— Ана хьайиди хьана, алатна, гила кьванни куьне куь кефияр чIур хъийимир,  — теселли гана ЦIийивазра.

— Вун гьахъ я, диде — Агьмеда адан тереф хвена.

— Къеце мичIи жезва, — Саид дакIардиз килигна. — Диде, зунни Агьмед яран бубадин кIвализ фида.

— Зунни! – гьарайна Гьажиди.

— Къе вун ваъ, хва, чаз чи суьгьбетар ава, — Саида хва секинарна. Саидни Агьмед кIвачел къарагъна.

— Пака чун ЧIурал, Муьшкуьр, Ширван галайвал фида… Чи чантаяр гьазура, — тагькимна Саида вичин хизандиз.

Дилбер къудгун хьана, амма гафни акъатнач: гьикьван гъуьл патал фена кIанзавачтIани, ада вичин наразивал къалурзавач.

— Тум цана, фенайтIа хъсан жедай ман, — лагьана дидеди.

— Тум цадалди вахт гзаф ама, диде. Зун геж хьайитIа, тум Къа­дир­ имиди вегьеда. За адаз лугьуда, — Саид дустунихъ элкъвена: — Ша.

Куьчеда гьеле экуьзмай. Китин дагъдин чIулав кьиликай вацра хъипи нурар, ракъинин цуькведин цIапурар хьиз, хкатзавай. Гьавадик йикъан чимивал кумай. Ашукьар, тIебиатдин шикилрал вилер алаз, чпиз чпикай хабар амачиз, пияла хъвайибур хьиз, кефли хьана, акъвазна.

— Ажеб гуьзел тушни?! — мецив тI-тI авуна, вилер акьална, Агьмеда кьил галтадна. Адан вилерикай вичин хайи макан — Къурушар, ам элкъуьрна кьунвай кьакьан дагълар карагзавай.

БалкIандилай эвичIна, Варазан яваш-яваш хандиз мукьва хьана­.

— Салам-алейкум, хан, вун сагърай! — салам гана ада.

— Гьангь?! — къайи цяй гьекь хьанвай гардан фуф ацалтна чуьхуьзвай Мурсал къудгун хьана. Варазаназ адан яру чин ва къа­цу вилер акуна. — Вун яни? — Вучиз кат хъийизвай? Ваз телеб­дик квай хвар сифте аквазвайди яни? — хъуьрена. — Зи айгъур гьахь­тин гьарусди я, — мад ягьсуз хъверна. — Вичин иеси хьтин… Гьа-гьа-гьа! — булахдай къачуна, мугьмандал цин стIалар вегьена.­

Варазанан чин ачух хьанач: адаз вич хуьруьн кавхавиляй ва иллаки мягькемадин эмирвиляй акъатун еке хажалат хьанвай, ам вичин дерт хандиз ахъайиз атанвай, амма акур эдебсуз шикилри шаклу авунвай.

— ГьикI хьанва? Ви чиник серин ква хьи? — хан атана Варазанан виликай акъвазна. — Эй, эмир!

— Хан, вун сагърай, Варазан халу эмир яз амач, — явашдиз лагьана кьуьчхуьрви нуькерди.

— Зун гила я кавхани туш, я эмирни, — тестикьарна Варазана, адалай дериндай къачур нефес алахьна.

— ГьикI амач?! Вуч хьана?! — Мурсал — хан Варазанан вилериз килигна. — Зарафатриз кIанзавани?! — хъел акатна.

— Зарафат туш, — Варазана Кьуьчхуьра хьайи агьвалатдикай куьрелди суьгьбетна.

— Вуна заз вахтунда амаз вучиз хабар ганач?! — Мурсал-хан де­ли хьана. — За а явакьанриз чирдай! — Са легьзеда фагьумна, ла­гьана: — Тахсир види я. Кавхадин, эмирдин гъиле къамчи кIанда. Къамчи ваъ, гила — тапанчи. Тапанчи!  — кьуршагъдик квай тапанчи­ хкудна, кIуф хкажна, шейтIандихъ тIуб галкIурна — къамдин ванци Ва­разан, нуькер цавуз гадарна. — Ви бушвили вунни русвагьна, вахъ га­лаз зунни. Зун ваъ, ваъ! За аламай няналди эверна, Саид тармарда! Эхь!

— АкI ваъ, вун сагърай, — тIалабна Варазана. Вилер хандал алаз, ада фикирзава: “Халкьдин кьадар-кьисмет гьялзавай кас я, лагьана, идахъ я са алагъа-салагъа, я са мергьямат-инсаф, я са сиясат-къайда авач. РикI алай крар пакамалай няналди бал­кIанар гьалун, нуькерар гатун, са тахсирни квачир лежберриз фендигарвилелди жазаяр гун я… Гьавиляй Мурсалаз Къази-Къумухда, Кафир-Къумухда, Таркида, Ярагъдал яшамиш жезвай стхайрин, миресрин патай гьуьрмет-хатурни авач. Гьавиляй ам вичин хайи стхайризни гьисаба авач… Амма заз маса  чара авач: за Мурсалавай куьмек тIалабна кIанзава… Ада заз ваъ лугьуч…”

— Бес вучда? — жузуна Мурсала.

Вичин гъилибан са патахъ ракъурна (Варазана фадлай садални ихтибар хъийизмач), кавхавилихъни эмирвилихъ вил галамай къужади Саидакай чувалдалди фитнеярна, адаз рекьидалди рикIелай алат тийидай са инад кьун, месела, мез атIун, вилер акъудун, сив цун… тIалабна.

— ГьакI жедани?! — Варазанан инсафсузвилел Мурсал-ханни тажуб хьана.

— Эхь, — тестикьарна Варазана. — Саида зи илгьедешда эцяна, хан­.

Мурсал хиялри тухвана: ада Варазанан тIалабун вичин уьлчмейралди алцумзавай.

— Ам чавай кьин тавурай, хан, вун сагърай. Чи хиве адан къан та­хьурай… Масада авурай… Адан гьал акваз амайбуруз тарс хьуй. А илан гьакI кармашна кIанда, хан, вун сагърай. Зун вахъ пара инан­­миш я! — Варазаназ ханди вичин тIалабун  кьилиз акъуд тийиз кичIезва.

— Ам зи гъиляй кьенвай кар я, — Мурсал-хандин вилерикай вичи ашукьдиз кьадай кьисасдин шикилар, жуьреяр карагзавай. — За адав цIимилдал кьуьлиз тада! За адан рикIелай хайи диде алудда! — Мурсал-ханди суфрадал алай якIун патар, тикеяр, еке иштягьдивди нез башламишна, адаз, белки, вичи Саидан кIарабар жакьвазвай хьиз авай. — Неъ, Варазан! — теклифна мугьмандизни…­

Гьаким Къурбан