Дагъустан Республикада кье­тIен­­даказ хуьзвай тIебиатдин мулкарин (ООПТ) нетижалувал артухарунин ва цIийи ООПТ-ар тешкилу­нин кIва­лахдин важиблувал къвер­давай артух жезва. ТIебиат хуьн па­тал ихьтин мулкар Дагъустан Рес­публикада 25 процентдилай тIимил ту­шиз хьун лазим я, гьакъикъатда ла­­гьайтIа, абурун кьадар республикада 10,6 процентдиз барабар я. Гьаниз килигна, Россиядин Пре­зи­дент­дин “Кье­тIендаказ хуьзвай тIе­би­ат­дин мулкариз — виниз тир нетижалувал” грантдин сергьятра аваз  республикадин край ахтармишунин кIва­лахрин “Кье­тIендаказ хуьзвай тIе­биатдин мулкарин тIал алай месэлаяр” конкурс кьиле туху­нин важиблувал екеди я.

2017-йисан 15-декабрдилай 2018-йисан 10-мартдалди республикадин  край ахтармишунин кIвалахрин  “Кье­тIендаказ хуьзвай тIебиатдин мулкарин тIал алай месэлаяр” конкурс тухузвайдакай малумарнай.

Яшариз килигна пайнавай сад лагьай дестедин арада кьиле тухвай конкурсдин нетижаяр алай йисан 12-ап­релдиз кьунай, кьвед ва пуд ла­гьай­ дестейрин — 16-майдиз.

Конкурсдин тешкилатчияр Да­гъус­тан Республикадин тIебиатдин ре­сурсрин ва экологиядин министерство, “Дагъустандин краеведческий центр” ДРОО, “Дагъустандин государстводин педагогвилин университет” ГОУ ВПО тир.

Конкурсдин макьсад   кьетIендиз хуьзвай тIебиатдин мулкарин къурулуш виликди тухуникай, заповедный къайда машгьуруникай, Дагъустан Рес­публикадин кьетIендаказ хуьзвай  тIебиатдин  мулкарин ирсинал яшар тамам тир агьалийрин ва аялрин  фи­кир желб авуникай ибарат я.

Конкурсди вилик эцигнавай месэлаяр: Дагъустан Республикадин тIе­биатдин тешпигь авачир комплексар ахтармишунин кардал краеведрин фикир желб авун; ООПТ-рив эгечIзавай тегьер хъсанди хьунин фикир арадал гъун — Дагъустан Республикадин тIебиатдин  жуьреба-жуьревал хуьн; республикадин агьалийрин экологиядин жигьетдай культурадин дережа хкажун, абур  ООПТ-ар ахтармишунин, хуьнин ва виликди тухунин месэлаяр гьялунал желб авун; государстводин, гьукуматдинбур тушир тешкилатар ва общественностдин гегьенш къатар тIебиат, Дагъустан Республикада   ООПТ-рин къурулуш хуьнин ва виликди тухунин кардал желбун.

Конкурсдин объектар: кьетIен­да­каз хуьзвай тIебиатдин федеральный важиблувал авай мулкар (заповедникар), Дагъустан Республикадин мулкунал алай  федеральный, региондин ва чкадин важиблувал авай ООПТ-ар. Муниципальный тешкилатдин ООПТ-риз — конкурсдин ишти­ракчи яшамиш жезвай чкайра авай мулкариз  талукьарнавай кIвалахар хушдаказ кьабулзавай.

Конкурсдин кIвалахрин тематика: Дагъустан Республикадин кьетIен­да­каз хуьзвай тIебиатдин вирида­лайни рикI алай  чка; зи муниципальный тешкилатдин ООПТ; зи райондин  ООПТ-дин тIебиатдин летопись (кьунвай чка, винел патан акунар ва накьв, тIебиат, яд, флора ва фа­уна, тIебиатдин календарь ва икI мад); чкадин агьалияр ва ООПТ: эгечIзавай тегьер ва  алакъалу хьун (са ва я са шумуд ООПТ-дин чешнедаллаз); кьилди къачур ООПТ-да экологиядинни гъавурда тунин кIва­лах; кьилди къачур са ООПТ-да инсандин гьерекатри тIебиатдиз ийизвай таъсир ва тIебиат хуьнин кIвалах.

Конкурсдиз 150-далай гзаф ахтармишунрин кIвалахар атана.  Ина яшариз килигна пайнавай пуд дестеди иштиракна: сад лагьай десте — ая­лар ва жаванар (14-18 йис).  И номинацияда  Дагъустан Республикадин юкьван умуми образованидин мектебра, лицейра, гимназийра, алава тир образованидин идарайра ва юкьван пешекарвилин училищейра  кIел­завай аялри иштиракна.

Кьвед лагьай десте — жегьилар (18-35 йис).  И номинацияда  алимри,­ аспирантри, студентри, магистрантри иштиракна.  Пуд лагьай десте.  Ам  чIехи несил (35 йисалай виниз)  патал­ малумарнавай. Номинацияда кIва­лах­завай пешекарри, вузрин преподавателри, ООПТ-рин ва илимдинни ахтармишунрин институтрин къуллугъчийри иштиракна.

Конкурсдин нетижайрин бинедаллаз,  яшариз килигна пайнавай гьар са дестеда призерар (I, II, III де­ре­жайрин дипломантар) тайинарнава, абуруз РД-дин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин министерстводин ва “Дагъустандин краеведческий центр” ДРОО-дин талукь тир дережайрин дипломар ганва. Виридалайни гзаф баллар къазанмишай ахтармишунрин кIвалахри яшдиз ки­лиг­на пайнавай гьар са дестеда сад ла­гьай 2, кьвед лагьай 3 ва пуд лагьай 3 чка кьунва.

Конкурсда иштиракун патал кьабулай  амай вири кIвалахрай “Да­гъус­тандин краеведческий центр” ДРОО-дин грамотаяр гана. Конкурсдин вири кIвалахар акъудун патал гьазурзавай “Дагъустан Республикадин кьетIен­да­каз хуьзвай тIебиатдин мулкарин  тIал алай месэлаяр” ктабда гьатда.

Ислам Мегьамедов,
“Дагъустандин краеведенидин центр” ДРОО-дин правленидин председатель