Къенин йикъалди и гуьзел кьуьл гьина арадал атайди ятIа лугьудай гьуьжетар акьалтIнавач. А гьуьжетрин себебни ам я хьи, гьар са халкь и кьуьлуьнин бине эци­­гунин везифа вичин хивез къачуз алахъ­зава. Кавказдин лезгинка сифте яз Дагъустандин дагълара арадиз атайдал, гьам адан ватан тирдал шак алач. ТIвар­цIи вичи лугьузва — Лезгистанда  ара­дал атайди я. Гьуьжетарун герек къвез­вани?!

Урус лексиконда и тIвар кьуьлуьнал XIX асирда Кавказдин дяве авай чIавуз акьалтна. Дагъустандин дагъларин вири халкьариз виликрай  “лезгияр” лугьузвай. Эгер “лезгинка” гафунин дувулдиз фикир гайитIа, “лек” я ва “лекь” лагьай­ чIал жезва. ГьакI хьайила, чавай адаз “лекьрен кьуьл” лагьайтIани жеда.

Закавказьеда а кьуьл арадал гъайибур чеб я лугьузвай гуржийри “лак” тIвар (ам “лек” гафунихъ галаз са манада ава) Да­гъустандин вири халкьарал эцигнавай. Бязи пешекарри “лезгинка” дагъдин кьунан кьуьлуьниз ухшар я лугьузва.

Чаз виридалайни кьуьл арадал атунин сад лагьай теория бегенмиш я. Лезгинкада итимди вичин туьнт гьерекатралди — лекьрен дамах, дишегьлиди лагьай­тIа, гуьзел къугьдин  гуьрчегвал ва дамах гвачирвал къалурзавайди ачухдиз аквазва. Ам суьгьуьрдин кьуьл я.

“Лезгинка” ансамблдин виликан солист ва директор Эльдар Мирзоева лагьа­най: “Кьуьлуьнин ва адахъ га­лаз сад хьиз “Лезгинка” ансамблдин машгьурвилин сир ам Да­гъустандин дерин къатарай акъатуна ава. Чна гьисабзавайвал, чалай, да­гъус­­тан­вий­­рилай, а кьуьлуьнин жезмай кьван къа­­­дим архаизмдин кIалубар хуьз алакьна. Лезгинкадин бинеяр асиррин деринриз фенва. Инал ихтилат, дуьнья вич хьиз, къадим тотемизмдин адетрикай физ­ва. Кьуьлзавай итимдин са патахъ ахъай­навай гъилиз фикир це — им мублагьвилин, кьегьалвилин лишан тир карч хьиз я. Дишегьлидин гъилерини и кар вичин, ди­шегьлидин, къайдада къалурзава. Да­гъ­­ла­­ра чи ата-бубайрин уьмуьр дагъдин кьу­нарихъ галаз алакъалу тир. Абуру адал гъуьрчзавай, гъилив вердишарзавай ­(гьавиляй абуру “Лезгинка” кьуьлни гьа кьунан кьуьлуьнихъ галаз гекъигзавай жеди. — Э. А.).

Дагъустанвийри къадим заманада кьунан, тамун цIегьрен, тамун яцран як нез­вай. Кьуьл ийидайла, итим гьавайда кIва­чин тупIарал акъваззавач. И тегьер абуру мад гьа кьунавай къачунва. Дагъустандин музейра ва гьакIни ачух цавун кIаник квай дагъдин хуьрера квевай чи ата-бубайри кьун, яни дагъдин цIегь, къалурзавай тегьердиз килигиз жеда. Ахпа квез ам адетдинди тушир суьгьуьрдин шикил тирди аквада ва инанмиш жеда. Гьа и кIвалах кьуьлуьнизни сад хьиз хас я”.

Дагъустандин халкьарин кьуьлерин мектеб дуьньяда виридалайни къуватлуди яз гьисабзава. Ина аялар лап гъвечIи чIа­валай дагъларин везинрихъ галаз вердишарзава. Халкьдин кьуьл дагъустанвийрин уьмуьрдиз гьахьнава ва ада неинки винел патан акунривай (месела, буйдин тIарамвал) вичин истемишунар кьилиз акъудун тIалабзава, гьакI уьмуьрда а везинар кьабулизни чирзава.

