Ватандин ЧIехи дяведикай гаф кватайла, гьар са къурушвидин рикIел гуьгьуьллудаказ фронтдиз фейи 575 кас рикIел хкведа. Гьайиф хьи, абурукай гзафбуруз хайи ерияр, багърияр мад ахкунач, стхавилин сурар кьисмет хьана.
Гъалибвилин суварин вилик, рагьметлу Гьажиев Загьир бубадикай кхьидай фикир аваз, адан хва Тофиказ кIвале гьихьтин документар аватIа къалура лагьайла, ада зав Загьир бубади вичин гъилелди вичикай кхьенвай кьве дафтар агакьарна. Абур кIелайла, неинки са вичин, хизандин уьмуьр, гьакI Къурушрин хуьруьн, дяведин йисарин кьисметарни ачухдаказ аквазва.
Гьажиев Загьир 1922-йисуз Къурушрин хуьре малдардин чIехи хизанда дидедиз хьана. И хизанда 6 стхани 3 вах авай: Межид, Абузар, Летиф, Загьир, Буба, Гьамид, Гьуьруьнисе, Мислимат, Абидат. Къурушвияр, асиррилай инихъ куьчерияр яз, Азербайжандиз куьч жез, ана кьуьд акъудиз, гатфариз мад элкъвена Къурушрин яйлахриз хквез, чпин четин яшайиш тухвайбур я.
ЦIувад йиса авай Загьир са пеше къачун патал 1937-йисуз Бакуда ФЗУ-дик экечIна. Са йисалай ада и шегьерда авай финансрин техникумда чирвилер къачун давамар хъувуна. 1939-йисуз Советрин Союздинни Финляндиядин арада дяве башламиш хьана. Гьа йисуз Азербайжандин школайра, техникумра кIелзавай лезгийрин аялрал “лезги налог” вегьез хьана. Пулдин такьатар тахьуниз килигна, Загьир элкъвена хайи ватандиз хтана. Ада къейдзавайвал, хейлин къурушвияр са шумуд сеферда Азербайжандин районризни хуьрериз куьч жез, чавай къакъатна. (И фикирар рагьметлу Загьир бубади гьеле алатай асирдин 70-йисара вичин рикIел хкунрин дневникда къейднава. Алай вахтунда авайвал амукьайтIа, чIалаз гьуьрмет тийиз хьайитIа, чи гележегдин кьадар-кьисметни гьахьтинди хьун мумкин я. (авт. Гь.Къ.)
Загьир бубадин чIехи стхаяр тир Межидни Летиф Куьрдемирдай фронтдиз рекье тунай. 1942-йисан октябрдин вацра Загьир, вичин стхаяр хьиз, Ватан душмандикай хуьз, гуьгьуьллудаказ фронтдиз фена. Сифте Загьир Гуржистандин Гори шегьердиз акъатна. Ана кьуд вацра вердишвилер къачурдалай кьулухъ абур са шумуд кас Москва галай патахъ рекье туна. Смоленскдин патарив кьиле фейи къати женгера Загьирал залан хирер хьана, адан бедендик хъиткьинай гранатдин са шумуд кIус акатнавай. Ам тади гьалда сифте Москвадиз, анайни Коломна шегьерда авай 2660-нумрадин госпиталдиз рекье туна, пуд операция авуна, бедендик квай ракьун кIусар хкудна. Са гъилиз гзаф тади ганвай, ада кIвалахзамачир. Сагъламвал гуьнгуьна хтурдалай кьулухъ Загьир инвалид яз, Дагъустандиз рекье хтуна.
