Газетдин виликан нумрада чна республикада коронавирусдин вилик пад кьун патал кардик кутунвай Оперштабдин нубатдин заседанидал тIугъвалдихъ галаз алакъалу са жерге серенжемар кье­зиларнавайди раижнай. ТIугъвалдив виликан хьтин гьайбат гумачтIани, кьенерар гъиляй ахъайна виже къведач. И ва здравоохраненидин кар алай маса месэлайрикайни алатай гьафтеда Махач­къалада “Дагъустан” РИА-дин майдандал “Ачух власть” серенжемдин сергьятра аваз кьиле фейи пресс-конференциядал РД-дин здравоохраненидин министр  Татьяна  Беляева  ва Роспотреб­надзордин Дагъустанда авай Управленидин регьбер, Дагъустандин кьилин санитарный духтур  ­Николай  Попов  гегьеншдаказ рахана.

— Алай йисан 15-гьафтедилай инихъ ковид азар акатнавайбурун кьадар тIимил жез башламишна, эхиримжи гьафтейра ахьтинбурун кьадар 3-5-далай виниз туш. Азар акатнавайбурун кьадар тIи­мил хьуниз, гьелбетда, коронавирусдиз акси рапар янавайбурун кьадар винизди хьуни, лугьурвал, коллективный иммунитет арадал атуни куьмекна. Къенин юкъуз Республикадин садакай масадак акатдай азаррин центрада (РЦИБ) вирусдин азар квайбур патал 25 чарпай кардик кума. Инал лугьун лазим я хьи, азарлу хьайибур вири ко­ро­навирус квайбур туш. Идалай виликни, яни ковид пайда жедалдини, жигеррин азаррикди инсанар начагъ жезвайди тир. Коронавирус квани, квачни чирун патал тестрикай менфят къачун давам жеда. Республикадин медицинадин вири идарайра абур лазим кьадарда ава, — гъавурда туна Татьяна Васильевнади.

Малум хьайивал, жуьреба-жуьре чешмейрин делилралди, республикадиз 1,5 миллиондилай ви­низ туристар атун мумкин я. Гьаниз ки­лигна, коронавирусдиз акси рапар ягъунин месэла гуьз­чиви­ликай хкудна виже къведач. ИкI, рапар ягъуналди къазанмишиз алакьнавай коллективный иммунитет лазим дережада аваз амукьун патал гьар зур йисалай коронавирусдиз акси раб хъияна кIанда.

И месэладихъ галаз алакъалу яз Николай Павлова къейд авурвал, алай вахтунда чи регион­да “Спутник V” вакцина ава. Азардиз акси яз зур йис ала­тайла (ревакцинация) раб хъиягъун патал, яни ви­ликдай янавай вакцинадилай аслу тушиз, “Спутникдин” гьи компонентдикай хьайи­тIани менфят къачуз жеда.

— “Спутник V” вакцина ягъуни международный сертификат къачудай ва къецепатан уьлквейриз фидай мумкинвал гузва. Виринрай хьиз, Дагъустандайни инсанар гьяждал физвай алай вахтунда идахъ еке важиблувал ава. ГьикI хьи, Саудовский Аравиядиз рекье гьатзавайбурухъ къецепатан уьлквейриз фидай мумкинвал гузвай паспортдихъ галаз санал коронавирусдиз акси раб ягъун тести­кьар­завай сертификатни хьун чарасуз я. Аниз фидай ихтияр гузвай вакцинайрик Россияда акъуднавайбурукай анжах са “Спутник V” ква, — алава хъуву­на Дагъустандин санитарный кьилин духтурди.

Дугъриданни, инсаниятдиз тIугъвалрикай къурхулувал вири девирра хьана, абур инлай кьулухъни­ квахьун мумкин туш. Исятда дуьньядин 30-да­лай виниз уьлквейра чкIанвай (950 дуьшуьш дуьздал акъуднава) маймунрин цIе­гьер къалабулух кутазвай месэлайрикай сад я. Ина авай “хъсанвал”­ ам я хьи, маймунрин цIегьер жагъанвай уьлквейрихъ галаз Рос­сияди авиаалакъа атIанва. Идалайни гъейри, и вирус лап мукьувай ва яргъалди ала­къа хьайи­ла акатзава. Вирус акатунин вахтни (ин-ку­ба­цион­ный период) лап куьруьди я — ам акатнамазди, инсандин бе­дендал гьасятда тварар, пихер, хи­рер акьалт­зава. ЦIийи вирусдин вилик пад кьун патал чи рес­публи­када гьихьтин кIва­лах тухуз­ва­тIа, Рос­потреб­над­зор­дин РД-да авай­ Уп­­­рав­ленидин регьберди суьгь­бетна.

