«Гъалибвилин пайда — ислягьвилин пайдах»

Йисар сад-садан гуьгъуьналлаз тарихдиз физватIани, Ватандин ЧIехи дяведин къукърумар чав гилани агакьзама, абуру мадни рикIер тIарзава, Ватан патал кьиле фейи женгера телеф хьайи кьегьалрин гьакъиндай гьайиф чIугваз тазва.

Гитлеран Германияди Советрин Союздал хабарсуз илитIай ва кьуд йисалай виниз давам хьайи мусибатдин дяведи миллионралди инсанрин кьисметриз тIвал яна, гьич тахьай кьадардин къурбандар, телефвилер, барбатIвилер арадал гъана, миллионралди аялар етимрин жергейра туна. Абурун арада кьасумхуьруьнви лежбер Жабраилов Кьасуман рухваярни авай.

Советрин Союздал Германиядин кьушунри вегьейла, хуьруьз дяведикай хабар хьайила, гзафбурун хьиз, колхозчи Кьасуман кефиярни чIур хьанай. Бес жечни, кIвале пуд хва авай. Абурукай Зейнудина 1939-йисалай Яру Армиядин жергейра къуллугъзавай. Зияудин ла­гьайтIа, армиядин жергейриз тухвана кьве варзни алатнавачир.

Зияудина Махачкъаладин балугъчивилин техникум куьтягьнавай. Ар­миядай адан сифте чар Тифлисдай ­хтанай. Кхьенвайвал, адаз ва галай маса аскерризни военный училищеда миномет ишлемишиз, адай ягъиз чирзавай. КIвалевай хвани Ватан кIеве авай чIавуз бажагьат кисна ацукьдай. И кар чизвай Кьасум буба лап дердини кьуна. ЯтIани ада вичин къурхувилерикай хизандиз раижнач, гена абурук руьгь кутаз ­алахъна.

КIвализ хтай чарарай чир хьайивал, Зияудин Запорожьедин чилел ракъурнавай. Душмандихъ галаз къизгъин женгер кьиле физвай. Хуьруьн инсанри фикирнавай хьи, дяве яргъалди фидач, Яру Армияди фашистар барбатIда. Амма агакьзавай малуматриз яб гайила, тестикь жезвайвал, гьалар тарифдайбур тушир. Советрин кьушунри кьулухъ чIуг­вазвай.

Украинадин 1-фронтдин 15-армиядин стрелковый 4-дивизиядин 39-полкуна къуллугъзавай Зияудин Жабраилова вичин юлдашар тир аскеррихъ галаз Донбасс галай патахъ къвезвай фа­шистрин рекьер агалун, душмандиз жезмай кьван гзаф ягъунар кьун, зиянар гун лазим тир. Советрин аскерри чилин гьар са чIиб, хуьр, шегьер патал, чандилайни гъил къачуна, женг чIугваз­вай. Душманди, са куьнизни килиг тийиз, виликди гьужумзавай. Телеф жезвайбурун чкадал мадни цIийи-цIийи частар рекье твазвай. Цавай фашистрин самолетри бомбаяр вегьезвай. Тупарай къурзавай цIу вил ахъайдай мажал вугузвачир. ЯтIа­ни советрин аскерри женг давамарзавай, душмандин къуватар тергзавай.  Са шумуд сеферда къуватар, яракьар артух тир душмандиз рикIелай тефидай ягъунар кьазвай, абуруз виликди гьерекатдай мумкинвал гузвачир Жабраилован полк гьалкъада гьатна, телефвилерни хьана. Къуватар барабарбур тушир. Запорожье, ахпа Донбассни душмандин гъиле гьатна.

Гьа и вахтунда, 1941-йисан ноябрдин вацралай, Жабраиловрин кIвализ викIегь аскердилай чарарни хтанач. Анжах 1942-йисан январдиз хтай чар Жабраиловар патал дерт чIугвадайдаз элкъвена. Зияудин гел галачиз квахьнавайдакай хабар гана.

Гьелбетда, и хабарди хизанрин ри­кIер чIулаварна. Стха Сиражудинни  кьисас вахчунин къастунив ацIана, 1942-йисан сифте кьилерай гуьгьуьллувилелди фронтдиз фена. Сиражудин муаллим тир. Ам Яру Пайдах авай Суворован стрелковый 50-дивизиядин гвардиядин стрелковый 152-полкуниз акъат­на. Ада махсус курсара тупунин наводчиквилин пеше чирнавай.

Винидихъ тIвар кьунвай полкунин 3-батареядин младший сержантди тупунин дестедихъ галаз командиррин гьар са тапшуругъ тирвал, душмандиз еке зиянар гудайвал кьилиз акъудзавай. Жабраилов Сиражудинан шабагьриз талукь чарче адан са женгиникай куьрелди кхьенва.

“1944-йисан 25-августдиз Варшавадин губерниядин Родвиминский уезд­дин Рыбно хуьруьн патарив Рагъ­акIидай патан Буг вацIалай элячIдай женгина Жабраилова вичин туп вацIун къерехдиз тухвана ва дуьм-дуьз яна, чибуруз цIай гузвай душмандин сенгерар ва фашистрин офицерарни аскерар пучна. Женг кьиле физвай вахтунда ада 15 немс, дяведин суьрсет тухузвай автомашин тергна. Душманди ахъаяй мина хъиткьинна, младший сержантдал хер хьана. Амма юл. Жабраилов женг кьиле физвай майдандилай хъфенач. Ада вичи хер ку­тIунна, мад туп кардик кухтуна, душмандин вад сенгер, 2 блиндаж кукI­варна.

Ихьтин викIегьвал къалуруналди, юл. Жабраилова чи подразделенийриз командирри вилик эцигнавай тапшуругъар кьилиз акъуддай мумкинвал гана…”

И кьегьалвиляй З. Жабраиловаз Баркалладин 3-дережадин орден гана.

Зейнудиналай кIвализ чарар лап кьитдиз хквезвай. Ада Кавказ, Сталин­град, Москва хуьзвай женгера иштиракна. 1943-йисуз Зейнудин гел галачиз квахьна лугьудай хабар хтана.

Бубадини дидеди, хизанри хабарар тапанбур хьуник умуд кутунвай. ГьикI ла­гьайтIа,  ихьтин чарарин иесияр хьайибу­руз дяведилай гуьгъуьниз багърияр сагъ­саламатдиз хтай бахтарни акуна. Кьена­, квахьна лугьузвай аскерар ара-ара ахкъатзавай. Госпиталра сагъ хъхьайла. Гьавиляй Жабраиловрини умуд кваз гьафтеяр, йисар акъудзавай. Жегьил не­силди Советрин Союздин оборонадин министерстводин архивдизни, республикадин военкоматдизни чарар кхьенай. Багърийрикай малуматар жа­гъурун патал, амма Жабраиловрин гьа­къин­дай дуьзгуьн малумат жа­гъанач.

Ингье гила, дяве куьтягь хьана 77 йис алатайла, садани гуьзлемиш хъийин тийизвайла, Жабраиловрив Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьайи, квахьай аскеррин гел жагъурзавай Нурмегьамед Мегьамедовалай хабар агакьна: Зияудин Жабраилов Донбассдин стхавилин сурара кучукнава. И кардикай чаз Та­къидин Османович Жабраилова хабар гана.

— И хабар чав кьве варз вилик агакьна. Донбассдиз фидай гьазурвилерни акуна, — лугьузва Т. Жабраилова. — Амма ана махсус серенжемрив эгечIна. Абур куьтягь хьанмазди, чун Донбассдиз ­фи­да.

Нариман Ибрагьимов