Чан аламайтIа, алай йисуз дяведин ва зегьметдин ветеран Искендер Алекберович Къазиева 100 йис къейддай. 1924-йисуз дидедиз хьайи ада аял йисар Ахцегь райондин Чеперин хуьре  кечирмишна. Ина И. Къазиева 8-класс куьтягьна. Вахт дяведилай виликанди ва заланди тир. Дяве башламишна. А вахтунда адан 17 йисни хьанвачир. 1941-йисан 24-июндиз чIехи стха Али дяведиз фена, пакадин юкъуз лагьайтIа, буба Алекберни. Али Искендералай пуд йисан чIехи тир, бубадин 43 йис тамам хьанвачир. Фронтдай абуру чи чил душмандикай хуьзвайдакай, фашистри чIехи къуватралди Ватандал гьужумзавайдакай кхьизвай. Къати женгера иштиракай бубани хва залум дяведай элкъвена хтанач.

— Зазни фронтдиз физ кIанзавай, — рикIел хканай Искендер Алекберовича. — Жаван тирвиляй зун  военкоматдин къуллугъчийри кIвализ рахкурза­вай. Армиядиз рекье тун патал зун ирид сеферда арза гваз военкоматдиз­ фенай.  ЦIемуьжуьд йис тамам хьанвачиртIани, 1942-йисан февралдиз Искендер Къазиев Тифлис шегьер­диз рекье туна. Ина адакай ВПУ-дин (военно-пехотный училище) курсант хьана. А йисара душман Кавказдин дагълара авай. Училищедин курсантрикай энгелвал авачир 2-кьилдин саднавай стрелковый полк туькIуьрна.

— Фронтдиз рекье гьатзавайла, — рикIел хканвай ветеранди, — бубади кIвалин майишатдин кIвалахра куьмекар гун, фронтдиз рекье гьатиз чалишмиш тахьун патал зун кIевелай тагькимарна. КIвале диде Суна, вахар Заидат ва Аминат амай эхир. Тифлисда авайла, ваха заз чарар кхьизвай. Бубади ва стхади къати женгера иштиракзавайдакай заз хабар авай.

Буба Алекбер Къазиев телеф хьуниз талукь яз Дагъустандин «Назовем поименно» ктабдин (2-том) 209-чина­ кхьенва: «Къазиев Алекбер Алекбе­ро­вич, 1898-йисуз дидедиз хьайи ам ­Ахцегь райондин Чеперин хуьряй я. Армиядиз Ахцегь РВК-ди эверна. 17-стрелковый полкунин жергедин ас­­к­ер. 1943-йисан 6-июлдиз хирерикди­ 1896-нумрадин СЭГ-да рагьметдиз­ фе­на. Кучукнава: Ивановодин область­, Шуя шегьер, Троицкий сурар».

Дяведилай кьулухъ хизандиз чир хьайивал, немсерин минади Алекберан чапла патан гъил галудна. Ам Ивановодин областда далу патан госпиталда рагьметдиз фена. Стха Али гьина телеф хьанатIа ва гьина кучукнаватIа, малум туш.

Кьвед  лагьай кьилдин стрелковый полк Кавказдин Санчардин гирве хуьн патал рекье тунвай. Фашистри фронтдин и участокдиз «Эдельвейс» дивизиядай тир полкар ракъурна. Дивизиядин аскеррал чIулав партал алай. Къазиеван батальондин командир ВПУ-дин штабдин начальникдин виликан замес­титель капитан Перепелятников тир. Ада Искендераз мукьвал-мукьвал жавабдар тапшуругъар гудай.

