Дуьнья — сад, шаирар — гзаф,
Къат-къат дуьньядал къатканва девир.
Девирдал, пайдах хьиз, хкаж хьанва шаир,
Хкаж хьанва шаир — аскIан буйдин инсан,
Хкаж хьанва шаир, дагълар хьиз кьакьан,
Хкаж хьанва шаир Етим Эмин…
И цIарар Ибрагьим Гьуьсейнова Эминаз бахшнавай гимн хьиз я.
7-классда кIелзавайла, чун, магьледал алай рушар, зулун береда, хъчар кIватIиз, Вини Ярагъдал фенай. Хуьр дуьзендиз куьч хьана, цларин харапIаяр амай. Чун аниз агакьна, цIай хъувуна, фу нез башламишна. Ахпа хъчар кIватIиз фена гьарма сад санихъ. За лагьайтIа, хуьрелай цIар илитIиз башламишна. Зи вилерикай Етим Эмина ина кIелай вахтар карагна. Зун ам фейи жигъирра, гелера гьатна, дерин фикиррик акатна. Зи дидеди библиотекада кIвалахзавай. Гьа чIавуз заз лезги вири шаиррин эсерар, абурун уьмуьрдикай делилар ктабрай кIелиз чизвай. Хуьре чилин циф авай. ЧкIанвай кIвалерин цлар, къаварикай кIарасар хкудна, цIийи хуьруьз хутахнавайтIани, марфари, живери, гарари гатанвайтIани, гьеле сагъ яз амай а цларин пипIера лагьайтIа, хушраканри чил янавай. Гьар жуьредин кул-кус экъечIнавай, баябан, харапI хьанвай хуьруьн куьчейра за яргъалди сейрна.
Дувандин тахтуна авай, халкьдихъ рикI куз, гьар юкъуз шиирар теснифзавай шаирдин къамат сакIани зи фикирдай акъатзавачир. Зун адан а вахтунин есирда гьатна. Заз акI тир хьи, и хуьре Эминан руьгьди тIебиат хуьзва. Завай хъчар кIватIиз хьаначир… Эхирни, чIуру чуьхверин тарцин са куьлуь хел атIана, гьамни ичIи чанта гъилик кваз хтанай. Рушар зал, гьелбетда, хъуьренай. Амма гъиле авай хел за, са пайдах хьиз кьуна, кIвализ хканай. Дидеди заз ферсуз шей лугьуз хьана. Амма адан векъи рахунар, сив зи бубади акъвазарнай. Буба гьамиша зи гъавурда акьадай кас тир. А чIавуз за «Я груши дикие рвала в местах, где жил Эмин» шиир кхьенай.
Инал заз вуч лугьуз кIанзаватIа чидани? И сеферда зун гъиле къелем кьуниз, и цIарар кхьиниз алатай йисан 13-декабрдиз акъатай “Лезги газетдин” 50-нумрада чапнавай гьуьрметлу Шихсефи Сефиханован “Шаирдик хуькуьрмир” кьил ганвай макъалади мажбурна. Эхь, Эминан пак яратмишунриз кьуьк яна кIандач. Сифте дастамаг къачуна, адакай ахпа рахун герек я. Эминакай, адан девирдикай гьеле малум тушир делилар кIватIиз, хазина хьиз хуьн чи буржарикай я. Испикрин хуьруьн муаллим Дадашев Мегьамедгьуьсейнан хва Абдулгьалимаз бязи делилар хъсандиз чида. Адан ата-бубадин кIвализ Етим Эмин са шумудра вичин дустарни галаз атанай. Абурун буба арабист тир. Герейханован совхоздал яшамиш хьайи Нежведилов Паша халуди ва адан чIехи стхади месел алай начагъ Эминан эсерар хуралай гьикI кIелнайтIа, къени зи вилерик кума. Адазни хъсандиз чизвай Эминан малум тушир бязи чIалар.
Ярагъви Насрединов Фахрудин муаллимдизни чида бязи делилар, Эмин Дербентда хестеханада авайла, адан патав и шегьерда яшамиш жезвай Кьурагь патан шаирар тир стхаяр Шуайни Сагьиб гьикI атанайтIа. Абурун дуствиликай чир жеда алай вахтунда Бакуда ва Стамбулда яшамиш жезвай абурун невейривай. Виридалайни хъсандиз чида адакай делилар Эминан рушан птулриз, Актау шегьерда яшамиш жезвай Идрисаз.
Лезги халкьдин, яни Эминан ирсиникай кхьизвайбурун макьсад дуьзгуьнди, къениди хьана кIанда. Къакъатзава шаирдин рикIикай са кIус — “гьарай, эллер, пис ксариз ажеб дуьнья хьанавачни…” Къакъатзава мад са кIус — “яр къвалав гваз, рахаз жери кар авач…”. ИкI, шаирдин терездин са хиле — лезги халкьдин социальный уьмуьрдин гьал, муькуь хилени пак муьгьуьббат авай. Гьайиф хьи, чIехи шаир уьмуьрдай фад фена. Амма вичин эхирдиз ам секиндаказ, сабурлудаказ, зурба философ хьиз фена: “Айиб мийир, инсан я лагь дустариз…”.
Лезги халкьдихъ рикI кайи пуд чIехи чирагъ — Эмин, Саид, Сулейман — девиррал хкаж хьана, санихъни ян тагуз, такабурдиз акъвазнавай пайдахар я. Я гараривай, я бязибурун нукьсан чIаларивай абур акIадариз жедач. Хуькуьрмир шаиррин жавагьиррик! АлакьдатIа, абурукай малум тушир, чин тийизвай делилар, абурун яратмишунар жагъур хъийиз, халкьдив агакьар хъийиз чалишмиш хьухь. Гьа им я аферин къведай кIвалах.
Бикеханум Алибегова
