(Гьикая)
Апрель куьтягь хьана, май атанвай. Батарея цIийи чкадив экв ахъа жез-тежез агакьна. Командирди эмирна: куьруь са вахтунда хандакIар эгъуьнин, техника чка-чкадал туькIуьрна, душмандиз таквадайвал кIевирна, батарея женг тухудай гьалдиз гъин…
ЦIун кIвал гьеле атана агакьнавачир ва лап атанваз хьанайтIани, фу недай мажал садазни авачир. Аскеррин са пай хандакIар эгъуьниз гатIуннавай, муькуьбуруни техникадин аявалзавай. Кьунвай позиция хъсан чкадаллай: гьам душман галай патахъай кьакьанда авай, гьамни батарея акъвазнавай гъвечIи таладин кьуд пад верхин тарари кьунвай. Анжах цавай самолетдай тухудай разведкадиз ам алай чка акун мумкин тир.
Капитанни галаз техника чуьнуьхарун патал хилер- пешер атIуз руказ фенвай Гьемзе дестедихъ галаз кьулухъ элкъвейла, марф акадна. Капитанди аскеррик тади кутуна:
— Звера, звера! Кьве сят вахт ава чаз, командир кьулухъ элкъведалди чна вири гьазурвилер куьтягьна кIанда!
Пешерин еке чихелар авай парцин машин лепе гуз-гуз батарея акъвазнавай таладихъ хквезвай. Аскерри, нажахар, перер гъилера аваз, адан гуьгъуьна зверзавай. Цив ацIанвай хандакIдив агакьайла, шоферди машин явашарна. ВучдатIа лугьуз, эмир гуьзетзавай арада, шуьшеяр авачир кабинкадиз кьулухъай капитан рахадай ван атана:
— Вуч акъвазнава вун хеб хьиз? Ягъа хандакIдиз, гьала! Квехъай кичIе я ваз?..
Капитандин ван атана, викIегь хьайи аскерди газ гана, машин хандакIдиз вегьена. Анаг пара дерин тушир, амма гьяркьуь ва яргъи тир. Кьулал кьван агакьна, машинди чкадал чархар элкъуьрна. Шоферди машин са шумудра кьарада кьулухъ-виликна, амма машин вилик хъфенач. Аксина, гила адан кьулухъ галай чархарин чIехи пай чиле гьатнавай. Атана агакь хъувунвай аскерарни, капитан вични циз гьахьна, рум гана, машин хандакIдай акъудна. Вири кьилелай кIвачелди кьарадай кьацIанвай: чархарикай кьар галаз хкатзавай ятари виридан чинарни кваз асуннавай. Амма кьаради кьацIурайвал, акъваз тавуна авахьзавай къвалдин ци абурун чин-гъил чуьхуьн хъувуна.
Сятдин цIусадаз кIвалахайла, вад километрда авай хуьруьз тапшуругъдиз фенвай командир хтана ахкъатна. Ада хъсан хабар хканвачир: кьве югъ вилик, гатана-яна, хуьряй акъуднавай фрицар, ял яна, кьлухъди элкъвезва. Разведкади хабар гузвайвал, вилик квай чIехи женгерин жигьетдай кьетIен метлеб авай а хуьр немсериз вуч хьана-тахьана, мад вахчуз кIанзавай…
ГьакI хьунни авуна: вири гьазурвилер куьтягь жез-тежез, немсерин танкар малум хьана. Пуд сятдилайни гзаф давам хьайи гъавгъа немсерин хийирдиз куьтягь хьун мумкин тир: гьам техникадин, гьамни аскеррин сан абурун пата пара тир. Амма кьулухъай хтана агакь хъувур къуватри са легьзеда гьалар чи хийирдиз дегишна: фашистар, гатанвай кицIер хьиз, кьулухъди галчIур хъхьана.
Гьам гишин тир, гьамни галатнавай чи аскерриз ял ядай мажал хьана.