— Россиядин мулкарал инсанар къведайбурукай чи республикада 5 чка ава: аэропорт, порт ва Мегьа­рамдхуьруьн районда авай пуд КПП — Ярагъ-Къазмайрин, Тагьирхуьруьн-Къазмайрин ва Фи­лерин. Анрин къуллугъриз маймунрин цIегьери­кай хабар ава. Абуруз герек чирвилер ганва, азарлуди жагъай­ дуьшуьшда тади гьалда лазим серенжемар кьабулдай мумкинвал авазва, — хабар гана Н.Попова.

Адан гафаралди, алай вахтунда Роспотребнадзордин РД-да авай Управленидин къуллугъчийрик, гьакI здравоохраненидин министерстводик къалабулух кутазвай маса месэла ава: ам­ни конго-крымский геморрагический къиздирмадиз (ККГЛ) талукьди я. Дагъустанда алатнавай 5 вацра и азар дуьздал акъудай дуьшуьшар хьанва, гьа гьисабдай яз ам хенцIерикайни акатзава. Гьаниз килигна, ККГЛ вуч ятIа, ам гьикI акат­заватIа, республикадин мулкарал хенцIер аваз хьун мумкин тир чкайрикайни малуматар кхьенвай чарар республикадин турагентствойриз рекье тунва. Кьилди къа­чур­тIа, ада тIебиат­дал ял ягъиз физвай­ ксари беден кIевдай пек-партал алукIун, ачух чкайриз хен­цIерикай хуьдай дарманар (репелленты) ягъун меслят къалурзава. Мадни и азардин вилик пад кьун патал Дагъустандин муниципалитетриз паркар, скверар ва общественный чкаяр хенцIе­рикай дезинфекция (акарицидная обработка) авунин жигьетдай тапшуругъ ганвайди, идалайни гъей­ри, аялрин лагеррин мулкарал ихьтин кIва-лахар виликамаз (яни анра ял ядай вахт башламиш жедалди) кьилиз акъуднавайди къейдна.

Пресс-конференциядал ковиддик азарлу хьайи ксарин реабилитациядиз талукь месэла веревирдна. ИкI, Татьяна Беляевади къейд авурвал, коронавирус акатай вири ксари, чеб яшамиш жезвай чкайрин поликлиникайриз фена, участокдин духтурди къалурай анализар вахкун­ ­чарасуз я. ГьикI хьи, сагъ хъхьана, тамам са йис­ ала­­тайлани, азардин чIуру таъсирди ин­санар кьиникьал гъизвай дуьшуьшарни ава. Анализрал бинеламиш хьана, участокдин духтурди лазим серенжемар кьабулун, гьа гьисабдай яз азарлу хьайи кас реабилитациядин центрадиз рекье тунни лазим я. Адан гафаралди, ковиддикди азарлу хьайибурун диспансеризация пуд паюникай ибарат я:  сифтегьан килигун (осмотр), анализар вахкун (эгер анализар пайгарбур туштIа), пуд лагьай паюна азарлудан гьал мадни дериндай ахтармишна кIанда.

Журналистри гьукумдин ор­ган­рин векилриз Каспий гьуьл чиркинарун давам хьуниз, идахъ галаз алакъалу яз (эхиримжи са шумуд йисуз хьиз) цIини ана чуьхуьнагар авунал къадагъа эцигуниз ва маса месэлайриз талукь суаларни гана.

Мугьманри Каспий гьуьлуьз талукь месэла гзаф муракабди тирди къейдна, ам Роспотребнадзордин гуьзчивилик квайдахъ, гьакI РД-дин гьукуматди комплексный кIвалах кьиле тухузвайдахъ инанмишарна.

Рагнеда Рамалданова