Лезгинкади гзаф ивирар хуьзва:  кьи­са­яр ва адетар, халкьдин музыка, теа­тр ­ва икI мад. Идалайни гъейри, кьуьл дагъ­вий­рин уьмуьрдин важиблу, Дагъустандин ви­ри халкьар садзавай ва вич эхирдал кьван ачух тахьанвай элементрикай сад я. Ам гьакIан кьуьл туш, ам гуьрчегви­лин ва ри­кIин чIехивилин лишан я. Ам дагъвидин азад­вал кIани, садазни табий тежедай такабурлу къилих къалурзавай кьуьл я.

Алай вахтунда “Лезгинка” кьуьл авай гьалдикай лап тIимил кхьизва. Ам сегьне­дал эцигунин, хореографиядин, классификациядин ва маса куьлуь-шуьлуьйрикай тек ­са пешекарриз хабар ава. Эгер ме­хъерин лезгинка (попсадин лагьайтIани жеда) гьисаба кьун тавуртIа, чавай а кьуьлуьнин ери-бинедикай малуматар санайни жагъуриз алакьдач. Садлагьана килигайла, чаз а бинеяр лап регьятбур хьиз ак­вазва. Ам­ма… Кеферпатан Кавказда жуьреба-жуьре­ миллетар яшамиш жезва. Гьар са халкьдиз­ тек са вичиз хас тир ритмика, музыка, парта­лар, къилихар га­лай­ вичин милли кьуьл­ни ава. Месела, тек са Гуржистанда чавай къа­далай виниз­ халкьдин кьуьлер гьисабиз­ же­да. Дуьз лагьайтIа, чун Кавказдин лезгинка са гьикI ятIани классификация ийиз сад ла­гьай сеферда алахънава ва, и кIва­лах ийидайла, садлагьана фикирдиз къвезвайди а кьуьл машгьур хьунин география я.

Классикадин (Дагъустандин) лезгинка

Чна и кьуьл кьилдин пункт яз чара авун дуьшуьшдин кар туш, гьикI хьи, ам Кав­казда ва адалай къецени виридалайни­ машгьур кьуьл я. Эгер са тIимил дегьнедиз гьахьайтIа, чавай ам генани гегьеншдиз ачухариз жеда. Месела, мехъерин ва жуьт (парный) лезгинкайрикай гьар сад кьилдин хел яз физва.

Дагъустандин милли кьуьлер

Гьар са халкьдиз вичин милли кьуьл авайди виридаз чизва. Дагъустанда ла­гьай­тIа, бинелу халкьар 14 ава (вири санлай чи республикада 36 миллет),  гьар са халкьдин кьуьл классикадин лезгинкадилай вичин жуьреда тафаватлу я. Гьар са кьуьлуьниз тек са вичиз хас тир музыкадин ритм, парталар, гьерекатар, гьатта къачузвай камарни кваз ава. Кьуьлерин къилихарни жуьреба-жуьре я. Гьавиляй а кьуьлер вири (къумукьрин, аваррин, даргийрин, Гергебилдин, яхулрин, лезгийрин, андийрин, табасаранрин ва икI мад) кьилдин дестедик кIватIнава.

Кеферпатан Кавказдин маса халкьарин кьуьлер (Дагъустан квачиз)

И дестедани са шумуд жуьре кьуьлер ава: чеченрин лезгинка, карачаевка, кабардинка (сламей), Осетиядин кьуьлер (“Симд”, “Хонга” ва мсб.). Бязи вахтара абурун арада еке тафаватни жеда. Эгер чеченрин лезгинка вичин ритмикадал гьалтайла зарб кьуьл ятIа, Осетиядин кьуьл гзаф секинди я.

Закавказьедин халкьарин кьуьлер

И десте виче кьилдин пуд уьлкведин кьуьлер авай гегьеншди я. Аник Азербайжандин (“Яллы”, “Вагзалы” ва мсб.), Гуржистандин (“Картули”, “Нарнари”, “Кистури”, “Абрагули”), Эрменистандин кьуьлер акатзава. И кьуьлерин бинеда Гуржистандин кьуьлер ава, гьикI хьи, XX асирдин сифте кьилера Лон­­донда кьиле фейи халкьарин кьуьлерин Виридуьньядин фестивалда «Лезгинкадин» гуьрчегвал дуьньядиз къалурайди гуржи тир. Гуржистанда Кавказдин кьуьлер лап еке дережайрихъ агакьна. Гьа и дестедик абхазрин ва аджаррин кьуьлерни акатзава.

