Россиядин мулкунал юкьван пешекарвилин образованидин (СПО) идарайри ­фе­деральный цIийи «Профессионалитет»  программадин сергьятра аваз  кIвалах башламишнава. Программадин проект квекай ибарат я ва  гьихьтин пешейриз талукь жеда ам 2024-йисуз?

Статистикадин делилралди, алай вахтунда Россияда СПО-дин 3,6 агъзур идара кардик ква — колледжар, техникумар, училищеяр. Гьар йисуз анрик тахминан 1 миллион кас экечIзава. Къейд ийин, абурун чIехи паюни колледжда чирвилер бюджетдин гьисабдай къачузва. Гьукумдар­ри хабар гузвайвал, кол­ледж­рин студент­рин­­ кьа­дар йисалай-суз­­ гзаф жезва.  ИкI, эгер 2000-йиса­ра мектеб акьал­тIа­рай­далай кьулухъ ссузрик 10-12 процент жегьилар­ экечI­завайтIа, исятда и делил 60 процентди­лай алатнава. Россия­дин эко­­номика вилик тухун патал и кадрияр кьетIен важиблувал авай къуват­ яз гьисабзава. Уьлкве юкьван дережадин пешекарралди, «рабочий гъилералди» таъминарунин игьтияж ава. Гьаниз килигна, гьукуматди 2022-йисуз федеральный «Профессионалитет» проект кардик кутунин, яни промышленностдин  кар алай хилер патал кадрияр жезмай кьван фад гьазуриз башламишунин къарар кьабулна.

«Профессионалитет» программадин бинеда ава:

— авайдалай куьруь авунвай девирда, амма гужлудаказ, бегьерлудаказ чирвилер гун 3 йисалай гзаф тушир вахтунда (2 йис — рабочий пешеяр патал, 3 йис — са кьадар виниз тир дережадин технологийрин рекьер патал);

— студентриз чирвилер гунин рекье карханайри, бизнесди активдаказ иштиракун;

— кIелна куьтягьайдалай кьулухъ саки 100 процентдин заминвал аваз кIвалахал тайинарун;

— образованидинни производстводин центраяр (кластерар) тешкилун — тежрибадихъ галаз сих алакъада аваз чирвилер гун патал колледжрин ва карханайрин кIватIалар арадал гъун.

Гьукумдарар инанмиш тирвал, месэладив и жуьреда эгечIуни  куьруь вахтунда ерилу кадрияр  гьазурдай ва  жегьил ксар кIвалахдалди таъминардай мумкинвал гуда. И кар карханаяр патални важиблу я — студентар гьазурунин карда абуру чпи иштиракзава, яни  чпиз герек тир вердишвилер авай пешекарралди таъминарзава.

Гьихьтин образование къачуз жеда «Профессионалитет» программадай?

2022-йисуз «Профессионалитет» проект ахтармишун патал гъиле кьунай. Адак ихьтин программаяр кьилиз акъудзавай кIе­лунин 70 идара — вузар ва колледжар кутунай. 2023-йисуз программа авайдалай гегьеншарна ва адак мад 70 колледж кухтуна. 2024-йисуз программа мадни гегьеншарнава  (мад -60 ссуз).

Чирвилер гузвай рекьерин кьадарни­ артухарнава, иник неинки технический, гьакIни лазим тир маса хилерни кутунва: атомный,  нафтIадинни газдин хилер, машинар туькIуьрун, ракьун рекьерин транспорт, хуьруьн майишат, фармацевтика, кьезил промышленность, металлургия, туризм ва агьалийриз къуллугъар тамамарунин хел, педагогика, медицина, СМИ, коммуникацийрин технологияр — санлай къачурла, 10 пеше ва кеспи.

«Профессионалитет» программадай чир­вилер, юкьван пешекар образованидин маса программайрай хьиз, сад хьтин шартIаралди къачудай мумкимнвал ава. Алава хкягъун лазим туш. ЭкечIун патал документар колледжрин кьабулдай комиссийрив вугузва. Герекди анжах программада иштиракзавайбурун арадай лазим колледж ва гележегдин кеспи  хкягъун я.

РикIел хкин, къенин юкъуз ссузрин  студентри кьуд йисуз кIелзава. И къайда, сад лагьайди, куьгьне хьанвайди, кьевед лагьайди, госбюджет патал  зарарлуди, харжияр гзаф истемишзавайди яз гьисабзава. РФ-дин просвещенидин министр Сергей Кравцован гафаралди, образованидин технологияр  ва производство  акьван йигиндаказ виликди физва хьи, кIвалахал тайин­ хьун ва агалкьунар къазанмишун патал лазим вердишвилер жегьилдиз фад чириз жезва.

«Къенин юкъуз  рекъемрин компетенцияр, цIийи технологийрихъ галаз кIвалахиз чир хьун важиблу я, — гьисабзава министр­ди. — Студентривай тежриба къачуз хьун ва абур алай аямдин производствода кIва­лахиз жедай пешекарар яз гьазурун ва­жиблу я».

Проектдин гележег гьихьтинди хьун лазим я? «Профессионалитет» проектдин федеральный оператордин —  РФ-дин пешекар образование еримлу авунин  институтдин  проректор Д.Суханова малумарайвал, 2026-йис алукьдалди «Профессионалитетди» Россиядин Федерациядин 89 субъект тамамдаказ кьун лазим я.

«Чна «Профессионалитетдин» кластерар гьар са регионда арадал гъида. Идалди, яшамиш жезвай чкадилай аслу тушиз, вири студентриз ерилу пешекар образование къачудай рекьер ачухда. ЦIийи жуьредин кластерар арадал гъида ва абур виликди тухуда. 2030-йис алукьдайла, проектдал Россиядин пешекар образованидин вири идараяр желбдайвал я. Чи вилик алай вахтунда акъвазнавай асул месэлайрикай сад  цIийи амадагар — карханаяр ва тешкилатар желб авун я лагьайтIа жеда. 2030-йисалди ихьтин амадагрин  кьадар  4 агъзурдав агакьарун фикирда кьунва. И карди студентриз тежриба къачудай мумкинвал, гьакIни гележегда абур кIвалахдалди таъмин хьунин заминвал  гуда. Проектдиз талукь яз, санлай къачурла, лугьуз жеда: жегьилар пешейрин рекьяй виликди тухунин сад тир экосистема арадал гъизва», — лагьана ада.

Дагъустанда «Профессионалитет» программадин бинедаллаз кIвалахзавай об­разованидин идарайри абитуриентар кьабулунин кампания башламишнава. Гележегдин студентар гуьзлемишзавай респуб­ликадин колледжрин — проектрин иштиракчийрин арада ава: ГБПОУ РД «Сельско­хозяйственный колледж им. Ш.И. Шихсаидова»; ГБПОУ РД «Дорожно-строитель­ный кол­ледж»; ГБПОУ РД «Аграрный кол­ледж»­; ГБПОУ РД «Колледж инновационных технологий»; ГБПОУ «Колледж строительст­ва и дизайна»; «Колледж туризма и сферы­ услуг» (ДГУНХ); ГБПОУ РД «Колледж экономики и права», ГБПОУ РД «Колледж ­на­родных промыслов и туризма»; ГБПОУ РД «Электромеханический колледж»; ГБПОУ «Колледж сферы услуг»; ГБПОУ «Ин­дустриально-промышленный кол­ледж».

Амина  Муслимова