Дагъустандин лайихлу артист Агъахан Агъаханован — 75 йис
“…Тама мегъуьн зурба тар гьалтда. Ам зурбади хьун адалай вичелай ваъ, ам экъечIзавай чилелай — накьвадилай аслу я. Эгер а тар руг, къван квай чкада экъечIнавайтIа, акьван зурбадини жедачир”, — кхьенай Х.Абовяна.
Чи хайиди тир Лезгистандин накьвади гьикьван гана уьлкведиз, дуьньядиз “зурба тарар” — машгьур алимар, шаирар, писателар, искусстводин устадар, спортсменар?! Сан гзаф я. Гьа ихьтин лезги бегьерлу чилин “няметрикай” яз завай СтIал Сулейманан тIварунихъ галай Лезгийрин музыкадинни драмадин театрдин бажарагълу артист Агъахан Рамазанович Агъаханован тIвар къе еке дамахдивди кьаз жеда.
И йикъара 75 йисан юбилей къейднавай Агъахан Рамазановичахъ галаз зун и йикъара гуьруьшмиш хьана. Чи арада адан уьмуьрдин ва яратмишунрин рекьикай метлеблу ихтилат кьиле фена.
А.Агъаханов 1945-йисан 20-декабрдиз Сулейман-Стальский райондин Кьеанрин хуьре Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи, дяведин I дережадин ордендин ва 6 медалдин сагьиб Рамазан Агъаханован хизанда дидедиз хьана. Ада, хуьряй кIвачи-кIвачи физ-хквез, Хутаргърин юкьван школада кIелна. Анаг акьалтIарай искусстводал ашукь жегьил Дербент шегьердин культпросветучилищедин халкьдин алатрин отделенидик экечIна. Ина кIелна, сегьнедин сирерикай, театрдин ва искусстводин истемишунри А.Агъаханован “иштягьар” мадни ачухна. Вичин уьмуьр искусстводиз тамамвилелди бахш авун кьетIай жегьилди гуьгъуьнлай Азербайжандин Гьукуматдин искусствойрин институтдин драмадин ва кинодин актеррин факультетда кIелна. Институтдин студентри — гележегдин артистри дипломдин кIвалах яз Шиллеран “Фендигарвал ва муьгьуьббат” тамаша къалурнай, ам Дербентда, Махачкъалада еке вакъиа яз кьабулнай. Тамашада А.Агъаханова тамамарай Миллеран ролдиз театрдин критикри еке къимет ганай.
Институт акьалтIарай 1972-йисалай инихъ къенин йикъалди Агъахан Рамазановича вичин уьмуьр, кьадар-кьисмет Лезгийрин театрдихъ галаз алакъалу авуна. Тамам 48 йисуз! Сегьнедиз бахшнавай вичин уьмуьрдин рехъ халкьдин рикI алай артистди давамни ийизва.
Адет яз, са кьадар рекьиз фейила, гьар са кас элкъвена кьулухъди вич фейи мензилдиз килиг хъийида, фейи уламар, алакьай крар-кIвалахар веревирдда. Агъахан Рамазановичани фейи рехъ, авур крар “тупIалай” ийизва. Лугьуз жеда хьи, ам патал и рехъ бегьерлуди, дамахдайди хьана. И йисара ада театрдин сегьнеда 70-далай виниз жанлу, тамашачийрин рикIера амукьдай къаматрал “чан гъана”.
Устадвал, бажарагълувал инсандиз тIебиатдин патай гузвай пай я. Артистдин устадвал мадни кьетIен затI я, гьикI лагьайтIа, артистри сегьнедал гьакимдин, къабачидин, алимдин, чубандин, шаирдин, лежбердин… къаматар арадал гъизва. Агъахан Агъахановни вичи яратмишзавай игитдин къаматдиз тамамвилелди гьахьзава. Гьа и кар себеб яз бажарагълу артистди лезги театрдин сегьнеда яратмишай Алидин (“Урусатдин цуьк” тамашада), Диванан (“Варз кьур йифиз”), Абдул — Алибеган (“Севил”), Къудумован (“ЧIехи хва”), Сумбатан (“Намус”), Ермолован (“Гьажи Давуд”), хуьруьн кавхадин (“Етим Эминан”), Аличубанан (“Периханум”), Арменакан (“Париждай тир чам”), Эдмундан (“Король Мер”), Селимбеган (“Пуд югъ”), Куликован (“Дагъларай тир инсан”), Бубадин (“Зи диде вун я”), Аждагьандин (“Турни Шарвилидин балкIан”), Султанан (“Горянка”), Цуцан (“Сергьят”) ва маса къаматар жанлубур хьана.