“Лезгинка” тамамарунин классификация

Кьилдин итимрин кьуьл

“Лезгинкадин” и жуьре виридалайни машгьурди я. Бязибуру ам цIухъ ва цIайлапандин нурдихъ галазни гекъигзава. ГьакI язни я. Кьуьлуьна итимдин кьилин везифа дишегьлидин рикIе муьгьуьббатдин ялав куькIуьрун я. Бубайрин вахтара кьуьл тек кьве дуьшуьш­да ийизвайди тир: аскеррин руьгь хкажун па­тал — гьужумдин вилик ва свас хкягъун патал — мехъерик.

Кьилди дишегьлийрин кьуьл

“Лезгинка” кьуьл и жуьреда кьериз ийидай. Дишегьлидин кьуьл къугьдин кьуьлуьниз ухшар я. Ана вири юзунар цIалцIамбур ва гуьрчегбур жеда. Гаф кватай чкадал лугьун­ лазим я хьи, дишегьлийрин лезгинкада итимрин кьуьлуьнин элементарни ава. Гьелбетда­, дишегьлиди итимди хьиз элкъуьнарни­ хкада­рунар ийидач, амма итимрин кьуьлуьнин юзунрикай гзафбур дишегьлийрин кьуьлуьник мягькемдаказ акатнава.

Дишегьлийрин лезгинкади зерифвал ва гуьрчегвал лишанламишзава. Дишегьлидин кьуьлуьна гъилерин пластикади кьилин роль къугъвазва ва ам руьгьни къилихар къалур­дай­ алатдиз элкъвезва. Дишегьлиди вичин кьуьлуьна артухан са юзунизни рехъ гун ла­зим­ туш. Кьуьл тамамардайла, ада вилер са тIи­мил чиле тун ва гьа са вахтунда кьил хкажун лазим я.

Кьве касдин кьуьл — гуьрчегбурукай сад

Куьгьне девирра кьве касдин кьуьл Кавказдин мехъеррин  вини кьил (кульминация) яз гьисабзавай. Амни итим кIвачин тупIарал акъвазна, вичихъ галаз кьуьл ийизвай юлдашдин (кIани рушан) патав физвай легьзеда­ авай. Кьуьлуьнин и юзунралди итимди дишегьлидиз вичин патай авай гьуьрмет, кIа­нивал ва я фикиррин михьивал къалурзавай.

“Лезгинка” кьуьл ийидай чIавуз “Асса!” ва маса сесер ван къведа. Месела, чеченри “Орс-тох” лугьуз гьарайда. А гьараюна са гьихь­тин ятIани жуьредин манани авачиз туш. Ихь­тин сесер акъудуналди, кьуьл ийизвай итимди вичик кIубанвал кутазва. Ахьтин вахтунда кьуьл ийизвайди гьиссерин кукIушдал алаз гьисабзава.

Сегьнедал тамамардай кьуьл

“Лезгинка” кьуьлуьнин и жуьре мукьвал вахтара, яни XX асирдин 30-йисара, арадал атана. Идалайни гъейри, кьуьлуьнин и жуьредиз ансамблдин тамамарун лугьуда. Алатай асирдин юкьвара пешекар ансамблар кардик акатиз башламишна. Лезгинкадин ансамблар гьамиша кьуьл ийидайбурунни хореографрин чад яз хьана. Кьуьл авунин жуьрейриз цIийивал гъизвайбурни гьабур тир. “Лезгинка” кьуьлуьнин виридалайни зурба устад бажарагълу Магьмуд Эсамбаев ва “Лезгинка” ансамблдин репертуарда авай 80 процент макьамрин автор Зейнал Гьажиев тирди рикIелай алудна виже къведач.

“Лезгинкадин” асул жуьре

Кавказдин кьуьлер авунин искусствода и жуьре виридалайни жегьилди я. И кьуьл амайбурулай вичик “Зарафатдин лезгинка” тIвар алай кьуьл акат хъувуналди тафаватлу жезва. Мадни надирдаказ тамамаруник га­пурар гвай кьуьл ва далдамдал тамамарзавай лезгинка акатзава.

Кавказдин лезгинкадин тарихдин важиблу “лайихлувилер”

Ша чун лезгинкадин гзаф халкьарин кьисметриз ва тарих вилик финиз таъсир авур важиблу пуд “агалкьун” къалуриз алахъин.

