Дуьньядин гагь са, гагь маса уьлкведа, тIвар-ван авай шегьерра терактдин гьерекатар кьиле тухвайдакай, са тахсирни квачир агьа­лияр телеф хьайидакай хабарар гайила, чавай лап яргъа авай чкаяр ятIани, рикIиз пис жезва. ГьикI ла­гьайтIа, жуван республикада террористри, экстремистри, бандитри йисаралди агьалияр чпин алчах гьерекатралди, терактралди, гьикI къурхулувилик кутунвайди тиртIа, чи рикIел алама. Чаз кIвалер, туьквенар, полицейскийрин постар, дараматар хъиткьинарна арадал атай барбатIвилер, телеф хьайи инсанрин хизанар акуна. Гила къайдаяр хуьдай ва талукь маса органри террористрин вилик пад кьунва, агьалийриз, полицейскийриз къанлувал ийизвай дуьшуьшар тIимил хьанва. И кардал Дагъларин уьлкведин халкьари рикIивай разивални ийизва. Амма им вири хъсанзава лагьай чIал туш.

И йикъара республикадин журналистрихъ галаз Росгвардиядин Дагъустанда авай Управленидин начальник Баачилов Мегьамед гуьруьшмиш хьанай ва ада республикада хатасузвилин гьалар мягькемаруниз талукь яз тухузвай кIва­лахдикай, терроризмдин, экстремизмдин идеологиядин таъсирдик акатзавайбур амайдакайни лагьана. Гьа са вахтунда къейдна: “Санлай къачурла, гьалар пайгардик акатнавай хьиз аквазва жеди, амма им хаталу секинвал я. Чун гьар са камуна мукъаят хьуниз, террористрин, бандитрин ниятар авайбур тайинаруниз ва абурун вилик пад кьуниз мажбур я”.

Полициядин генерал-майордин гафарик кьел ква. ГьикI лагьайтIа, уьлкведа ва республикада террористрин, экстремистрин гьерекатриз къуват гуз кIанзавайбурун дестеяр акьалтIнавач. Идан гьакъиндай шагьидвалзавай делиларни ава. Санкт-Петербургдин метрода кьиле фейи террориствилин гьерекатдин мусибат дагъустанвийри ри­кIера тIал гьатуналди кьабулнай. Саки вирида Санкт-Петербургдин агьалийрихъ галаз санал гъам чIу­гу­най, телеф хьанвайбурун багъ­рийриз башсагълугъвал ва куьмекни ганай, хасаратвал хьанвайбурун гуьгьуьл къачунай. Пашман вакъиаяр, террористар, боевикар себеб яз, Архангельскда, Керчда, Чечняда, Ингушетиядани кьиле фена.

Эхиримжи кьве йисуз талукь органрин къуллугъчийри Санкт-Петербургда, Москвада, Нефтеюганскда, Башкирияда, Ингушетияда ва гьакI маса шегьеррани террористриз майилвалзавайбурун, терактар ийиз гьазур хьанвайбурун, абуруз пулдин куьмекар гузвайбурун дестеяр кьуна. Дуьньядин майдандани абуру чпикай хабар гузва. Ингье лап мукьвара ЦIийи Зеландияда, Туьркияда, Индияда, Кенияда, Египетда, Пакистанда, Иракда, Афгъа­нистанда кьиле тухвай терактрин нетижада вишералди агьалияр телеф хьана.

Талукь органрин пресс-къуллугъри малумарзавайвал, Сирияда гилани агъзурдалай виниз да­гъустанвияр амалда, гъиле яракь авай, международный террористрин дестейрик кваз, ислягь инсанар рекьиз. Анай чинеба хквезвайбурни ава. Абур мадни хаталу я. Садбур хквезватIа, Сириядиз, Иракдиз Дагъустандай жегьилар гилани физ алахъун аламат жедай кар я. Абурун арада рушарни ава, сер­гьят­дал кьазва.

Террор вуч завал ятIа, Дагъларин уьлкведин халкьаризни аквазва. Эхиримжи цIуд йисуз Махачкъа­лада, Хасавюртда, Каспийскда, Къизлярда, Буйнакскда, Дербентда боевикри, террористри гьикьван хъиткьинарунар аву­натIа, гьикьван полицейскияр, ислягь инсанар телеф хьанатIа, республикадиз гьикьван зиян гана­тIа, тайин я. Россиядин Федерациядин Президентди, гьукумдин кьилевайбуру, къайдаяр хуьдай органри, общественный ва диндин организацийри, массовый информациядин такьатри терроризмдихъ, экстремизмдихъ галаз женг чIугуни аквадай хьтин нетижа арадал гъана, эхиримжи йисара зулуматдин вагьшивилин гьерекатар виликдай хьиз тикрар жезвач.

Им Дагъустанда, Кеферпатан Кавказда терроризмдиз, экстремизмдиз къуллугъзавай дестеяр, ксар амач лагьай гаф туш. ИкI тирди чаз къайдаяр хуьдай органрин малуматрай аквазва. 2015-2018-йисара Хасавюрт, Унцукул, Табасаран, Дербент, Бабаюрт, Къизилюрт, Къизляр, Буйнакский районра, Махачкъала, Каспийск, Дербент, Хасавюрт, Да­гъустандин Огни шегьерра террористрин гьерекатар авурбур ва ийиз гьазур жезвайбур (абурун арайра башчияр-лидерар я лугьузвай Ислам Мурадов, Абдул Къурбанов, Мегьамед Абдуллаев, Азим Мукаилов, Ибрагьим Мегьамедов авай) тергна, бязибур кьуна, суддин вилик акъвазарна. Алай вахтунда Россиядин ва гьакI Кеферпатан Кавказдин регионрин къайдаяр хуьдай органри, общественностди терроризмдиз, экстремизмдиз халисан женг малумарнава ва чи уьлкве абурун вагьши гьерекатрикай азад ийиз алахънава.