Мисалда лугьузвайвал, “Дагъ дагъдал гьалт тавуртIани, инсан инсандал гьалтда”. Гьа ихьтин са ажайиб дуьшуьш Загьир Гьажиеван кьилелни атана. Ада дневникда рикIел хкизва: “Фронтдиз рекье твазвай аскерар Москвадиз тухудайла, чун пуд юкъуз къалин тама авай са куьгьне ферма хьтин чкада кIватIнавай. Са юкъуз командирди, тIварар кьаз, авай-авачирди ахтармишдайла, зи тIвар кьуна. “Гьажиев Загьир” лагьанмазди, зун вилик экъечIзавай. Садлагьана кьулухъай зи къуьнерал сада гъилер эцигна. Элкъвена килигайтIа, ам санал кIелай зи хуьруьнви Асланов Агъа яз хьана. Сада-сад къужахламишна, тухдалди суьгьбетар авуна. Пакад юкъуз командирди гьарда вичин яракь къайдадиз гъун буйругъна. Зунни Агъа, къуьн-къуьне туна, санал акъвазнавай. Чи къаншарда авай кьве аскерди пулемет михьзавай. Садлагьана патрум ягъай ван акъатна, акъатай гуьлле зи патав гвай Агъадин рикIяй фена, ада гьасятда зи гъилерал чан гана. Чна ам и тамун кьула фаракъатна, адаз гьа тамукай эхиратдин кIвал хьана. Ахтармишайла, патрумар твадай рекъина, гьикI ятIани, такуна са патрум амаз хьанай…”.
Гьажиев Загьир поездда аваз са шумуд юкъуз рекье хьана, ам октябрдин эхиримжи йикъара Белиждин станциядал ахгакьна. Усугъчайдал хкведай улакь авачиз, ам кьуд юкъуз рекье хьана. Гьа икI, Загьир живедин маргъалди кьунвай рекьяй Къурушдал хкаж хъхьана. Къуватдай аватнавай ам са шумуд юкъуз кIвале, вич-вичел алачиз, ксана. Сагъламвал са бубат мягькем хъхьайла, Загьир мад Азербайжандин Куьрдемирдиз хъфена. Гила кIвал-югъ Загьир бубадин хиве гьатнавай. Дидени буба, кьведни начагъ хьана, 1942-йисуз рагьметдиз фена. 1946-йисуз фронтдай чIехи стха Межидни хтана. Летиф дяведа телеф хьана.
Хасавюртдиз куьч хьайила, Загьир бубадини хуьр аваданламишуник вичин лайихлу пай кутуна. Ада колхозда куьнуьчивална.
1969-йисуз Загьир Абдулгьуьсейновича Махачкъалада ветеринарный техникум акьалтIарна, 1972-йисалай колхоздин хипехъанвилин фермадин заведующийвиле, гуьгъуьнлайни хипехъанвилин бригадайрин управляющий яз зегьмет чIугуна. Адахъ зегьметда еке агалкьунар хьана, гьаниз килигна адаз Дагъустандин Верховный Советдин Президиумдин Гьуьрметдин грамота гана. А йисара ам лап еке награда тир. Дяведин йисара ам Ватандин дяведин 1-дережадин ордендиз ва цIудралди медалризни И.В. Сталинан къул алай Чухсагъулдин чарариз ва маса шабагьриз лайихлу хьана.
Загьир бубади вичин уьмуьрдин юлдаш Сара бадедихъ галаз санал туькIвей хизан арадал гъана, веледриз чпин мурадрив агакьдай мумкинвилер яратмишна. ЧIехи хва Вакъифа гзаф йисара Къизилюрт шегьерда, инженер яз, стха Рамазанни галаз зегьмет чIугуна. Алай вахтунда чпин хизанарни галаз абур гьана яшамиш жезва. Тофика хайи совхозда гзаф йисара намуслудаказ зегьмет чIугуна, алай вахтунда агьалияр Хасавюртдиз тухуз-хкидай маршруткадал кIвалахзава. Абурун руш Шагьсенема гзаф йисара Къурушрин хуьруьн гамар храдай фабрикада, кьилин образование авай инженер-технолог яз, зегьмет чIугуна. Алай вахтунда ада хтулар тербияламишзава, абурал дамахзава. Хасавюрт шегьерда яшамиш жезва.
Загьир Абдулгьуьсейнович 82 йисан яшда аваз 2004-йисан 30-майдиз рагьметдиз фена.
Гьажи Къазиев
