яракьламишун, саналди Яру Армиядин кьушунриз  кьулухъди рум хгун ва СССР-дин гуьз­чивилик акатнавай вири чилер вахчун. Амма Черчиллалай вичин гьукуматдин членар чIалав гъиз алакьнач. Абуру СССР-дихъ хъсандиз яракьламиш хьанвай, къизгъин женгера чIехи гъалибвилер къазанмишнавай Яру Армия ава, адахъ галаз­ дяве ийидай я такьатар, я къуватар чпихъ авач лагьанай. Идахъ галаз сад хьиз, Черчилль вични гьукуматдин кьиле амукьнач. 1945-йисан августдиз Англиядин премьер-министрвиле Клемент Эттли хкяна ва Потсдамда кьиле фейи важиблу конференцияда Сталинахъ, Труменахъ галаз Эттлиди икьраррал къулар чIугуна.

Вахтар алатиз фена, амма РагъакIидай па­тан гьукумдарри чпин мурдар мурадар дегишарнач. Абур кIасдай туькIвей уламдал вил алаз акъвазна ва коммунизмдихъ физвай уьлкведихъ галаз маса жуьреда женг чIугваз гатIунна. Абурун салаз сифте перни Хрущева яна. Фашистрин Германиядал, Гитлеран кьушунрал гъалибвал къачуниз регьбервал гайи Сталин кIвачерик вегьейла, ам михьиз тарихдай акъуддай алахъунар авурла. Им зурба ва лугьуз тежедай хьтин гъалатI, ягъалмишвал, гьатта душманвал тир. РакъакIи­дай патан душманри и алчах вакъиа шадвилелди кьабулнатIа­ни, Китайди, Югославияди, Албанияди Советрин Союздихъ галаз алакъаяр атIана. Советрин халкьдини Хрущеван башибузукьвал ажугъвилелди, хъилелди кьабулна. Им гьич рехъ гана кIанзавай кар тушир. Адан къукърум­рин  ванер чав гила, ХХI асирда, агакьна. Совет­рин Союздин Яракьлу Къуватрин Верховный Главнокомандующий хьайи Сталинан памятникар алуддай, чукIурдай буйругъ гайи КПСС-дин ЦК-дин 1-секретардилай Польшадин, Че­хия­дин, Украинадин ва маса уьлквейрин прези­дентри чешне къачуна. Абурун терефдарвални аваз, миллетчивилин, хаинвилин, инсансузвилин пайдах хкажайбуру Евро­па фашизмдикай къутармишай, нацистрин кьушунрал гъалибвилер къачур генералриз, чи къагьриман аскерриз, игитриз эцигнавай памятникар хана, кIус-кIусна, хъиткьинарна… Россия аквадай вилер­ авачир РагъакIидай патан гьукумдарри Украинада,­ Прибалтикадин уьлквейра, Польшада, Чехияда националистрин, фашистрин дестейрал чан хкизва, Дуьньядин кьвед лагьай дяведин  нетижаяр шаклувилик кутазва, Россиядин халкьдин гъиляй Гъалибвилин пайдахни ахкъуддай гьерекатриз кьил язава. ТуштIа, килиг, фикир ая.

1945-йисуз вири дуьньядин халкьари СССР ва Иосиф Сталин — дуьньядин кьвед лагьай дяведин игитар, гзаф халкьариз азадвал багъишай гъа­­либ­чияр, фашистар лагьайтIа, миллионралди ислягь инсанар телефай къанлуяр яз гьисаб­най. Хрущеван алчахвилин, хаинвилин гьерекатри­лай гуьгъуь­низ халкьарин бейнида СССР гъалибчи, фа­шис­тар къанлуяр яз амукьна, амма И.Ста­­ли­нан агал­кьунар, зурба лайихлувилер шаклувилик кутуна.

1980-йисара чи уьлкведин душманри гуя “Гъалибвал са СССР-динди туш. Сталин пис регьбер тир. Нацистар къанлуяр я, амма абурук къени инсанарни квай” лугьуз малумарнай.

1990-йисара РагъакIидай патан политикри мадни ягьсуз фикирриз рехъ гана. Гуя СССР гъалибчи туш, Сталин къанлу я. Нацистар лагьай­тIа, писбур тушир, амма абурун арада цIуд-къад къанлуни авай.

