(Эвел – 45-46-нумрайра)
Къияматдин йикъан лишанрин
гьакъиндай кьиле тухун лазим тир къайдаяр
Маса риваятда къейднава: «Эй инсанар, квез Аллагьни Адан Расул тапархъанар яз гьисабна кIанзавани? Инсанрихъ галаз абуру кьатIузвайвал рахух ва абуру айибзавай крар тура»1.
Ибн Масъуд асгьабди лагьана: «Эгер вуна халкьдиз абурун акьулдивай кьатIуз тежезвай са затI ахъаяйтIа, и карди абурукай бязибур рекьяй акъудда»2.
Къияматдин йикъан лишанар
къейднавай текстер гьакъикъатдихъ галаз алакъалу ийидай къайдаяр
Эхиримжи вахтара (авайвал лагьайтIа, ихьтин крар виликдайни авай) Къияматдин йикъан лишанар къейднавай гьадисар инанмишвилелди гьакъикъатдихъ галаз алакъалу ийиз алахъзавай дуьшуьшар гзаф хьанва. И кар фикирда кьуна, заз Къияматдин йикъан лишанрикай кхьенвай текстер гьакъикъатдихъ галаз алакъалу авунин жигьетдай амална кIанзавай пуд къайдадикай рахаз кIанзава.
Сад лагьай къайда: чавай Къияматдин йикъан лишанрикай раханвай гьадисар гьакъикъатдихъ (тайин гьалдихъ) галаз алакъалу авун истемишзавач.
Инсан вичин тIебиатдиз килигайла, вичин вири гьиссералди яшамиш жезва: вичин алай югъ, авай сят, ада залай вахтунда жезвай вакъиайри ва крари четинвал гузва гзафдиз – алатай вахтунин вакъиайрилай. Адаз къенин йикъан гъвечIи балаярни кваз алатай вахтара хьайи чIехи вакъиайрилайни чIехибур яз аквазва.
Гьавиляй крариз шагьидвалзавай инсанди – Къияматдин йикъан лишанар, вичин йикъахъ, йифехъ, вичиз акур вакъиайрихъ галаз алакъалу ийизва — гьатта тарихда гьакьван зурба, еке метлеб авай крар хьанатIани. Вучиз лагьайтIа, виликдай хьайи крари адан уьмуьрда саки гел тунвач ва я адаз абурукай эсиллагь хабар авач.
Къияматдин йикъан лишанрин гьакъиндай, абур бязи вакъиайриз талукь хьунин жигьетдай Шариатдин алимар тир илимдин ва марифатдин эгьлийриз ижтигьад ийидай ихтиярар ава (ижтигьад — кIевелай алахъна Шариатдин илим чирун, адан къанунрикай дерин чирвал къачун я. Ихьтин чирвилер къачунвай касдивай тайин тир месэладай Шариатдин къанунрин куьмекдалди къарар акъудиз жеда. Мужтагьид ижтигьад ийизвай кас я). Мисал яз, Умар асгьабди (къуй Аллагь рази хьурай вичелай) Ибн Сайяд ад-Даджал я лагьана, ижтигьад авунай. И кар ада Пайгъамбар (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) алай чкадал авунай ва ада адаз туьгьмет авунач.
Эгер тайин са ижтигьадди мусурманрин жергейра чаравилер арадал гъизватIа, я тахьайтIа, ижтигьад Шариатдин субутдин делилрихъ муьгьтеж ятIа ва я адаз талукь якъин делил авачтIа, инсандиз ахьтин ижтигьад авун къадагъа я. Мисал яз, эгер ижтигьадди дяве, фитне, я тахьайтIа, намусдиз кIур гун, мусурманрин жергеяр чIурун хьтин ва маса пис крарихъ гъизватIа – ам ихтияр авач. Къуръанда, Суннада ахьтин кардиз талукь кьилди делил герек жеда.
Къияматдин йикъан лишанрикай раханвай гьадисар ахтармишайбурукай бязибур алатай ва гилан тарих чирунал машгъул жезва ва абуру гележегда жедай вакъиайрикайни Къияматдин йикъан лишанрикай хабар гузвай гьадисар тайин тир вакъиайрихъни агьвалатрихъ галаз алакъалу авунин жигьетдай чпин хивез жавабдарвал къачузва.
Мисал яз, гьахьтин инсанрикай сада кIелзава: «Мукьвал хьанва вахт Ирак патал я къафизар3, я диргьемар4 кIватI тийидай…».
