Украина цIийи фашистрикай михьун, Донбасс хуьн паталди чи армияди махсус серенжем кьиле тухуз эгечIунихъ галаз сад хьиз, неинки чаз акси сиясат тухузвай уьлквейра, виликан “стхаяр” лагьай бязи къунши государствойра (Польша, Литва, Латвия, Эстония, Молдова), гьакI Россиядин къенепатани гьич виливни техвей хьтин вакъиаяр, инсанрин къилихарни алакьунар, къиметар гунарни чпи чеб кьиле тухунар раижзавай дес­теяр арадал атанва. Гуя садбур сенгердин (баррикададин) и пата, муькуьбур атIа пата ава.

Куьрелди лагьайтIа, чи цIийи тарихди чун, чи гзаф миллетрикай, динрикай, чIаларикай, культурайрикай, мумкинвилерикай ибарат тир уьлкве дяведин залан имтигьанра  тун кумазди, обществодин вири дережайра вуж вуж ятIа чир жез гатIунна.

Дугъриданни, гими сагъ яз, гьуьлуьн лепейриз муьтIуьгъ тушиз, виликди физвайла, ана авай вирибур — гими гьалзавайбурни, адаз къуллугъзавайбурни, гимида ял язавайбурни, са вуч ятIани ахтармишзавайбурни, маса крарал машгъулбурни, сад хьиз, гимидиз вафалубур, адал ашукьбур, адан таъсиб чизвайбур ва хуьзвайбур хьиз жеда.

Амма… Гьуьлел тIурфан акьалтна, я туш са масакIа гимиди ян гунни, мадни башкъа, ада фер гана, батмиш хьунин къурху арадал атайтIа, ана гьихьтин велвела къарагъда? Ни вуж хуьдатIа?.. Гими хуьз алахъдайбур бес жедатIа?..

Хаталувал арадал къвезвайла, месела, чилер зурзадайла, сифте нубатда чилин гьашаратриз, чеб са артух виле таквазвай вагьши зиянкарриз (кьифериз, гъуьлягъриз, чакъалриз, кицIеризни кацериз ва икI мадни) хабар жеда лугьузва. Абур катиз эгечIда саламат чкайриз,  чпин кьил хуьз…

Уьлкведа къулайвал авай чIавуз виридалайни къешенг тахтара, сегьнейра, залра, тавханайра, межлисра вахтар ракъуриз вердиш хьанвай “гъетерини”, “элитадини”, “къизилдин веледрини”,  гьакьван чпел ва чпин алакьунрал бенд тир “бажарагърини”, кисна, чпин лутувалзавай угърийрини, суьгьуьрчийрини, фалчийрини, виридалай рази тир савдагаррини, уьлкведин гьалар чIуру жезвайди акунмазни, ина къулайсузвал, кьитвал, жавабдарвал жедайди, гьардавай гьакъикъи инсанвилин везифаяр тамамарун истемишдайди чиз, ватанар дегишарнава! Хъфенва,  хъфизва парабур. Илла­ки фад машгьур ва девлетлу хьайи­бур, виридалайни еке къулайвилерни галайвилер акурбур. Россиядай “къуд­ратлу”, “гъейратлу”, “гзаф вилик фенвай”, “цивилизацийри” цуьк акъуднавай Европадиз,  Америкадиз, Израилдиз, Австралиядиз… Гьихьтин “кьегьалар” катнава!.. Хъфенва  чпин “ватанриз” чи рикI алай аллаярни, максимарни, земфираярни, гребенщиковарни, макаревичарни… Абуру чеб “садалайни аслу тушир, азад, культурный ин­санар” я лугьузва. КIан хьайивал яшамиш жеда!..

Чи са бязи телеканалри, газетрини журналри раижзавайвал, акьалтIай девлетлу миллиардерар, чпин карханаярни ина туна, долларар, еврояр, яхтаяр, тавханаяр хуьзвай  ватанриз хъфенва.

Ибурулайни гзаф чи сегьнейрин “гъетер” — датIана гьар гьихьтин хьайи­­­тIани пул квай компанийрин “руьгь” хьайибур, гилани,  женгина авайбуруз дарзавайлани чи хейлин хизанра, чпин багърияр къакъатиз, тазиядин пашман (ясдин) мярекатра кIватI жезвайлани, гьамиша хьиз чпин шад межлисра туйдик ква. Къалурзава чпин “алакьунар”. Са куьнихъайни я регъуьвал, я кичIе­вал, я намуслувал течиз. И гьалар и йикъа­ра “Россия-24”, “Рен ТВ” ва маса каналрайни са  къатда раижзава.

Дугъриданни, ватан чи сад я. Ам­ма адан са пай, вири дуьнья сад хьана, яракьламишзавай цIийиз арадал хканвай, фашистрихъ галаз дяведа авайла, муькуь пай, гьамиша хьиз, гьа­­­кьван къайгъусуздаказ, кеф-кефина аваз, сегьнейрилай чпин вири къалуриз, куьз аватIа? Ибур яраб маса Россияда яшамиш жезва жал?

Са къатда чаз къалурзавай “Привет, Андрей!”, “Поле чудес”, “Давай поженимся”, “Давай разведемся”, “Ты не поверишь” мад ва мад маса шоуяр­ни къугъунар, хъуьруьнарни кьуьруькар гьакьван чаз герекзавай, марифат, руьгь мягькемарзавайбур яни? Месела, Лолита и йикъара мад са  цIийи, “вичелай хейлин жегьил” гъуьлуьз хъфена”, — муштулух гузва. Вуч па­тал?..­­ Фашизмдин тIегъуьн­ди­кай ибуруз садрани ван хьайиди тушни?