— Са сеферда йифиз капитанди зун ва яшлу кьве осетинви женгинин тапшуругъ тамамариз рекье туна, — рикIел хканай Къазиева. — Малумар тавуна, немсерин сенгеррив агакьайла, гранатар гадариз ва карабинрай цIай гуз, чна абурук къалабулух кутун лазим тир. Са чувал гранатрив ацIурна, чун рекье гьатна. Немсер чалай вине авай. Абур  къванерикай эцигнавай чкайрин кьулухъ чуьнуьх хьанвай. Зун винелди хкаж жезвайла, галай юлдашар чалай кьулухъ галамукьна.Чи ва немсерин арада амайди саки 30 метрдин мензил тир. Еке къванцин кьулухъ чуьнуьх хьайи зун инихъ-анихъ килигна.

Къванерихъ галай фашист акурла, за адал гранат, гуьгъуьналлаз кьвед лагьайдини гадарна. Ягъунар саки 20 декьикьада давам хьана. Немсер секин хъхьайла, за абурал мадни са гранат гадарна. Мад юзун акатай фашис­три пулеметрай ва минометрайни ягъиз­ башламишна. Зун еке къванерин арада авай гуьтIуь кIама чуьнуьх хьана. Кьуд пата гуьллейрин уьфт авай. Йиф мичIиди тир. Немсеривай чпел гранатар гьинай гадарзаватIа, сакIани кьатIуз  жезвачир…

Искендера и йифиз, кьве сеферда чка дегишарна ва немсерал гранатар гадарна. Гьа икI ада абурув ксузни вуганач. КIанзавайдини гьа и кар тир. Аквадай гьаларай, чи командирри, теспачавал ишлемишуналди, маса участокда душмандин далу  патаз махсус десте рекье тунвай.

Женгинин тапшуругъ тамамарай Ис­кендер батальондин штабдиз хтана­ ва капитан Перепелятниковаз вичел хер хьанвайдакай лагьана. Капитанди ам санчастуниз рекье туна.

1943-йисан 14-мартдиз И.Къа­зие­ван эрчIи кIвачел хер, хьана. КIвачел ахкьалт  хъувурдалай кьулухъ И.Къазиев запасда авай 184-стрелковый полкунин жергейриз акъудна. Са вацралай  ам взводдин командирдин куьмекчивиле тайинарна, запасда авай 110-стрелковый полкуниз рекье туна. 1943-йисан августдиз адан гъилел мад хер хьана. Медсанбатда сагъар хъувурдалай кьулухъ Искендер Алекберович полкунин артиллериядин 23-управленидиз рекье туна. Ина ада 1944-йисан 20-майдалди душмандихъ галаз женг чIугуна. Адаз Крым азад ийидай женгера иштиракун кьисмет хьана.

И.Къазиев Кенигсбергдал кьван женгинин рехъ фена. Дяведилай кьулухъ ада Каунас шегьерда къуллугъ давамарна.

Искендер Къазиев «Жуьрэтлувиляй» медаль ва «Яру гъед» орден гун патал къалурнавай. Амма Тифлис шегьерда авай армиядин штабдиз  документар тухузвай самолет чкадив агакьнач: душманди ягъуникди ам  рекье кана. Гьа икI, адав шабагьарни агакьнач. КIвализ И.Къазиев хурудал «Женгинин лайихлувилерай» ва «Кенигсберг къачунай» медалар алаз хтана.

1948-йисуз И.Къазиев Мискискарин хуьряй тир Гуьлбесал эвленмиш хьана. Абуру пуд аял тербияламишна. Гуьлбес 2000-йисуз рагьметдиз фена.

Искендер Алекберович яратмишдай инсан тир. Ада 22 ктаб чапдай акъудна: романар, повестар, гьикаяяр, фольклор.1960-йисуз адан «Смоленскдин чилел» ктаб чапдай акъатна. Журналистикадал ам гьеле 1952-йисалай машгъул жезвай­. Вичин уьмуьрдин эхиримжи йисара ада «Фронтдин мемуарар» ва «Футуроло­гиядин фикирар» ктабрин винел кIва­лахзавай. Дяведин ва зегьметдин ветеран Искендер Къазиев 95 йисан яшда аваз 2019-йисуз рагьметдиз фена.

Нариман Мамедов, журналист