И ихтилат заз жувахъ галаз кIелай са дустуни авуна…
— Вад лагьай курсунин студент тирла, чи кIвализ мектебда санал кIелай хуьруьнви атанай. А чIавуз зун, жуван студентка свасни галаз, кирида кьунвай кIвале яшамиш жезвай. Жегьилдин кефияр саз тушир. Жигеррин тIалди тади гузвай. Гьавиляй закай куьмек кIанзавай.
Пака герек духтуррин патав тухудай меслят авуна, ксудайвал хьана. Мугьмандин перемдин хивер, къуьнерни галаз, кукIвар хьанвай. Ихьтин гьалда аваз ам духтуррин патав тухун чаз кутугна акунач. Адав вугудай перемни чахъ авачир. Вучда?
Няниз, хуьруьнви ксурна, жегьил суса адан перемдин далу ахъайна, агъа кьил винидихъ хъувуна, хиверизни пине хъияна. Перем алукIдай тартибдиз хкана, уьтуьни яна, гьазурна. Экуьнахъ перемдин иеси мягьтел хьанвай.
Духтуррин патав тухвана, дерди-гьал ахтармишна, лазим дарманарни кхьена, хуьруьнви райондиз рекье хтунай…
Гележегда а касдин уьмуьр кадгъана: хуьре колхоздин бухгалтер хьана.
Гьа йисара гьахъсуз, са себебни авачиз, колхоздин седри, чи багъ вахчуда лугьуз, гьавалат хьанвай. Адан гьисабрай, хуьре чи хизандикай касни амачир. Диде хъуьтIуьн варцара чахъ галаз шегьерда жедай, чими хьайила, вичин кIвалел-къал — хуьруьз хъфидай. Чахъ ана гьеле 1930-йисара рагьметлу бубади вичин гъилералди битмишарай багъ авай…
Гьа икI садра, колхоздин собранидал месэла гьялна, багъ вахчуна лагьай хабар чавни агакьна. Яргъал тевгьена, хиве хизандин кьилин везифаяр гьатнавай зи кайвани хуьруьз хъфена, колхоздин конторадиз фена. Бахтунай хьиз, ина гьа бухгалтерни колхоздин седри — кьведни аваз хьана. Вич атунин себеб чирна, кайваниди кьетIивилелди абурувай собранийрин протоколар авай ктаб къалурун истемишна.
КилигайтIа, са шумуд йикъан вилик тухвай собранидин протокол кхьенвай чина агъа кьиляй са вад-ругуд цIар бушдиз амай. Ина кьетIен протокол кхьенва: “Хуьре, колхозда тахьуниз килигна, Эметова Гуьлназавай багъ вахчун!”. И гафарилай гуьгъуьниз — “Собранида авайбуру вирида адан багъ вахчун дуьз яз гьисабна. Аксибур авач”, — кхьенвай. КIанел бухгалтердинни седридин къуларни алай. Протокол кхьенвайди, седриди лагьайвал, бухгалтер яз хьана. Гьа чи кIвале вичин перемдиз цIийи уьмуьр хгайди.
Ихьтин инсансузвилин “бажарагъдин” иеси малум хьайила, кайванидивай вич хуьз хьаначир. “Яхун нетIрез ухшар хьана, кукIвар хьанвай перемни алаз, студентар тир чи патав вун куьмек кIанз атайла, за и гъилералди са йифен къене ви перем цIийи хъувуна, экуьнахъ алукIна. Зи итимди вун духтуррин патав тухванай. Авур гьуьрметдин гьахъ вуна, и демекда ацукьна, хендеда папавай багъ къакъуддай протокол — къундарма кхьена, ахгакьарзавани?
Инсанрик, акунрай, квайди гьа са гъилер я. Амма садбуру абуралди абурлу крар ийизва, вун хьтин угърашрин гъилери абурсузвал арадал гъизва! Квез регъуь мус жедайди я?
А дишегьлидин итимдал и квез ухшамиш намуссузри “халкьдин душман” лагьай тIвар гьалчиз туна. Гила куьне папал гьужумзавани?
Куьн хьтин абурсузрин вилик пад кьун тавуртIа, тек са инсан ваъ, вири хуьр беябур ийиз жеда…
Гуьлназан хва, чир хьухь квез, чIехи духтур я. Зунни — кьилин образование авай муаллим! Чахъ вафалу дустар гзаф ава! Икьван чIавалди зун киснавай. Куь эхир за гьинал гъидатIа, аквада квез!..” Гехляна ракни, эхкъечIнай ам конторадай…
Ихьтин суьгьбетди зун тажубарна. Зи дустни гьа зи хьтин кьисметдин иеси я кьван… Чи багъни вахчуз алахъайди зи рикIел хтана.
А вахтунда чахъ жуван район амачир.
Месэладикай хабар Ахцегь райондин прокурор филиви К.Исакьовав агакьнай. Ада колхоздин собранидин протокол авай ктабни гваз, вичин патав атун истемишнай седридиз..
Абурун арада куьруь са ихтилат хьанай: “ Гафни талгьана, ктабдай а “протокол” лугьудайди авай чар акъудна, и столдал эциг!”
АтIугъай вилер экъисна, прокурорди седри генани тагькимарнай: “Мад ихьтин къанунсузвилер тикрар хъувуртIа, эхир гьихьтинди жедатIа, ваз малум я…”
Дустунин суьгьбетди заз бегьем таъсирна. Хъсанвилиз писвалдай уюнбазар гзаф ава кьван!
Азедин Эсетов,
Дагъустандин халкьдин духтур