Ибуруз чир хьайи дявеяр чпин тахтар, тIварар, “гъетер”, ида-ада гайи, гузвай пулар, савкьатар, абуру багъишай тавханаяр, машинар, яхтаяр, самолетар (килиг садра гьихьтин девлетар) хуьн паталди я жал? Гьа дявейрани рекьизвайбур масадбур я. Факъиррин аялар. Зегьмет чIугуна, хизан хуьдай пул жагъин тийиз, ибуруз къуллугъзавайбур…

Бес гьахъвал лугьудай затI авайди тушни? Чи Конституция, иллаки адак цIийи дегишвилер кухтурдалай кьулухъ, зегьметчи халкьдин, халисан патриотрин, Ватан хуьзвайбурун, адан таъсибда авайбурун замин тирди  къалурнава эхир!..

ИкI тирди раижзава гзаф сеферра чпин рахунра чи Президентди, Гьукуматдин Председателди, Госдумади, Федеральный Собраниди кьабулзавай хейлин документра, масанрани.

Государстводин къене “5 лагьай колонна” — ина нез, аниз къуллугъзавай еке дестеяр авайдакайни, абурун вилик пад атIун чарасуз тирдакайни тIимил лугьузвани? Амма гьелелиг, гьич са къадагъани алачиз, гьинавай кьван “инсандин ихтиярар” хуьзвайбурни, Россиядикай, адан армиядикай, Президентдикай ва икI мадни масабурукай чпиз кIанивал “дуьз информация” агакьарзавайбур тIимил жезвайди аквазвач. Тамам каналар, шаклу газетарни журналар чи вири кьилин меркезра студентрихъни школьникрихъ галаз рахазва. Чпин табли­гъат­ тухузва.

Инай катнавайбуру ина амайбуруз “кьетIен тарсар, тапшуругъар” гун да­вам жезва.  Са вахтунилай чебни иниз хкведайди, инин девлетрин иесивал хъийидайдини раижзава.

Ибурун “хсусиятдик” — чи уьлкведа­ авай чIехи карханайрикни,  мяденрикни (пулар анра — яргъара чуьнуьхнава) хуькуьрдай, абур государстводин, халкьдин хийирдиз вахчудай, чпин гьакъикъи иесийрив вахкудай ихтияр авач лугьузва. Абур къакъуддай ихтияр ни ганатIа, гьикI ганатIа? “Приватизация” нин рикIел алай? Нин емиш я ам?.. Чубайс фадлай катнава, адан “бегьерар” вири ама. Хийир низ гузва?

Гьа ихьтин шартIара чи вири обществодиз, адан гъейратдиз зиян гузвайбур къуватлу жезвайдал шак алач. Зун гъалатI я жал?..

Хаинвални игитвал са терездал эцигнава. Хаинриз чеб хаинар тирди чирдай серенжемар аквазвач. Гъейратсузвал машгьурзава…

Дяведин шартIари маса серенжемар истемишдайди чаз тарихди чирнавачни?

Ватандин ЧIехи дяведа ЧIехи Гъалибвал либерализмди (къайгъусузвили) ваъ, халисан ватандашвили, вири къулайвилерилай гъил къачуна, Ватан хуьдай игитвилер авурвиляй  чав агакьайди чирун, чир хьун лазим тушни?  Душманриз кIанзавайди чи къайгъусузвал, саймазвал, чна чун усаларун я. ИкI гьинал кьван фида чун?

За кьатIузвайвал, Ватандин таъсиб агъузарзавай гьар сада, иллаки инай катнавайбуру, къенепата кIвала­хиз, чи умуми руьгьдиз, алахъунриз кьецI гузвайбуру, чIуру, чIулав фитнейринни “фейкрин” гуьгъуьна авайбуру душмандиз куьмек гузвайди я. Ахьтинбурун ватанни, вижданни, гъейратни, диде-бубани, хва-стхани, игитвални са гафуна ава — доллар. Кьейила, сурни гьа долларда хьана кIан­за­вай­бур я. Гъейрат квадарай генералринни, чеб инаваз, хизанар, девлетар ана хуьзвай олигархринни, садан гъамни садрани таквазвай “гъетеринни”, чпин везифайрив къана эгечI­завай чиновникринни, чилел фу гьасилзавай, заводда станокар акъудзавай, мектебда тарс гузвай, больницада азарлубур сагъарзавай ксариз манийвалзавай гьар садан эхир пехир жедайди чир хьанайтIа, хъсан тир. Угъри кациз вуна чуьнуьхмир, кьейди, лугьун тIи­мил я. Ахьтин кацер патал ра­кьарни авайди чирин… Гьа чIавуз четинвилерни алудиз регьят жеда…

Арифдар СтIал Сулеймана гьавайда лагьайди туш:

Винелай вич къалаз михьиз,

Гафар расиз иблисди хьиз,

Якъин чир хьухь, адан рикIиз

Вун кIан хьунухь дуьз жедайд туш.

 

Галукьдалди адан хата,

Вядеда яргъал къакъата.

Куьгьне хаин-гьарамзада —

Ахьтиндахъ намус жедайд туш.

 

Къалчахарихъ са кьуьл къекъя.

Адан “дуствал” гъиляй ахъай, —

А душмандин куьгьне муькъвяй.

РикI архайин физ жедайд туш.

 

Куьгьне залум, — чи рикIин тIал,

Ихтибар вегьиз жеч адал,

Мез “михьид” яз, рикI яз мурдал,

Чуьхуьналди михь жедайд туш.

 

Ахьтин мурдар кицIин кIараб

Кьамир, — гъилер тахьуй харапI.

Сулейманан гафариз яб

ГайитIа, ваз пис жедайд туш.

Ибур къенин муртадар акурла лагьай гафар ятIа?..

Мердали  Жалилов,

литературадин отделдин редактор