Лап гъвечIи араяр гуз къвазвай марфади аскерри эгъуьннавай хандакIар метIехъди цив ацIурнавай. Кьейибур анихъ акъвазрай, хер алайбур акъудна, санчастунив агакьариз жезвачир. Душман кьулухъ хъфенвайтIани, цIай гун атIанвачир. Гуьллейрин ван акI къвезвай хьи, на лугьуди, абур лап гьа япун кIаняй физва. Къафунрив ацIанвай бочкаяр авай машин таладин юкьвал аламай. Гишин тиртIани, садани анихъди физ жуьрэтзавачир…
Хер тахьанвайбурукай сад Гьемзе тир. Ам муькуь сагъбурухъ галаз хер алайбур са патахъ авунал машгъул тир. ХандакIдин са кьил кьакьанда аваз, ана яд акъвазнавачир, хер алайбур абуру гьанихъ тухузвай. Кьил хандакIдикай хкудун мумкин тушир — дуьшуьшдин гуьлледиз туьш хьунин кичIевал авай, гьавиляй аскерри кьве къат хьана кIвалахзавай. Нубатдин хер алайдан патав атана, са герен ял ягъиз цуквал ацIукьайла, Гьемзедин вилер цин къене ярх хьанвай са аскердин чинал фена. Яхун, кьацIанвай чинай мягьтелдиз кьве хци вил адаз килигзавай. Дикъет гана килигайла, Гьемзедиз и вилер танишбур хьиз хьана, гьа и береда хер алайдан вилерни зайифдаказ хъуьрена: ягъалмиш хьанвачир, цуквал ацIукьнавайди адан хуьруьнви тир…
— Вун Шамил тушни? — жузуна Гьемзеди, ам гьелеквиляй вич-вичел хтанвачир.
— Вун Гьемзе тушни? — гьа са макъамда хайи чIалан ван атана Гьемзедиз. Це ярх хьанвай аскердин накъваривди ацIанвай вилер зайифдаказ хъуьрезвай.
Гуьгъуьнлай куьмекдиз агакьнавай батареядин аскер тир Шамилан метIен кIвалакIда гуьлле акьунвай. Ада иви гзаф квадарнавай, гишинвилини вичин кар аквазвай. Гьемзе гъавурда гьатна: гьикI жен-тежен, тIуьн жагъурна кIанда. Шамил гъиляй фин мумкин тир. Фикир хъийидай вахтар амачир, гьерекатна кIанда. Амма гьикI? Гъилин кIаник са къабни квачир. Адан вил аскерри гъиликзавай ведреда акьуна. Фад ведре шутхунна, акъатна хандакIдай, хурухъ-хурухъди хуьрекдин бочкаяр авай машин галайнихъ галчIур хьана. Гуьллеяр лап патав аватзавай, амма Гьемзедиз къайгъуни тушир. Ам машиндив агакьна, кIвачел къарагъна хкадарна, адан винел акьахна «Каша» кхьенвай бочкадин сив ахъайна, ведре кяна, хапIа акъудзавай, билегда гуьлле акьуна. Амма ада ведре ахъайнач, муькуь гъилив ялна акъудна, атайвалди кьулухъ элкъвена. Гъиликай кватай ивидин стIалри ведредавай икьи хапIа яру авунвай. Акуна, аскерри гьужумна Гьемзедал. Кар а кар тушир, икI хьайитIа, Шамилал затIни гьалтдач. Мад сеферда бочкайрин патав хъфиз жеда лагьайтIа, таб я. Гьамиша бахтуни гъидайди туш! Гьемзеди хер алай гъиливди, гьяркьуь къуьнеривди аскерриз хуртIар гана, вич Шамилав агакьарна.
Гьавадик хурушумар акатайла, батареяди мадни хтана агакь хъувунвай къуватар галаз гьужумна немсерал. Хейлинбур кукIварна, есирда кьуна, амайбурни кат хъувуниз мажбурна…
…Шамилни, Гьемзени дяведай сагъ-саламатдиз хтана, кьведани кIвал-югъ кутуна, гьарма сад вичин хизанрихъ галаз кьуьзуь хьана. Вахт атайла, дуьнья дегишна…
22.11.2019
Намик Ферзалиев