Бес, ахпа ада лугьузва: Им гьижрадин 1410-йисуз (1990-йис) кьиле фейи Къияматдин йикъан лишанрикай сад я. А чIавуз Ирак, Америка (арабар туширбур – аль-аджам) себеб яз, мадарадин гьалкъада (экономическая блокада) тунай.
И кар гьатта гьакъикъатда лап хьун мумкин тирбурукай хьайитIани, амма а жуьреда а гьадисар уьмуьрдин тайин тир вакъиайрихъ галаз гекъигун дуьз туш. Иллаки акI кьетIивилелди тестикьарун.
Идалайни гъариб кар ам я хьи, бязи алимри и дуьньядин яшарни кваз тайинарнава. Бязи гьадисрал бинеламиш хьана, садбуру дуьньядин — 900, муькуьбуру 1000 йис я лагьанва. Ихьтинбурун арадай чавай имам ас-Суютидин, ас-Сахавидин ва масабурун тIварар кьаз жеда.
Са гафуналди, Къияматдин йикъан тайин тир лишанар флан йисуз кьиле фена ва им шак алачир гьакъикъат я лугьун, эсиллагь кутугнавач, анжах а кардиз талукь Шариатдин субутдин гьакъикъи делилар авай дуьшуьшар квачиз. Мисал яз, аль-Магьдидикай тир гзаф кьадар гьадисар тайин тир инсанрихъ галаз алакъалу авуна ва халкьари флан кас аль-Магьди яз гьисабна. И кар себеб яз, фитне арадал атана, ивияр экъична, регьберриз акси экъечIайбур хьана.
Са мисал гъин: «Аль-Масигь ад-Даджжаль» ктабдин авторди вилив хуьзвай аль-Магьди Иракдин виликан президент Саддам Гьуьсейн я лугьуз кхьенва5.
Амин Мугьаммад Жамала вичин «Армагеддон» ктабда, бязи гьадисра вичикай ихтилат физвай ас-Суфьяни Саддам Гьуьсейн я лагьана къейднава.
«АшратIас-саа ва гьужум аль-гъарб» («Къияматдин югъ алукьдай вахтунин лишанар ва рагъакIидай патанбурун гьужум») ктаб туькIуьрайда гьисабзавайвал, ас-Суфьяни Иорданиядин виликан пачагь аль-Гьуьсейн я6.
И къайдада къейд авун кутугнавач. Эгер тайин са лишан вичикай гьадисда раханвай тайин тир вакъиадихъ галаз тамамдиз кьазватIа ва и кардин гьакъиндай, са шаклувални авачиз, вири якъин ятIа, ихьтин дуьшуьшда гьадис гьа вакъиадихъ галаз алакъалу ийиз жеда. Къейд ийин хьи, гьа и гьадис вичиз генани ухшар авай маса вакъиадихъ галазни алакъалу авун мумкин я.
(КьатI ама)
Гьазурайди — диндин алим
Ямин Мегьамедов
________________
1 Гьадис Муслима «Ван хьайи вири гафар ахъаюн къадагъа авуникай» паюнин сифте гафуна гъанва.
2 Гьадис Муслима «Ван хьайи вири гафар ахъаюн къадагъа авуникай» паюнин сифте гафуна гъанва
3 Къафиз – виликдай Иракдин агьалийри техил алцумдайла менфят къачур уьлчме. Мисал яз, исятда чна менфят къачузвай килограмм, ратль хьиз.
4 Абу Надра лагьана: «Чун Жабир ибн Абдулладин патав гвай ва ада лагьана: «Мукьвара Иракда агьалийривай я къафиз, я диргьем вахчун хъийидач». Чна хабар кьуна: «Вучиз?». Ада жаваб хгана: «Абуруз къадагъа ийидай чеб арабар туширбур себеб яз». Ахпа ада алава хъувуна: «Мукьвара Шамдин агьалийривай я динар, я мудья вахчун хъийидач». Чна хабар кьуна: «Вучиз?». Ада лагьана: «Румар себеб яз». Гьадис Муслима гъана. «Муда» «мудья» гафунин гзафвилин кьадар я. И гафунихъ «чукIул» мана ава.
5 Саддам гьижрадин 1427-йисан (2007) зуль-гьижжа вацран 10-юкъуз кьена. «Аль-Масих ад-Даджжаль» ктабдин автор Саид Айюб я.
6 Иорданиядин пачагь аль-Гьуьсейн гьижрадин 1420-йисуз (07.02.1999) кьена. Ктаб туькIуьрайди Фагьд ас-Салем я.
