2022-йисан 30-ноябрдиз Дагъустандин пед­университетда  РД-дин Кьилин патав кардик квай илимдин ва образованидин ре­кьяй Советдин заседание хьана. Анал  РД-дин   Кьил Сергей Меликова илимдин ва образованидин хилера хьанвай агалкьунрай ва яргъал йисарин бегьерлу зегьметдай са шумуд касдив гьукуматдин шабагьар вахкана. “Да­гъустан Республикадин жегьилрин лайихлу насигьатчи” лагьай гьуьрметдин тIвар СтIал  Сулейманан  райондин ЦIийи поселокдин умуми образованидин юкьван школадин муаллим  Тельман  Гьуьсейнович  Гъаниеваз  гана.

И йикъара райондин кьил Саид Темирха­нова Т. Гъаниев вичин кабинетда кьа­бул­на­, адаз ганвай лайихлу тIвар мубаракна ва пишкеш яз райондин 90 йис тамам хьайила акъудай “Край мыслителей и поэтов” ктаб багъишна.

Районда ва адалай къецени гзафбуруз лап хъсандиз чизвай Тельман Гьуьсейнови­чакай рахадайла, рикIел Рамазан Каитован шиирдин цIарар къвезва: “УькIуь-цуру, дуьнья акур инсанар фейи рекьяй экъечIдач гьич явшанар”. Тельман муаллим фейи ва физ­вай рекьяй къизилгуьлдин цуьквер экъечI­на. Вичин пешедал ва аялрал рикI алай Т.Гъаниева тамам 62(!) йисан къене, де­рин чирвилер ва тербия гуз, цIудралди га­даярни рушар уьмуьрдин шегьредал акъуд­на.

Тельман Гьуьсейновичан уьмуьрдин, иллаки адан аял ва жаван йисарин рехъ са акьван цIалцIамди хьанач. 1939-йисуз Кьасумхуьрел дидедиз хьайи адан дах Гьуьсейн Ватандин ЧIехи дяведа 1941-йисуз Украинадин чилел игитвилелди телеф хьана. Лап гъвечIизамаз етим хьайи гадади Агъа СтIалдал, Герейханован хуьре школайра кIел­на. 10-класс, халудин кIвале яшамиш жез, Кьасумхуьрел акьалтIарна.

— Зани ваха Герейханован хуьруьн школа­да кIелзавай йисара ана Урусатдай атанвай гзафбуру муаллимар, агрономар, инженерар яз кIвалахзавай, абурун аялри чахъ галаз санал школада кIелзавай, — рикIел хкизва Тельман Гьуьсейновича. — И кар себеб яз, зазни вахаз урус чIални хъсандиз чир хьана­.

Школа акьалтIарай жегьил гада Дагъустандин госпединститутдик экечIна. Имни дуьшуьшдин кар тушир.

— Кьасумхуьруьн юкьван школада кIел­дай йисара анин директорвиле Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи, запасда авай капитан Рамазан Абдулаева кIвалахзавай. Цмурви Гьажикъурбан Шайдаева — тарихдин, адан уьмуьрдин юлдашди урус чIалан тарсар гузвай, абуру зун муаллимвилин пешедал ашукьарна, — лугьузва Т.Гъаниева.

Педагогвилин институт акьалтIарай жегьил хайи хуьруьз хтана. Ада вичин зегьмет­дин рехъ Кьасумхуьруьн юкьван школада урус чIалан ва литературадин муаллимвиле кIвалахунилай башламишна. И жавабдар­ везифаяр Тельман Гьуьсейновича 19 йисуз намуслудаказ кьилиз акъудна. Идалайни гъейри, ада са шумуд йисуз районда (Кьасумхуьрел) ачухай нянин школадин директорвилин везифаярни тамамарна.

Гуьгъуьнлай Тельман Гьуьсейнович, КПСС-дин райкомдин бюродин къарардалди ЦIийи поселокдин юкьван школадин директорвиле тайинарна. Жавабдар и къуллугъдал алаз ада и йисара школа районда гьар са рекьяй вилик жергейра авайдаз элкъуьрна, пешедал рикI алай муаллимрин дуствилин коллектив арадал гъана, школадин материально-технический база мягькемарна. Адахъ цIийи классрин кIвалер акал хъувуна, цIийи­вилер туна. 5 йисуз директорвиле кIвалахай­далай гуьгъуьниз Т.Гъаниев вичин хушуналди муаллимвилел элячIна. Акьалтзавай несилдиз урус чIалан ва литературадин тарсар гунин кIвалах ада къенин юкъузни намуслудаказ давамарзава.

