Исламдин эдебар ва ахлакьар

(Эвел — 6-7, 9-12, 14-16, 19-28-нумрайра)

  1. Ибн Масъуд асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гузва, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз), няни хьайила, лагьана: “Амсайна ва амса аль мульку лиЛлягьи, валь-гьамду лилЛягьи, ля илагьа илла лЛагь вагьдагьу ля шарика лагьу, лагьуль-мульку ва лагьуль-гьамду вагьува аля кулли шайъин къадир. Аллагьумма инни асъалука хайра гьазигьи аль-лайлати ва хайра ма баъдагьа, ва агIузу бика мин шарри гьазигьи аль-лайлати ва шарри ма баъдагьа?. Аллагьумма инни агIузу бика миналь-касаль ва суъиль-кибари, Аллагьумма инни агIузу бика мин гIазаби ннари ва гIазаби-ль-къабри” (мана): “Нянин вахтуниз гьахьна чун ва нянин вахтуниз гьахьна (ви­ри) агъавал­ Аллагьдиз талукь яз, ва гьамд хьуй Аллагьдиз, авач илагьи Аллагьдилай гъейри, сад я Ам, авач Адаз шерик, Адаз талукь я агъавал (ие­сивал) ва са Адаз талукь я вири гьамд, ва ам гьар са кардал къудратлу я. Я Аллагь, за Ва­вай тIалабзава хийир и йифен ва хийир адалай гуьгъуьна авай, ва за жув хуьн тIалабзава писвилерикай и йифен ва писвилерикай адалай­ гуьгъуьна авай. Я Аллагь, за жув хуьн тIалаб­зава кагьулвиликай ва кьуьзуьвилин писвилерикай. Я Аллагь, за жув хуьн тIа­лаб­зава ЦIун азабдикай, ва сурун азабдикай”.

И гьадисдин маса риваятда алава хъувунва: “Ва экуьнин вахт алукьайла ада (Пайгъамбарди) (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз), и дуьа лагьана: “Асбагьна ва асбагьа-аль мульку лиЛлягь…” (ма­на): “Экуьнин вахтуниз гьахьна чун ва экуьнин вахтуниз гьахьна (вири) агъавал Аллагьдиз талукь яз…) (Муслим).