2000-йисуз душманри дуьньядин халкьарал илитIай фикир мадни ягьсузди хьана: “СССР — ок­купант, Сталинни къанлу тир. Абурув гекъигайла, немсер хъсанбур я. Сталин хьтин инсафсуз регьбер тахьанайтIа, немсер къанлуйрин жергедани гьатдачир, Гитлера дяведикни цIай кутадачир”.

Вад-ругуд йисни алатнач, РагъакIидай патан изданийриз макъалаяр акъатна. Гафар жуьреба-жуьребур тиртIани, макъалайрикай хкатза­вай фикир сад тир: СССР халис оккупант  тир. Эгер США-дин куьмек тахьанайтIа, адаз гъалибвални аквадачир. Сталин залумрин залум тир, немсерни адан зулумдикай хуьниз мажбур хьана.

Къе дуьньяда “демократия твазва, агьалийриз азадвилер, асайишвилер гузва” лугьузвайбуру язавай къакъраяр тарихдихъ галаз кьан тийизвайбур, фикирдизни гъиз тежедайбур я. Гуя дуьньядин кьвед лагьай дяведик цIай кутурди, концла­герар арадал гъайиди СССР я, немсер ла­гьай­тIа, адан вилик пад кьаз, ам акъвазарун патал­ къарагъайди я. Вассалам!

Чи уьлкведани гьа алчахрихъ галаз зил кьаз­вайбур ава. Абуру малумарзава: “Квез я Гъа­либ­ви­­­лин суварар гьар йисуз?  Кисна, хажа­лат чIугваз ацукьна кIанзавайди я. Вучзавайди я “Рекьин тийир­ полкарикай?” Гьа ибуруз ухшар маса ихти­латралди­ни душманар чи жегьилрин мефтIера чIу­ру фи­ки­рар­ тваз алахъзава. Гьеле 1945-йисуз Рокос­сов­скийдиз ажайиб ва аяндар гафар лагьай маршал Жу­ков гьахъ я. Ада лагьанай: “Чна абур азадна, ам­ма и кар абуру чаз са чIавузни багъишламишдач”. ИкI тирди чаз къени аквазва. Винелай­ гьикьван­ цIалцIам гафар лагьайтIани, абур Россиядин душ­ма­нар яз ама. Агрессорар, оккупантар чаз лугьуз­ватIани.

Вучиз икI хьана лагьайтIа, зурба уьлкведин­ кьилиз атай Горбачевани Ельцина халкьни, государствони США-диз, Великобританиядиз, Германиядиз маса гайивиляй, Яракьлу Къуватар, кар алай карханаяр, майишатар, гъве­чIи чIавалай ватанпересвилин тербия гузвай идеология барбатI авурвиляй ва икI мад.

Къе капитализмдин «акулайриз» Потсдамдин конференциядал кьабулай икьрарарни къуватдай вегьез, Россиядин чилерин, девлетрин аявал хъийиз кIанзава. Польшадиз, Финляндиядиз, Германиядиз, Япониядиз. Гьатта са вахтунда США-дин госсекретарь хьайи Мадлен Олбрайта лагьай­ “пара девлетлу, акьван еке Сибирь анжах тек са Россиядин ихтиярда хьун еке гьахъсузвал я” га­фар къе масадбуруни тикрарзава. Абуруз и мукьвара Россиядин Президент Владимир Путина ачухдиз ва ви­кIегь­диз жаваб гана: “Девлетра вил туна, чаз кIас ягъиз кIанзавайбурун сарар акъуд­да чна”. Президентди мадни лагьана: “Акьалтзавай  несилдиз а зулуматдин вакъиайрикай ахъаюн, чи бубайрин, дидейрин игитвилер рикIера хуьн чи виридан эвелимжи буржи я. Ватандин ЧIехи дяведин къазанмишунар ревизия ийизвай, тарихдин чинар чIурувилихъди  дегишарзавай гьар са гьерекатдин вилик пад кьетIидаказ кьуна кIанда».

Эхь, анжах — гьа икI! Душманрин мурдар мурадар, планар кьилиз акъат тийидайвал.

Нариман  Ибрагьимов