1)   Лезгинка дуьньядин винел дегишвилер тахьана амукьнавай виридалайни машгьур халкьдин кьуьл я.

Эхиримжи вахтара тахминан дуьньядин вири халкьарин кьуьлера (урусрин, украинвийрин, молдаванрин ва икI мад) еке дегишвилер гьатнава, яни сегьнедин интерпретациядин патахъ юзун кьиле фенва. Кьуьлери чпиз хас тир лишанар квадарнава ва абур дуьньядилай михьиз терг хьунин къурхулуви­лик ква. Куьне садра фикир це: алай вахтунда­ урусрин халис кьуьл ни хъийизма? ТIуьн-хъу­­нин столдихъай къарагъна, хкада­ру­нар ваъ, халисан халкьдин кьуьл. Алай вахтунда­ ахьтин кьуьл тек са кьуьлердай пешекар коллективривай ийиз жеда (гьамни виридавай ваъ).

Кавказда кьуьлуьнин ритм аялдиз лап гъве­­чIи чIавалай чирзава. Гьавиляй гзаф кавказвийривай лезгинка кьуьл ийиз жеда. Гьелбетда, вири кавказвийриз ам лап хъсандиз чиз­вачтIа­ни, гьарда вичивай жедайвал тамамарзава. Квез урусрин жегьилар халкьдин кьуьл авун патал гьинал кIватI хьана акуна? Ргай вечрез хъуьруьн къведай ихтилат я. Кавказвийри и кар ийизва. Амма а кьуьл патав гвайбур инжик­лу тежедайвал авуна кIан­да. Кар алайди ам я хьи, лезгинка кьуьл гъве­чIи­­­да­ни,  чIехи­дани, чубандини, гьакимдини — ви­рида ийизва. ГьакI хьайила, ам халис халкьдин кьуьл я ла­гьайтIа, чун ягъалмиш же­дач. Идалайни гъейри, лезгинка кьуьл ата-бубайрилай къенин йикъалди са дегишвални авачиз ийизва. Эхь, адан бине сад яз ама. Иниз килигна, ву­чиз лез­­­гинкада важиблу дегишвилер гьатнавач ва ам сегьнедин кьуьлуьниз ву­чиз элкъвенвач лу­гьудай суал ара­дал­ къвезва. И суалдиз жа­ваб чи ви­лик ква. Ам­ни чи хал­кьа­ри ата-бубай­рин адетриз гьуьр­­мет ийиз­вайви­ляй я. Кавказ­да бу­бай­рин­ адетриз гьамиша гьуьрмет авурди я ва  ийизва. Гьа и карди лезгинка кьуьлуьни вичиз хас тир жуьре квадар та­вуниз таъсирна. Гьа икI, лезгинкадал вахтуни­ агъавалнач. Ам эбеди кьуьл яз амукьна ва адан патарив гьихьтин дегишвилер арадал атай­­­­­тIа­ни, лезгинка кьуьл са кавказвидал хьайи­тIани чан аламай кьван гагьда яшамиш жеда.

2)  “Лезгинка” кьуьлуьни вичин “пайдахдик”  Кавказдин вишелайни гзаф халкьар агудна. 

Им, гьелбетда, еке агалкьун я. Инсаниятдин тарихда политикри ва философри, халкьар гьикI сад ийида лугьуз, гзаф гьуьжетарна. Лезгинкади лагьайтIа, вичин “пайдахдик” вишелай виниз халкьар сад авуна. Дагъустанда 36-далай виниз миллетар яшамиш жезва. Кабардинар, балкарар, адыгар, чеченар, карачаяр, дигорар, осетинар, черкесар, гуржияр, абхазар, эрменияр, ингушар ва масабурни ава эхир. И халкьариз, гьелбетда, чпин энергетика, музыка, парталар, хас тир кьуьлерни ава. А кьуьлера вири халкьари сад хьиз тамамарзавай гьерекатарни ава ва абуруз “вирикавказдинбур” лугьуда. Инсан гьи миллетдин векил хьайитIани (лезги, авар, къумукь, дарги ва икI мад), гьевеслу лезгинкадин ван хьанмазни, кIвачери кьуьл ийиз башламишда, къваларив гвайбуруни, вирида сад хьиз “Асса!” гьараюналди, гьевесламишда. Кьуьлуьнин чIал виридаз сад я, адан гъавурда акьун патал таржумачи ва я гафарган герек къвезвач. АкI я хьи, гуя кьуьл ийизвайбур чеб чпив гьерекатралди рахазва.