Разивилелди къейд ийидай кар ам я хьи, чи республикадин вири шегьеррин ва районрин муниципалитетра терроризмдиз акси комиссияр кардик ква ва абуру чкайрал агьалийрин, иллаки жегьил не­силдин арада таблигъатдин, терроризм, экстремизм вуч ятIа, гьадан гъавурда тунин еке кIвалах ту­хузва.

Са гьафте вилик “Кьурагь район” МР-дин кьил Замир Азизован регьбервилик кваз АТК-дин нубатдин заседание кьиле фена. Анал терроризмдин идеологиядиз акси яз тухузвай кIвалахдин менфятлувиликай, вилик акъвазнавай месэлайрикай веревирдер авуна. Малум тирвал, райондин хуьрерин 14 муниципалитетдани терроризмдин идеологиядиз акси кIвалах тухузвай дестеяр кардик ква. Алатай йисуз абуру культурадин ва образованидин идарайра жегьилрихъ, иллаки экстремистрин, террористрин таъсирдик акатнавайбурухъ галаз 118 суьгьбет кьи­ле тухвана. Вири хуьрера и кIвалах лазим дережадаваз тешк­ил­навач­тIани, районда гьалар, санлай къачурла, пайгардик ква.

Мегьарамдхуьруьн районда и рекьяй тухузвай кIвалах къейд авуниз лайихлу я. Ина вахт-вахтунда АТК-дин заседанияр тухузва. Абурун кIвалахда иштиракун патал къайдаяр хуьдай органрин, администрацийрин жавабдар къуллугъчийриз, идарайрин, общественный, диндин, жегьилрин организацийрин векилриз теклифзава, кар алай месэлаяр санал гьялзава ва герек серенжемар кьабулзава.

Мартдин заседанидал райондин муниципалитетдин кьил Фарид Агьмедова виридан фи­кир желбдай гафар лагьана: “Чаз бушвал авун, чун секин хьун герек авач. Чи ислягь, гуьлуьшан йикъар чIулав булутрик кутуна, серинариз, мичIи ийиз  кIан­­­завайбур амазма. Идан гьа­къин­дай 19-февралдиз Белиж поселокда боевикдихъ галаз кьиле фейи ягъунри шагьидвалзава. Гьар райондани, республикадани ислягьвал, вири рекьерай пайгарвал хуьн, чахъ галаз ерли кьан тийизвай идеологиядихъ галаз женг чIугун патал чна вири къуватар сад авун лазим я”.

Эхь,терроризмдин идеологиядиз, гьерекатриз акси кIвалах тухун патал вири къуватар сад авун чарасуз я. Гьар са кардихъ дуьзгуьн нетижаяр хьун, обществодин важиблу месэлаяр гьялун патал анжах къуватдин кIвалах, къайдаяр хуьдай органрин алахъунар тIимил я. Общество вич, адан куьмек галачиз и месэлаяр гьялизни же­дач эхир. Хаталувал арадал къвез­вай вахтара вири сад хьана чIуру кардиз акси хьунихъ хъсан нетижани жеда.

Алай вахтунда жаванриз,  же­гьилриз терроризмдин, экстре­мизмдин идеологри социальный сайтрин куьмекдалди таъсирзава, абур чпин яракьламиш хьанвай ­дестейриз желбзава. И кар фи­кирда кьуна, интернетдикай дуьздаказ менфят къачун, ана ачухнавай терроризмдин идеологиядиз акси сайтрай жаванрихъ галаз профилактикадин суьгьбетар тешкилун лазим я.

Са рахунни алач, терактри, ягъун­-кьиникьри инсандин психо­логиядиз, руьгьдиз, къанажагъдиз чIуру патахъай таъсирзава, ам бушарзава, адан умудар квадарзава. Террор вири дуьньядиз чкIанва. Исламдин уьлквеяр къачуртIани, хашпара диндиз къуллугъзавай уьлквейрикай рахайтIани, террористри чпин чIуру, чиркин ниятар халкьарал илитIун, чпин къуват къалурун патал гзаф кьадар инсанар телеф жедай серенжемар кьиле тухузва.Телевизордин гьи канал кутуртIани, анрай ван къвезвайди кьена, яна, хъиткьинарна, цIай кьуна лугьудай хабарар я.

Алайди пара четин макъам я. Амма им чун кисна, гъилер авадарна, мус хъиткьинарда лугьуз вил алаз акъвазун  герек я лагьай чIал туш. Терроризмдихъ галаз женг чIугу­нин карда вирида рейсадвал къалурна, чIуру ниятар авайбуруз ак­си рум гана кIанда. Полицияди, силисдин комитетди ва ФСБ-ди активдаказ кIвалах тухузва. Амма халкьдин куьмек галачиз терроризмдин винел гъалибвал къазанмишиз хьун четин я. Чун  ви­ри, уьлкве тупламиш хьун, терроризмдихъ галаз мадни активдаказ женг чIугун, ихьтин вагьши­вилериз гележегда рехъ тагун важиблу я.

Хийир Эмиров