Чна гьар йисуз уьлкведин ва пешекарвилин гзаф кьадар суварар, лишанлу йикъар къейдзава. Амайбурув гекъигайла, абурукай шаддаказ, гзаф кьадар жаванрин, жегьилрин иштираквал аваз ва жуьреба-жуьредаказ кьиле тухузвайди жегьилрин йикъаз талукь сувар я. 12-август Виридуьньядин жегьилрин югъ я. Ам 1998-йисан 8-12-августдин йикъара Лиссабонда кьиле фейи жегьилрин крарин рекьяй министррин Виридуьньядин конгрессдал теклиф гайидалай гуьгъуьниз ООН-дин Генеральный Ассамблеяди 1999-йисан 17-декабрдиз, махсус къарар акъудна, тайинарнай. Сифте сефер яз жегьилрин Международный югъ 2000-йисан 12-августдиз къейдна. Анлай инихъ гьар йисуз жегьилрин йикъаз талукь мярекатар тешкилзава.
Вуч я жегьилрин йикъан макьсад? Дуьньядин вири государствойрин кьилера авайбуруз жегьилрихъ чпин муракаб месэлаяр авайди, абур гьялунин карда куьмек гана кIанзавайди, алем вилик финин карда жегьилрилайни гзаф аслу тирди къалурун, рикIел хкун я.
Гьар йисуз жегьилрин Международный югъ са гьихьтин ятIани лишандик кваз тухузва. Мисал яз, жуьреба-жуьре йисара жегьилрин йикъан темаяр ихьтинбур тир: «Дуьнья вилик тухунин карда жегьилрин алахъунар», «Саналди кесибвилихъ галаз женг чIугван», «Жегьилар ва психикадин сагъламвал», «Жегьилар ислягьвилин терефдарар я»…
Алай вахтунда дуьньяда 15-йисалай 24 йисал къведалди авай жегьилрин кьадар 1,27 миллиардилай алатнава. 14-йисалай 35-йисалди авай жегьилрин кьадар мадни гзаф я. Абуру алемдин агьалийрин са пай тешкилзава. Им зурба къуват я.
Гьа са вахтунда къейд ийин хьи, жегьилрин месэлайриз талукь яз гьазурай Виридуьньядин докладда къалурнавайвал, гьар цIуд лагьай аял къизгъинвилер, дяведин гьерекатар авай уьлквейра яшамиш жезва. Зур миллиард жегьилар лап кесибвиле ава. 24 миллион аял ерли школайриз физвач. Гьар юкъуз 30 агъзурдалай виниз аялар, жаванар кашакди рекьизва. 7 агъзур жегьил ВИЧ-инфекциядик начагъ жезва. Наркотикар ишлемишзавай жаванрин, жегьилрин кьадар йикъалай-къуз артух жезва. ГьакI — и тIегъуьндик телеф жезвайбурни.
Россиядин Федерацияда исятда 42 миллиондив агакьна жегьилар яшамиш жезва. Абурукай 10,6 процентди кIелзавач, кIвалахзавач, я гележег патал пешени къачузвач.
18-34 йисара авай жегьилрин арада эркекри — 16,1 млн, рушари 15,5 млн тешкилзава. Уьлкведин кеферпатан регионра — гадаяр, кьибледин субъектра рушар гзаф я.
17-25 йисара авай жегьилрикай 27 процентди вузра кIелзава. 90 процент гадайрини рушари халкьдин майишатдин вири хилера зегьмет чIугвазва.
Чи мухбир