3) Кавказдин кьуьл — дуьньядин медениятда тIвар-ван авайбурукай сад.

Къенин юкъуз Гуржистанда куьгьне де-вир­рин кьуьлер ишлемишзавай милли балет кардик ква. Урусрин композиторрини чпин эсерра Кавказдин везинар ишлемишна. Кьилди къачуртIа, чавай М.Глинкадин “Руслан ва Людмила” операдин, А.Хачатурянан “Гаянэ” балетдин ва масабурун тIварар кьаз жеда. И эсерра кьуьлуьнин искусство вичик акакьун гзаф четин кар тир лап виниз тир дережадиз хкажнава. Гьа и карди лезгинкадин надирвилин гьакъиндай шагьидвалзава.

Кьуьлуьнин кар алай вад диб 

Лезгинка кьуьл ийиз гьар са дагъвидиз чириз кIанзава. Им сагълам гьар са инсандилай алакьдай кар я. Амма сад ава гьакI кьуьл авун, садни — адан бинеяр­ чир хьун. Ша чун са тIимил гьабурукай рахан.­

Дуьньядин вири кьуьлерин искусство би­неламиш хьанвай 5 диб ава. Хореографиядин лап виниз тир кукIушрив агакьун патал а дибрал, сад лагьайдалай башла­мишна, галай-галайвал амал авун чарасуз я. Гьибур я чна винидихъ лагьанвай дибар?

Сад лагьайди — дуьз акъвазун (осанка). “Лезгинка” кьуьл чирунин кIвалах дуьз акъва­зунилай башламишзава. Эгер куьн, кьуьл ийи­­дайла, дуьз акъвазнаваз хьайитIа, им квез кьуьлуьнин тахминан 80 процент чир хьанва лагьай чIал я. Гьайиф хьи, къенин юкъуз чавай вири кьуьлерзавайбурун акъвазунин тегьер дуьзди я лугьуз жедач. И кардиз­ гзаф хореографрини кьетIен фикир гузва. Ву­чиз лагьайтIа, итимди ва я дишегьлиди юкь гьалтна кьуьл авун дуьз туш, — гуьрчегдиз ак­вадач  ва кьуьлуьнин мана квахьда.

Кьвед лагьайди — килигунин тегьер.  Вилер ва килигунин тегьер неинки руьгьдин, гьатта инсандин къенепатан дуьньядин гуьз­гуь я. Садра куьне фагьум ая, инсандин хъел квай, шад ва я пашман вядеяр чаз адан виле­рай гьасятда аквада. Лезгинкада килигунин тегьерди кьетIен чка кьазва. Бубайрин девирда кIани рушаз жуван гьиссерикай ачухдаказ­ лугьун кутугнавай кар тушир. Кавказдин жегьилри чпин чинебан “илигунин чIал” туь­кIуьрна ва кьуьл ийидай чIавуз ам ишлемишиз хьана. Дишегьлиди, вичин нубатда, жегьил гададин ишараяр я кьабулун, я ам вичин рикIиз хуш туширди къалурун лазим тир.

Лугьун лазим я хьи, дишегьлидинни итимдин “килигунин чIал” сад хьтинди туш. Эгер итимди кьуьл ийидай чIавуз вичин къуват, ви­кIегьвал, инанмишвал къалурна кIанзава­тIа, дишегьлиди, регъуьвал, утанмишвал ра­иж авун лазим я. КьатIун авачиз гьакI механизмди хьиз кьуьл авун са акьван четин кар туш, кар кьуьлуьникай лезет хкудунал ала.

Пуд лагьайди — гъилер юзурунин те­гьер. Кьуьл ийидайла, гъилер юзурунин дибдин жуьре вирина гьа сад я. Ахпа къвезвайбур а юзунрин жуьреба-жуьре вариантар я. Классикадин лезгинкада абур 6-8 жуьре ава.

Кьуд лагьайди — кIвачер тухунин те­гьер. Кьуьл ийидайла кIвачер тухунин кьуд жуьре ава: простой, кьилди са касдин (месела, са гьихьтин ятIани “кьечIягъун”), “хас тир юзун” (сад-садан гуьгъуьналлай ва я кьилдин юзунар) ва камар (месела, чеченрин жуьре). Винидихъ тIварар кьунвай тегьерриз гьар сад кьилди-кьилди ахтармишна кIанза­вай аспектар ава.

