Дагъустандин образование вилик тухудай институтда (ДИРО), Ахцегь, Сулейман-Стальский, Докъузпара, Мегьарамдхуьруьн, Кьурагь районрай, гьакIни Махачкъаладай, Избербашдай, Каспийскдай, Хасавюрт райондин Къурушдилай тир лезги чIалан ва литературадин тарсарин муаллимрин саки кьве гьафтеда давам хьайи пешекарвилин тежриба хкаждай курсар акьалтIаруниз талукьарнавай мярекат кьиле фена. ДИРО-дин ФО-дин кафедрадин старший преподаватель Нагима Таймуровадин регьбервилик кваз кьиле фейи курсара алай йисуз 20 муаллимди чпин тежриба хкажна.
— Им сад лагьай сефер я лезги гьар са райондай атанвай муаллимар икьванбур санал кIватI ва чеб-чпихъ галаз гуьруьшмиш хьанвайди. КIвалахда гьалтзавай четин месэлайрикай лугьун, сада-садаз чпин дерди-гьал авун патал абурун тIалабуналди чна и гуьруьш тешкилна, — ихьтин гафарилай башламишна мярекат Нагима Таймуровади.
Мярекатдал шаир Фазил Аслановаз, РД-дин писателрин Союзда лезги писателрин секциядин руководитель, жегьил шаир Владик Батмановаз ва, “Лезги газетдин” векил яз, и цIарарин автордиз эвер ганвай. Анал къенин юкъуз лезги чIал авай гьалдиз, ам хуьниз, школайра учебникар кьит хьуниз хизанра аялрихъ галаз дидед чIалалди рахун тавуниз талукь месэлаяр веревирдна. Чпикай рахай тIал алай месэлаяр мадни авай.
Шегьерра яшамиш жезвай аялриз дидед чIал чир тахьунай тахсир диде-бубайрикни квайди къейд авуналди, Ф.Асланова лезги чIалан гьар са векилдиз хайи чIалаз вафалу хьуниз эвер гана. Дидени буба кьведни лезгияр яз, аялриз хайи чIалал рахаз, фикириз чир тахьун чIуру кар тирди къейдна.
— Бязи диде-бубайривай лезги чIал чирун герек авач лугьудай ихтилатарни ван къвезва. Ибур жуван хайи халкьдихъ рикI кузвай касдин сивяй акъатдай гафар туш. Аялриз дидед чIалал рахаз чир тахьун айиб я, алава хъувуна Фазил Асланова.
Вичин рахунра ам “Лезги газетда” чIалаз талукь месэлайрикай макъалаяр гзаф акъатзавайдал ва лезги публицистикадин месэлайрал акъвазна. 20-мартдиз ДГПУ-да “Лезги чIал. Саламатдиз хуьн ва вилик тухун” лишандик кваз кьиле фейи II форумдал “Лезги газетдин” кьилин редактор Мегьамед Ибрагьимова къарагъарай и месэла рикIел хкана — лезги публицистикадал кIукI гъун патал цIийи гафарган туькIуьрун, чи чIалал акъатзавай вири изданийри гьа са гафаргандал амалдайвал авун герек я.
КIвале диде-буба аялдихъ галаз лезги чIалалди рахун тавунихъ галаз алакъалу яз, муаллимри чпел кIвалахда еке четинвилер гьалтзавайди, и кар къвердавай хци месэладиз элкъуьнин къурхулувал авайди къейдна. Шегьеррин школайра кIвалахзавай муаллимри чIехи пай аялриз хайи чIал чир тахьун себеб яз, абур лезги чIалан тарсуниз ваъ, Дагъустандин литературадин тарсуниз физвай дуьшуьшар эхиримжи йисара гзаф жезвайди къейдна.
Мярекатдал хайи чIалахъ рикI кузвай ксар — алимар, муаллимар чи халкьдихъ авайдакай лагьана. ИкI, Сулейман-Стальский райондин кьил Нариман Абдулмуталибован гуьзчивилик кваз районда лезги чIал ва меденият хуьн патал хейлин серенжемар кьиле тухузвайди къейдна. Ада ДГУ-да филологиядин факультетдин лезги чIалан отделенида (виликан ФДФ) кIелзавай студентар патал стипендия тайинарунни и кардик кутазвай еке пай тирдал фикир желбна. Инал Азербайжанда яшамиш жезвай чи къелемдин юлдаш, хайи чIалак, эдебиятдикни медениятдик акьалтIай еке пай кутунвай ксарикай сад тир Седакъет Керимовадин, Голландияда авай еке ватанперес Гуьлжагьан Мисрихановадин тIварарни еке гьуьрметдивди кьуна.
Владик Батманова лезги чIаланни литературадин муаллимар чIал хуьзвай аскеррив гекъигунихъ галаз сад хьиз, чIал чирун патал вири мумкинвилер авай къенин девирда жуван чIал хуьз, ам чир тахьун айиб кар тирди лагьана.
Мярекат Нагима Таймуровади ва Сулейман-Стальский райондин Курхуьруьн 1-нумрадин юкьван школадин муаллим, “Хайи чIалай виридалайни хъсан муаллим-2018” конкурсдин призёр Анжелика Шихрагьимовади мастер-классар гуналди акьалтIна.
Рагнеда Рамалданова
