Ватандин ЧIехи дяведикай гаф кватайла, гьар са къурушвидин рикIел фронтдиз фейи 575 кас хкведа. Абурукай гзафбур чпин диде-бубаяр, аялар, хизанар, цIийиз гъанвай сусар, кIани рушар туна фена. Гьайиф хьи, виридаз багърияр мад сеферда ахкунач.
Гъалибвилин суварин вилик рагьметлу Гьажиев Загьир бубадикай макъала кхьиз кIанз, адан хва Тофиказ кIвале гьихьтин документар аватIа къалура лагьайла, ада зав рагьметлу Загьир бубади вичин гъилелди вичикай кхьенвай кьве дафтар агакьарна. Абур кIелайла, неинки тек са вичин, хизандин уьмуьр, гьакIни къурушвийрин кьисметарни ачухдаказ аквазва.
Гьажиев Загьир Абдулгьуьсейнович 1922-йисуз Къурушрин хуьре малдардин чIехи хизанда дидедиз хьана. Абурун хизанда 6 стхани 3 вах авай: Межид, Абузар, Летиф, Загьир, Буба, Гьамид, Гьуьруьнисе, Мислимат, Абидат.
ЦIувад йиса авай жегьил Загьир са пеше къачун патал 1937-йисуз Бакуда ФЗУ-дик экечIна. Са йисалай ам Бакудин финансрин техникумдиз хъфена, гьана чирвилер къачун давамар хъувуна. Гьа йисуз Азербайжандин школайра, техникумра кIелзавай лезгийрин аялрал, “лезги налог” лугьуз, пулдин налог вегьезвай. Пулдин такьатар тахьуниз килигна, Загьир элкъвена кIвализ хтуниз мажбур хьана.
Загьир бубадин чIехи стхаяр тир Межидни Летиф Куьрдемирдай фронтдиз рекье тунай. 1942-йисан октябрдин вацра Загьирни гуьгьуьллудаказ Ватан душмандикай хуьн патал фронтдиз фена. Сифтедай Загьир Гуржистандин Гори шегьердиз акъатна, ана кьуд вацра вердишвилер къачурдалай кьулухъ абур са шумуд кас Москва галай патахъ рекье туна. Смоленскдин патарив кьиле фейи къати женгера Загьирал залан хирер хьана, адан бедендик пад хьайи гранатдин са шумуд кIус акатнавай. Ам тади гьалда сифте Москвадиз, анайни Коломна шегьерда авай 2660-нумрадин госпиталдиз рекье туна. Пуд операция авуна, бедендик квай гранатдин кIусар хкудна. Са гъилиз гзаф тади ганвай, ада кIвалахзамачир. Сагъламвал гуьнгуьна хтурдалай кьулухъ ам инвалид яз, Дагъустандиз рекье хтуна.
Мисалда лугьузвайвал, “дагъ дагъдал гьалт тавуртIани, инсан инсандал гьалтда”. Гьа ихьтин са ажайиб дуьшуьш Загьир Гьажиеван кьилелни атана. Ада вичин дневникда рикIел хкизва: “Фронтдиз гьазурвилер аквазвай аскерар Москвадиз тухудайла, чун са пуд юкъуз къалин тама авай са куьгьне ферма хьтин чкада кIватIнавай. Са юкъуз командирди, тIварар кьаз, авай — авачирди ахтармишдайла, зи тIвар кьуна, “Гьажиев Загьир” лагьанмазди, зун вилик экъечIнай. Садлагьана кьулухъай зи къуьнерал сада гъилер эцигна. Элкъвена килигайтIа, ам санал кIелай зи хуьруьнви Асланов Агъа хьана. Сада-сад къужахламишна, тухдалди суьгьбетар авуна. Пакадин юкъуз командирди яракьар къайдадиз гъун буйругъна. Зунни Агъа, къуьн-къуьне туна, санал акъвазнавай. Чи къаншарда авай кьве аскерди пулемет михьзавай. Садлагьана патрум ягъай ван акъатна, гуьлле зи патав гвай Агъадин хуруз фена, ада гьасятда зи гъилерал чан гана. Чна ам и тамун юкьва фаракъатна, адаз гьа тамукай эхиратдин кIвал хьана. Ахтармишайла, патрумар твадай рекъина, такуна, са патрум амаз хьанай…”.
Гьажиев Загьир поездда аваз са шумуд юкъуз рекье хьана. Ам октябрдин эхиримжи йикъара Белиждин станциядал ахгакьна. Усугъчайдал кьван хъфидай улакь авачиз, ам кьуд юкъуз рекье хьана. Гьа икI, Загьир буба живедин маргъалди кьунвай рекьяй Къурушдал хкаж хъхьана. Къуватдай аватнавай ам мад са шумуд юкъуз кIвале вич-вичел алачиз ксана. Сагъламвал са бубат хъхьайла, Загьир буба мад Азербайжандин Куьрдемирдиз хъфена. КIвал-югъ Загьир бубадин хиве гьатнавай. Дидени буба кьведни начагъ тир, 1942-йисуз кечмиш хьана. 1946-йисуз фронтдай чIехи стха Межидни хтана. Летиф дяведа телеф хьана.
Хасавюртдиз куьч хьайила, Загьир бубадини хуьр аваданламишун патал вичин лайихлу пай кутуна. Ада колхозда куьнуьчивална.
1969-йисуз Загьир Абдулгьуьсейновича Махачкъалада авай ветеринаррин техникум акьалтIарна. 1972-йисалай колхоздин ОТФ-дин заведующийвиле, гуьгъуьнлай хиперин бригадайрин управляющий яз зегьмет чIугуна. Ада зегьметда еке агалкьунар къазанмишна. Гьаниз килигна ам Дагъустандин Верховный Советдин Президиумдин Гьуьрметдин грамотадиз, Ватандин дяведин I дережадин ордендиз лайихлу хьана.
Загьир бубади вичин уьмуьрдин юлдаш Сара бадедихъ галаз туькIвей хизан арадал гъана, веледриз чпин мурадрив агакьдай мумкинвилер яратмишна. ЧIехи хва Вакъифа гзаф йисара Къизилюрт шегьерда инженер яз, стха Рамазанни галаз зегьмет чIугуна. Тофика хайи совхозда гзаф йисара намуслудаказ кIвалахна. Алай вахтунда Хасавюртдиз агьалияр тухуз-хкидай маршрутка гва. Абурун руш Шагьсенема гзаф йисара Къурушрин хуьруьн гамар храдай фабрикада кьилин образование авай инженер-технолог яз зегьмет чIугуна.
Загьир Абдулгьуьсейнович 82 йисан яшда аваз 2004-йисан 30-майдиз кечмиш хьана.
Гьажи Къазиев