Лезгийрин театрдин артистди — сегьнедин устадди художественный кинойрани са шумуд къамат яратмишна. Абурукай яз завай “Кольцо старого шейха” фильмда Агъахан Агъаханов къугъвай милициядин начальникдин, “Именем закона Мехмана” фильмда пулеметчикдин, “Севиль” кинода Атакишидин, “Кавказский пленник” фильмда Палачдин тIварар кьаз жеда.
Бажарагълу артистди маса театррани са шумуд роль тамамарна. Мисал яз, 2008-йисуз А.Агъаханова Бакуда кардик квай Ж.Жабарлыдин тIварунихъ галай Азербайжандин драмтеатрдин сегьнеда эцигай Ифтир Пириеван “Муьгъ” тамашада Григорянан роль еке устадвилелди тамамарна. И кардай артистдиз Азербайжан Республикадин культурадин ва туризмдин министерстводин, Азербайжандин драмтеатрдин директордин патай гьуьрметдин грамотаяр гана.
Са шумуд роль Агъахан Рамазанович КцIар шегьердин гьукуматдин лезгийрин драмтеатрдин сегьнедани къугъвана. Артистди Азербайжанда кьиле фейи Дагъустандин культурадин Йикъарани иштиракна.
Кабардино-Балкарияда ва Ставрополдин крайда Дагъустандин культурадин Йикъар кьиле тухудайла Агъахан Агъаханов тамашачийрин вилик Дагъустандин халкьдин шаир СтIал Сулейманан къаматда аваз экъечIна.
Агъахан Агъахановахъ галаз ихтилатар ийидайла, за ихьтин са кардизни фикир гана. Ам гьамиша цIийи образрихъ, цIийи къилихрихъ къекъвезвай кас я. Ада вичел тапшурмишзавай ролар кьилинбуруз ва эпизодринбуруз пайзавач, абурув гьар садав мукьуфдивди эгечIзава.
— Артист патал кьилин ролда къугъун шартI туш, — лугьузва Агъахан Рамазановича. — Важиблуди, гъвечIиди ятIани, вичин ролдиз гьахьун, тамашачидин руьгьдиз таъсирдай ва адан рикIел аламукьдай къамат яратмишун я.
Эхь, кьетIен бажарагъдин сагьиб я Агъахан Рамазанович. Театральный искусство ва культура вилик тухунин лайихлувилерай 1994-йисуз Дагъустан АССР-дин Верховный Советдин Президиумдин Указдалди адаз “Дагъустан Республикадин лайихлу артист” лагьай гьуьрметдин тIвар гана. Адахъ Дагъустан Республикадин, Россиядин культурадин работникрин профсоюзрин, Дагъустандин культурадин министерстводин, Лезгийрин театрдин дирекциядин патай ганвай гьуьрметдин грамотаяр, дипломар ава.
Са тIимил йикъар вилик СтIал Сулейманан тIварунихъ галай Лезгийрин музыкадинни драмадин театрдин коллективдин собрание кьиле фена. Анал рахай театрдин директор Динара Эминовади, машгьур артистар тир Абдул Гьабибова, Ибрамхалил Рамазанова, Шейхабдулагь Закарьяева, Фаризат Зейналовади ва масабуру Агъахан Агъахановаз “Дагъустан Республикадин халкьдин артист” лагьай тIвар гунин лазим чарар — документар талукь идарайриз ракъурунин жигьетдай къарар кьабулна.
Агъахан Агъахановаз 75 йисан юбилей мубарак авуналди, чаз лугьуз кIанзава: къуй ви пакадин югъ яратмишунрин рекьени, кар-кIвалахдизни, кIвализ-хизандизни къениндалай артуханди, шадди ва бахтлуди хьурай!
Хазран Кьасумов,
РФ-дин журналистрин
Союздин член
