(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-27 -нумрайра)

ГъвечIи лишан №53

КIвалер кьадарсуз гуьрчегарун ­(безетмишун)

Кьадардилай артух гурвал, дамахвал, такабурвал, нубатсуз, гзаф харжар, вара-зара (исраф) авун айибдай, пислемишдай крарикай я. Аллагьди лагьана (6-сура, 141-аят, мана):

«…Амма исраф (кьадардилай артух авун, вара-зара авун) ийимир куьне, гьакъикъатда Адаз исрафдайбур кIандач!»1.

Къияматдин йикъан вилик жедай эхиримжи девирда инсанри чпин кIвалерин цларикай, дакIаррикай куьрсарнавай багьа, нехишар атIанвай, безетмишнавай пердейралди сада-садан вилик да­махда.

Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават­ ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Къияматдин югъ алукьдач, та инсанар (ри) кIвалер эцигдалди — абур «марагьил» хьиз нехишралди безетмишдалди»2. 

И гьадисдин метлеб ихьтинди я: инсанри чпин кIвалер, зурба проектар (планар) ягъиз, парталар хьиз, безетмишиз, чIагуриз, нехишар ягъиз гуьрчегарда.

Им пердеяр куьрсардай ва кIвалер безетмишдай ихтиярар авач лагьай чIал туш. Къадагъа авунвайди и кардиз кьадарсуз харжар вара-зара авун ва абуралди инсанри сада-садан вилик дамахар авун я.

ГъвечIи лишан №54

Къияматдин югъ мукьва жедай чIавуз цIайлапандин ягъунрин кьадар гзаф хьун

Имни Къияматдин йикъан лишанри­кай сад я ва гзаф кьадар инсанар, цIай­лапанди ягъиз, телеф жеда.

Абу Саид аль-Худрий асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) хабар ганвайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Къияматдин югъ мукьва жедай чIавуз цIайлапанди ягъунар акьван гзаф жеда хьи, са инсанди, маса инсанрин патав физ, хабар кьада: «Экуьнахъ куь патай цIайлапанди яна кьейиди вуж я?». Абуру жаваб хгуда: «Флан кас, флан кас ва флан кас»3.

ЦIайлапан атмосферада арадал къвез­вай электричестводин цIелхемар га­лай­­­, гугрум, къати экв галаз цавай къвезвай разряд я.

Дугъриданни, Аллагь-Таалади самуд халкь цIайлапанралди тергнай. Аллагьди лагьана (41-сура, 17-аят, мана):

«Самуддикай лагьайтIа, Чна абуруз дуьз рехъ къалурнай, амма абуруз дуьз рекьелай «буьркьуьвал» (ягъалмишвал)­ гзаф кIан хьана, (гьавиляй) абур агъуз­вилин азаб гудай (цавун) къати цIай­ла­панди яна, чпи къазанмишайдаз (авур асивилериз) килигна!»4.

Аллагьди мадни лагьана (41-сура, 13-аят, мана):

«Эгер абур (патахъ)­ эл­къвейтIа, (вуна) лагь: «За квез игьтиятвал авунин хабар ганва (тадиз агакьдай) къати азабдикай (цIайлапандикай) — ѓьа́ддиз ва с́аму́ддиз хьайи къати азаб (цIайлапан) хьтин»5.

И цIайлапандин къуватлувал себеб яз, Аллагьди адаз гзаф кIевиди лагьана (69-сура, 5-аят, мана):

«Саму́д лагьайтIа, гзаф къати ванцелди тергнай»6.

ГъвечIи лишан №55

Кхьинар гегьенш хьун

Кхьинарни ктабар акьван гегьеншдиз машгьур тушир, аксина, виликдай кхьин тавуна, мецелай лугьун инсанрин арада загьир кар тир. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) хабар ганвайвал, къелемар пайда хьун ва кхьинарни ктабар кхьин машгьур хьун Къияматдин йикъан лишанрик акатзава.

Ибн Масъуд асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Дугъриданни, Къияматдин югъ алукьдалди вилик инсанри анжах чпиз танишбуруз салам гуда ва виринра алишверишдал машгъул жеда. Гьатта папарини чпин гъуьлериз алверда куьмек гуда. ГьакIни мукьвавилин алакъаяр кьатIун гегьенш жеда, тапан шагьидвилер ийида, гьахъ тир шагьидвал чуьнуьхда ва къелем загьир жеда»7.

Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) «къелем машгьур жеда» гафарихъ ихьтин метлеб хьун мумкин я: кхьинар, хейлин ктабар, абур чапун, жуьреба-жуьре чешмейриз акъудун акьван гегьенш жеда хьи, басмаханаярни чапханаяр булдалди авайвиляй, абурук инсанрин чIехи паюнин тIем акакьда. Амма и краризни килиг тавуна, квез инсанрин арада чпин диндин, Шариатдин къайдайрин гьакъиндай авамвални савадсузвал гегьенш жезвайди аквада.

И кар мадни Анас асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавай гьадисди тестикьарзава. Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Дугъриданни, диндин чирвилер квахьун, авамвал гегьенш хьун, зина гегьенш хьун, ички хъун гзаф хьун, дишегьлийрин кьадар — гзаф, итимрин­ кьадар тIимил хьун Къияматдин­ йи­къан лишанар я. Ахьтин гьалар ара­дал къведа хьи, яхцIурни цIуд ди­­шегь­лидихъ анжах са къаюм жеда»8.

Ва и лишан, вилералди акваз, ачух я гьар садаз  вичи инсанрин гьалдал фикирзавай — абуруз диндин крар чир хьунин гьакъиндай. Чна Аллагьдивай Ада вири чпин диндин гъавурда жедайвал авун тIалабзава.

______________________

1  «Аль-Анъам» сура, 141-аят.

2  Гьадис аль-Бухарийди «аль-Адаб аль-муф­рад»-да­­ гъанва ва шейх аль-Аль­баниди ам «ас-Сильсиля ас-сахиха» ктабда якъинди я лагьанва, №279.

3  «Фуссилат» сура, 13-аят.

4  «Аль-Хакка» сура, 5-аят.

5  Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъана.

6  «Аль-Хакка» сура, 5-аят.

7  Гьадис Агьмада гъана ва шейх Шуэйб аль-Арнаута ам хъсанди я лагьана.

8  Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъана.

Гьазурайди — диндин алим Ямин Мегьамедов

(Мугьаммад ибн Абдуррагьман ­аль-Арифидин ктабдай. КьатI ама)