  1. Абу-Гьурайра асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гузва: Абу-Бакр асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Я расу­ла-Ллагь (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз)! Буюрмиша вуна заз гафар, за лугьудайвал экуьнин вахт алукьайла ва нянин вахт алукьайла. (Пайгъамбарди) (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана: (мана) “Лагь: Аллагьумма гIа­лималь-гъайби ва шшагьадати фатIира ссамавати валь-ардзи, Рабба кулля шайъин ва мали­кагьу, ашгьаду алля илагьа илля анта, агIузу би­ка мин шарри нафси ва мин шарри шайтIани ва ширкигьи”. Ада (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана: “Лагь и дуьа экуьнин вахт алукьайла ва нянин вахт алукьайла ва вун ксудай чкадал ацукьайла) (Тирмизий). (Мана): “Я Аллагь! Ца­ва­рин­ ва чилин Халикь, гъайб — крарни ва аш­кара­ крарни (вири) Чизвайди, вири шейэрин Раб­би ва Иеси, за шагьидвалзава: авач илагьи­ Валай­ гъейри, за Вавай зун хуьн тIалаб­за­ва зи чан­дин­ (нефсинин) писвилерикай ва шей­тIан­­дин писвилерикай ва адан (ада эверзавай) ширкдикай”.
  2. Шаддад ибн Авс асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гузва: Гьакъикъатда, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лугьузва: “Саййидуль -истигъфар ан йакъула аль — гIабду: “Аллагьумма анта рабби, ля илягьа илля анта халакьтани ва ана гIабдука ва ана гIаля гIагьдика ва вагIдика, мастатIагIту. АгIузу бика мин шарри ма санагIту, абуъу ляка би нигIматика гIалаййа ва абуъу би занби, игъфир лий, фаиннагьу ля ягъфиру аззунуба илля анта”. Ада (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) ла­гьа­на: Ни а дуьа лагьайтIа йикъан кьиляй инанмиш яз адахъ ва эгер ам а юкъуз кьейи­тIа, няни жедалди, ам Женнетдин эгьлийрикай жеда. Ва ни ам лагьайтIа нянриз вич инанмиш яз адахъ ва эгер ам кьейитIа экв жедалди, ам Женнетдин эгьлийрикай жеда” ­(Бухарий). (Гьадисдин ма­на): “Астагъфир (туба) авунин виридалай кьилин (зурба, агъа) дуьа я: “Я, Аллагь! Вун я зи Рабби, вуна зун халкьнава ва зун Ви бенде я, ва зун Ви икьрардал (агьтдал) ва вяддал завай алакьдай кьван ала. За Вавай жув хуьнин куьмек тIа­лабзава за авур крарин писвилерикай, за хиве кьазва Ви няметар заз ганвай, ва за хиве кьазва зи гунагьар, гъил къачу абурулай, гьакъикъатда, гунагь багъишламишдайди анжах Вун я!”.
  3. Абдуллагь ибн Умар асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лугьузва: “Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) гьар нянихъ ва я гьар экуьнахъ и дуьаяр гьич садрани турди тушир “Аллагьумма инни асъалука аль-гIафията фи-дунья валь- Ахирагь, Аллагьумма инни асъалука аль-гIаф­ва валь-гIафията фи дини ва дуньяйа ва агьли, ва мали. Аллагьумма устур гIаврати ва амин равгIати, Аллагьумма игьфазни мин байни ядаййа ва мин хальфи ва гIан ямини ва гIан ши­мали ва мин фавкъи ва агIузу би гIазаматика ан угътала мин тагьти” (Абу Давуд). (Мана): “Я Ал­лагь! Гьа­къи­къатда, за тIалабзава Вавай (заз) (тамам) саламатвал гун и дуьньядани ва Эхиратдани, Я Аллагь! Гьакъикъатда за Вавай тIа­лаб­зава афа (гъаф) авун ва (тамам) сала­мат­вал зи диндин, ва дуьньядин (яшайишдин), ва хизанрин, ва малдин (эменнидин) гьакъиндай. Я Аллагь! КIева (чуьнуьха) зи нукьсанар, авра­тар (айибар), ва хата­суз ая (зун) зи (вири) къурхувилерикай (хуьх зун кичIдикай, пашманвиликай, къалабулухдикай). Я Аллагь! Хуьх Ву­на зун зи виликайни, зи кьулухъайни, зи эрчIи патахъайни, зи чапла патахъайни, зи винидихъайни, ва за жув хуьнин куьмек тIалабзава Ви ЧIехи­вилиз (Зурбавилиз) килигна зун зи агъади­хъай (кIа­никай) бейхабардиз кьин (чил уьцIена, залзаладик акатна…).
  4. Абу-Гьурайра асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гузва: “Заз ван хьана Аллагьдин Расулди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лугьуз: “Валлагьи, гьакъикъатда, за астагъфир ийизва Аллагьдиз ва туба ийизва Адаз са йикъан къене пудкъанни цIудалай артух сефер (яни Астагъфируллагьа ва атубу илайгьи лугьуз)” (Бухарий).
  5. Усман асгьабди (Аллагь рази хьурай ­вичелай) хабар гузва: “Заз ван хьана Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва ­саламар хьурай вичиз) лугьуз (мана): “Гьи ­(Аллагьдин) бендеди лагьайтIа гьар экуьнахъ ва гьар йифен нянрихъ: “БисмиЛлягьи аллязи ля ядз?урру магIа исмигьи шайъун филь ардзи ва ля фис-самаи вагьува самигIуль-гIалим (пуд сеферда), адаз са куьнини зарар гудач” (Тир­мизий). (Мана): “Аллагьдин тIвар­цIелди (за жув хуьн тIалабзава) Вичин тIвар кьурла са шейинини зарар гун тийидай, я чилелай я цавай, ва Ам Ван Къведайди, Вири Чи­дайди я!”.
  6. Абдуллагь ибн Абза асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) хабар гузва: “Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) пакаман вахт алукьайла лу­гьузвай: (Асбагьна гIаля фитIратиль Ислам ва калимати аль-ихлас ва дини набиййина ­Мугьаммадин (къуй Аллагьдин патай са­лават ва саламар хьурай вичиз) ва милляти абина Ибрагьим — гьанифан муслиман ва ана миналь -мушрикин” (ан-Насаий). (Мана): “Чаз экуьнин вахт алукьна чун Исламдин тIеби­атдал алаз, ва тавгьиддин келимадал алаз, ва Ибрагьиман диндал алаз гьаниф яз, мусурман (Аллагьдиз итIа­атлу­ди) яз, ва туш зун ширкзавайбурукай”.

Ямин  Мегьамедов,

диндин рекьяй алим