Багъманчи гьихьтинди ятIа, ада гьасилай емишрин кьадардилай ва еридилай чир жеда. Муаллимдин “емишар”, гьелбетда, ада тарсар гайи аялар я. Тельман Гьуьсейновича школада кIвалахзавай 62 йисан­ къене чирвилер ва тербия гайи, гуь­гъуьн­лай чпикай чIехи дережайрин ру­ко­водителар, алимар, муаллимар, духтурар ва маса пешейрин сагьибар хьайибурун сан гьикьван ятIа? Гьелбетда, и суалдиз жаваб гун регьят кар туш. Тельман муаллимди вичин ученикрикай са шумудан тIварар кьуна: гзаф йисара РД-дин Халкьдин Соб­ра­ни­дин председателдин заместитель, депутат хьайи Насир Гьайдаров, СтIал Сулейманан райондин администра­ция­дин кьил хьайи Низами Бутаев, ВЛКСМ-дин райкомдин 1-секретарвиле, райондин судьявиле кIвала­хай Та­мамат Алиева, хейлин йисара КГБ-дин органра кIва­ла­хай Рагьман Мегьамедов…

Т.Гъаниева тарсар гайи са шумуда муаллимвилин пеше хкяна,  абуру ЦIийи поселокдин, Кьасумхуьруьн 1 ва 2-нумрайрин, Алкьвадрин ва маса школайра акьалтзавай несилдиз чирвилер гузва.

— Зи виликан ученикрикай неинки чIехи карханайрин руководителар, гьакIни хъсан механизаторар, уьзуьмчияр, багъманчиярни хьанва, — лугьузва Тельман Гьуьсейновича. — Абурални за гьахълудаказ дамахзава.

Тежрибалу муаллимдихъ тарифдин маса терефарни ава. ИкI, Т. Гъаниев Дагъустандин му­аллимрин 1-съезддин делегатни хьана. Адахъ “Хам чилер ишлемишунай” медаль ава.

— Тельман Гьуьсейнович уьмуьрда фейи баркаллу рехъ, ада авур кьван хъсан крар та­мам са ктаб кхьиниз лайихлу я, — лугьузва школадин директор Бег Ягъибегова. — Тек са чи школа къачуртIани, Тельман муаллимдин зегьметдин гьунарар, нетижаяр зурбабур я. Тельман Гьуьсейнович хьтин муаллимди, насигьатчиди, камаллу инсанди чи коллективда кIвалахунал чна дамахзава.

Гьелбетда, Тельман Гьуьсейнович хьтин, уьмуьрдин уькIуь-цуру акунвай инсандихъ, му­аллимдихъ, насигьатчидихъ галаз гуь­руьш­миш хьайила, чна жуьреба-жуьре месэлайрай — Россиядин Яракьлу Къуватри Донбассда кьиле тухузвай военный махсус серенжемдикай, жегьилрин арада тухузвай кIва­лах­дикай, районда уьмуьрдиз кечирмишзавай федеральный, республикадин проектрикай, районда хъсанвилихъ кьиле физвай дегишвилерикай, образованидин цIийиз эцигзавай объектрикай… ихтилатар авуна. Вири хъсан крарин, цIийивилерин тереф хуьзва му­аллимди. Украинада кьиле тухузвай махсус серенжемда иштиракзавайбур ада халис игитар, кьегьалар, ватанпересар яз гьисабзава. Тельман муаллим камаллу суьгьбетчини я.

— Тельман Гьуьсейнович хьтин тежрибалу муаллимди чи райондин образованидин къурулушда кIвалахун чна чи бахтлувал яз гьисабзава, — лугьузва РУО-дин начальник Гьуьсейн Шихбабаева. — Ам чаз гьар са карда куьмекчи, меслятчи ва чешне я. Тельман Гьуьсейновичаз райондин образованидин управленидин, муаллимрин ва агьалийрин патай еке гьуьрмет ва авторитет ава.

“Дагъустан Республикадин жегьилрин ла­йихлу насигьатчи” тIвар мубарак авуналди­, чаз макъала Низами Генжевидин цIара­ралди акьалтIариз кIанзава: “Лугьун жуваз: къадир жечни кьисметдин, Къужахдава вун бахтунин, гьуьрметдин”.

Хазран Кьасумов