Вад лагьайди — хъвер. Им гьуьжет алай суал я. Бязи хореографри кьуьл ийидай чIавуз итимдин чинал хъвер хьун лазим туш лугьуз гьуьжетарзава. Эгер акI ятIа, тIвар-ван авай ансамблрин кьуьлерзавайбурун, чинал кьуьл ийидайла, вучиз хъвер ала? Гьикьван гьуьжетар хьайитIани, са кар виридаз ашкара я: куьн акъвазнавай тегьер дуьзди, гъилерни кIвачер тухунин жуьре ачухди яз, амма чинал “къван” алаз хьайитIа, куьне ийизвай кьуьлуьни неинки квез, гьакI патавай куьне ийизвай кьуьлуьниз килигзавайбурузни лезет гудач. Чинал хъвер хьуни инсанрин рикIер чими ийида, абуруз шадвал багъишда. Мукьвал-мукьвал чинал хъвер алаз хьурай.

Бедендиз авай хийир  

Чна винидихъ къейд авурвал, лезгинка кьуьл авуникай кьуьл ийизвайдани, патавай килигзавайбуруни лезет хкудда. Амма, лезетдилай гъейри, кьуьл ийиз чируникай инсандин бедендиз гзаф хийирни ава. Гила чун кьуьлуьни гузвай важиблу 10 хийирдикай ра­хан (авайвал лагьайтIа, абур генани гзаф ава).

Гуьгьуьл хкаж хьун (руьгьдин кIубанвал)

Кьуьл авун зегьмет алай кар тирди ва ам гуьгьуьл чIуру яз ийиз тежерди виридаз малум я. Гзафбуру экуьнин зарядкадин чкадал (иллаки хуьрерин агьалийри), лезгинка макьам кутуна, кьуьл ийиз башламишзава. Ихьтин жуьреда абуру няналди чеб гуьгьуьлар шад яз гьиссзава.

Гуьрчег ва дуьз буй

Кьуьл бедендин сагъламвал патал музыкадихъ галаз ийизвай упражненияр я. Эгер йикъа 2,5 сятда лезгинкадал кьуьл авуртIа, инсан 1,5 килодин кьезил жеда.

Дуьз акъвазун

Дуьз акъвазунин тегьер чируниз вири кьуьлера кьетIен фикир гузва. И кар дуьзни я, кIул экъис тавуна, дуьз акъвазун гьамиша важиблу кар я.

Юзунрин тегьер хъсанарун

Лезгинка динамикадин кьуьл я. Ам ийиз чир хьун патал инсандиз зирингвал герек же­да. Са вахт арадай фейила, инсандин юзун­рин­ тегьер­ни хъсан патахъ дегиш жез башла­мишда.­

Зиреквал артухарун

Пешекар кьуьлерзавайбуруз бедендин тIарвилер адетдин инсанрилай 1,5 сеферда тIимил жезвайди фадлай малум я. А кардин сирни кьуьлерзавайбурун жукIумрин (мышцайрин) тIарамвиле ава.

Къекъуьнин гуьрчегвал

Дуьз акъвазуни, хъсан буй-бухахди ва юзунрин тегьерди инсандин къекъуьнин гуьрчегвал арадиз гъида.

Инанмишвилелди килигун

Луьгьуда хьи, бязи вахтара сив рахунилай вилералди гзаф лугьуз жеда. Ийизвай кьуьлуьнин къуват кьуьлзавайдан килигунин тегьердай аквада.

Нурлу хъвер

Чинал хъвер алай инсан гьалтун гзаф хуш кар я. Гьавиляй пешекар кьуьлдайбурун чинал гьамиша хъвер къугъвада. И карди инсандин уьмуьрни яргъи ийида лугьуда.

Ахлакь

Пешекар кьуьлдайбур ахлакьдин жигьет­дай тафаватлу хьун аламатдин кар я. Абурун­ ахлакьдин тафаватлувили бязи вахтара вое­низированный тербиядин система рикIел хкизва. Ада инсандиз вичин гележегдин уьмуьр къайдадик кутаз куьмекда.

(Макъала гьазурдайла интернетдин чешмейрикай менфят къачунва)

Гьазурайди — Эдуард Ашурагъаев